دعا برای حکمت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
قرآن کریم به شایسته بودن
دعا، برای بهره مندی از
حکمت اشاره شده است.
در
آیه ۸۳
سوره شعراء به شایسته بودن دعا، برای بهره مندی از
حکمت اشاره شده است:
«رب هب لی حکمـا... ؛
پروردگارا به من
دانش عطا کن و مرا به
صالحان ملحق فرمای.»
در اینجا دعاهای
ابراهیم و تقاضاهای او از پیشگاه
خدا شروع می‌شود، گویی پس از
دعوت آن قوم گمراه به سوی پروردگار، و بیان جلوه‌های
ربوبیت او در عالم هستی یکباره از آنها بریده و رو بدرگاه خدا می‌آورد و هر چه می‌خواهد از او می‌خواهد تا به قوم
بت پرست نشان دهد هر چه برای
دنیا و
آخرت می‌خواهید باید از او بطلبید ضمنا تاکید دیگری است بر
ربوبیت مطلقه خداوند.
نخستین تقاضایی که از پیشگاهش می‌کند این است: " پروردگارا! به من
علم و
دانش و
حق بینی مرحمت فرما و مرا به
صالحان ملحق کن" (رب هب لی حکما و الحقنی بالصالحین).
در اینجا نخست مقام" حکم" می‌خواهد، و سپس" ملحق شدن به صالحان".
" حکم" و"
حکمت " از یک ریشه است، و حکمت همانگونه که
راغب در
مفردات گفته رسیدن به حق از طریق علم و آگاهی است و شناخت موجودات و افعال نیک، و به تعبیر دیگر معرفت ارزشها و معیارهایی که
انسان به وسیله آن بتواند، حق را هر کجا هست بشناسد، و باطل را در هر لباس تشخیص دهد، این همان چیزی است که بعضی از
فلاسفه از آن به عنوان" کمال قوه نظریه" تعبیر کرده‌اند.
این همان حقیقتی است که" لقمان" از ناحیه
خدا دریافت داشته بود:
و لقد آتینا لقمان الحکمة
و به عنوان"
خیر کثیر " در
آیه ۲۶۹
سوره بقره از آن یاد شده است: و من یؤت الحکمة فقد اوتی خیرا کثیرا و به نظر می‌رسد که" حکم" مفهومی برتر از" حکمت" داشته باشد، یعنی آگاهی توام با آمادگی برای اجرا، و به تعبیر دیگر
قدرت بر داوری صحیح که خالی از
هوا پرستی و خطا باشد.
آری
ابراهیم علیه‌السّلام قبل از هر چیز از خدا" شناخت عمیق و صحیح" توام با حاکمیت تقاضا می‌کند، چرا که هیچ برنامه عملی بدون چنین زیر بنائی امکان پذیر نیست.
و به دنبال آن ملحق شدن به صالحین را از
خدا تقاضا می‌کند که اشاره به جنبه‌های عملی و به اصطلاح" حکمت عملی" است، در مقابل تقاضای قبل که ناظر به" حکمت نظری" بود.
بدون شک ابراهیم علیه‌السّلام هم دارای مقام" حکم" بود و هم در زمره" صالحان" پس چرا چنین تقاضایی از
خدا می‌کند؟
پاسخ این است که نه حکمت دارای حد معینی است و نه صالح بودن، او تقاضا می‌کند روز به روز به مراتب بالاتر و والاتر از
علم و
عمل برسد، حتی به موقعیت یک پیامبر
اولوا العزم در این جنبه‌ها قانع نیست! بعلاوه او می‌داند همه اینها از ناحیه
خدا است و هر لحظه امکان لغزش و سلب این مواهب وجود دارد، لذا ادامه آن را علاوه بر تکامل از خدا می‌طلبد، همانگونه که ما- با اینکه انشاء الله در صراط مستقیم
ایمان گام برمی داریم- همه روز از خدا
هدایت به" صراط مستقیم" را در نمازهایمان می‌طلبیم، و تقاضای ادامه این راه و تکامل داریم.
(«حکم» به معنای بیان چیزی است که طبق مقتضای باشد.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «دعا برای حکمت».
