خمس - به ضم خاء (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خُمُس (به ضم خاء و میم) از
واژگان نهج البلاغه به معنای یک پنجم، مالیاتی است که از هفت چیز دریافت می‌شود. این ماده فقط یکبار در نهج البلاغه آمده است.
امام (علیه‌السّلام)
خُمُس به معنای یک پنجم، مالیاتی است که از هفت چیز دریافت می‌شود.
خداوند فرموده:
(وَ اعْلَمُوا اَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَاَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ) و آن فقط يكدفعه در «نهج» آمده است.
روایت شده
عمر بن الخطاب خواست زیورهای کعبه را در مصارف عمومی خرج کند، و از آن حضرت نظر خواهی کرد، حضرت ضمن مخالفت خویش فرمود:
«إِنَّ القُرْآنَ أُنْزِلَ عَلَى النَّبِيِّ (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلّم) وَالاَْمْوَالُ أَرْبَعَةٌ:... وَالْخُمُسُ فَوَضَعَهُ اللهُ حَيْثُ وَضَعَهُ» (بلیبلیبل)
(شرح‌های خطبه:
)
خَمیس به معنای لشکر بزرگ، به قولی آن از چهار هزار تا دوازده هزار است.
این ماده دو بار در «نهج» دیده می‌شود:
«اللّهم فان ردّوا الحقّ فافضض جماعتهم... حتی یجّر ببلادهم الخمیس یتلوه الخمیس» خ ۱۲۴، ۱۸۱ که در «ج ر ر» گفته شد.
در
نهایة گوید: علت این تسمیه آن است که لشکر به پنج قسمت تقسیم می‌شود: مقدّمه، ساقه، میمنة، میسره، و قلب، به قولی علت آن تخمیس غنائم در آن است.
خمس فقط یکدفعه و خمیس دوبار در «نهج» آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خمس»، ج۱، ص۳۶۴.
