• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خفف (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




خَفْف (به فتح خاء و سکون فاء) از واژگان قرآن کریم به معنای سبکی است. از مشتقات آن در قرآن مجید خِفَّت (به كسر خاء و فاء مشدد و مفتوح) و خَفَّت (به فتح خاء و فاء مشدد و مفتوح) به معنى سبكى است. خَفِيف (به فتح خاء و کسر فاء) در مقابل ثقیل است و تَخْفیف (به فتح تاء و سکون خاء) به معنى سبک كردن است. خِفَاف (به کسر خاء و فتح فاء) نیز جمع خفيف به معنای سبک‌باران می‌باشد و اِسْتِخْفاف (به کسر الف و سکون سین) طلب سبكى است‌.



خَفْف و خَفّ و خِفَّت (به كسر اوّل و فتح آن) به معنى سبكى است. راغب می‌گويد: خفيف در مقابل ثقيل است. تخفيف به معنى سبک كردن است. «خَفَّفَهُ‌ تَخْفِيفاً: ضدّ ثَقَّلَهُ»


(... ذلِكَ‌ تَخْفِيفٌ‌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ رَحْمَةٌ ...) «آن تخفيف و مرحمتى از پروردگار شماست.» و مثل‌ (فَلا يُخَفَّفُ‌ عَنْهُمُ الْعَذابُ‌) (از اين رو از عذاب آن‌ها كاسته نمى‌شود.)
خفاف‌ در آيه‌ (انْفِرُوا خِفافاً وَ ثِقالًا وَ جاهِدُوا بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ‌فِي سَبِيلِ اللَّهِ‌) جمع خفيف چنان كه ثقال جمع ثقيل است؛ يعنى «سبک‌باران و سنگين‌باران به جنگ بيرون رويد و در راه خدا با اموال و جان‌ها جهاد كنيد.»
مراد از ثقيل بودن چنان كه گفته‌اند، وجود موانع از بيرون رفتن است؛ امثال اولاد، نبودن زاد و راحله، كثرت مشغله و غيره و مراد از سبک بودن عدم وجود موانع است.
استخفاف طلب سبكى است‌؛ (فَاسْتَخَفَ‌ قَوْمَهُ فَأَطاعُوهُ ...) معنى تحت اللفظى آن است كه: «از قوم خويش طلب سبكى كرد كه بر وى اطاعت كنند»
و با در نظر گرفتن آیات ما قبل كه فرعون به مردم گفت: آيا حکومت مصر از من نيست؟ آيا اين نهرها در زير درختان كاخ من جارى نيست؟ روشن می‌شود كه منظور آن است: قوم خويش را بر سبک‌بارى در طاعت وادار كرد پس از وى اطاعت نمودند.
(تَسْتَخِفُّونَها يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَ يَوْمَ إِقامَتِكُمْ ...) «آن‌ها را سبک مى‌شماريد در روز کوچ و در روز اقامت
(وَ لا يَسْتَخِفَّنَّكَ‌ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ‌) «آنان كه ایمان ندارند تو را به سبکسرى وا ندارند.»
استخفاف در آيه اوّل و سوّم در مقام ذم به كار رفته است كه عبارت از سبكسرى و عدم تصميم و بى ارادگى است.
(وَ مَنْ‌ خَفَّتْ‌ مَوازِينُهُ فَأُولئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ ...) (و كسانى كه كفّه‌هاى عملِ آن‌ها سبک است، افرادى هستند كه سرمایه وجود خود را از دست داده‌اند...)
جمله‌ (خَفَّتْ‌ مَوازِينُهُ‌) در در سوره مومنون آیه ۱۰۳ و سوره قارعه آیه ۸ نيز آمده است و مراد از آن سبک بودن ميزان‌هاست. در «وزن» خواهد آمد كه ظاهراً وزن فقط براى اعمال نیک است و سیئات توزين ندارند بلكه سبب سبكى حسنات هستند.


۱. قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۲۶۶.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۴۸.    
۳. قزوینی رازی،احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج۲، ص۱۵۴.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۱۵۴.    
۵. راغب اصفهانی، المفردات، ط دار القلم، ص۲۸۸.    
۶. بقره/سوره۲، آیه۱۷۸.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۴۳۳.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۶۵۶-۶۵۷.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۹۰-۴۹۱.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۸۷.    
۱۱. بقره/سوره۲، آیه۸۶.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۳.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۹۳.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۲۴۹.    
۱۵. توبه/سوره۹، آیه۴۱.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۲۸۳.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۳۸۰.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۵۹.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۰۰-۱۰۱.    
۲۰. زخرف/سوره۴۳، آیه۵۴.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۱۱۱.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۱۶۶.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۸۷.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۲۴۲.    
۲۵. نحل/سوره۱۶، آیه۸۰.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۳۱۴.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۴۵۵.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۱۸۵.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۲۴.    
۳۰. روم/سوره۳۰، آیه۶۰.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۰۷.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۱۰.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۳.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۵۶.    
۳۵. اعراف/سوره۷، آیه۹.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۵۱.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۱۱.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۱۰.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۲۲۱.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۵۴.    
۴۱. مومنون/سوره۲۳، آیه۱۰۳.    
۴۲. قارعه/سوره۱۰۱، آیه۸.    



قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، برگرفته از مقاله «خفف»، ص۲۶۶-۲۶۷.    


رده‌های این صفحه : مفردات قرآن




جعبه ابزار