دُخان مُبین (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
(فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَاْتِی السَّمَاء بِدُخَانٍ مُّبِینٍ)منظور از «دخان مبین» همان
دود غلیظی است که در پایان
جهان و در آستانه
قیامت، صفحه
آسمان را می‌پوشاند و نشانه فرارسیدن لحظات آخر دنیاست و سرآغاز
عذاب الیم الهی برای
ظالمان و
مفسدان است.
به موردی (مواردی) از کاربرد دُخان مُبین در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَاْتِی السَّمٰاءُ بِدُخٰانٍ مُبِینٍ) «منتظر روزی باش که آسمان دود آشکاری پدید آورد!»
علامه طباطبایی در
المیزان می‌فرماید: امر از باب ارتقاب است، و ارتقاب به معناى انتظار است. مى‌فرمايد: منتظر روزى باش كه آسمان دودى آشكار بياورد. و اين تهديدى است به عذابى كه از هر سو
مردم را فرا مى‌گيرد.
اقوال مختلف مفسرين درباره عذاب دخان• مراد همان قحطى است كه اهل
مکه بدان مبتلا شدند، چون بعد ازآنكه بر
کفر خود و بر آزار
رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) و
مؤمنین اصرار ورزيدند، رسول خدا نفرينشان كرد و عرضه داشت: بار الها آن‌ها را به قحطي‌اى نظير قحطى زمان
یوسف گرفتارشان فرما. به دنبال اين نفرين ديگر زمين گياه نرويانيد، و
قریش به قحطى شديدى دچار شدند، به‌طورى كه افراد از شدت گرسنگى گويى دودى جلو چشمشان را گرفته و آسمان را پر از دود مى‌ديدند.
• دخان مذكور در اين آيه از علامت‌هاى قيامت است كه هنوز محقق نشده است.
• مراد روز
فتح مکه است، كه لشكر
اسلام وارد آن شد، و دود اجاق‌هايشان فضاى مكه را پر كرد و تاريک ساخت.
• مراد روز قيامت است.
روایتی از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده است که: «دخان» را تفسیر به دودی کرده که در آستان
رستاخیز، جهان را فرامی‌گیرد، مانند روایتی که «
حذیفة بن یمان» از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل می‌کند که چهار چیز را نشانه‌های نزدیک شدن قیامت ذکر فرمود: اول ظهور
دجال و دیگر نزول
عیسی و سوم آتشی را که از قعر سرزمین «
عدن» بر می‌خیزد و «دود». «حذیفه» سؤال می‌کند: «ای رسول خدا! منظور از این دخان چیست؟
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در پاسخ، آیه شریفه مورد بحث:
(فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَاْتِی السَّمٰاءُ بِدُخٰانٍ مُبِینٍ) را
تلاوت فرمود. سپس افزود: دودی است که میان
مشرق و
مغرب را پر می‌کند و
چهل شبانه روز باقی می‌ماند، اما
مؤمن حالتی شبیه
زکام به او دست می‌دهد، و اما کافر شبیه
مست خواهد شد. و دود از
بینی و
گوش ها و پشت او بیرون می‌آید».
نظریات دیگری دراین‌باره اظهار شده است، بعضی گفته‌اند اصولاً در
ادبیات عرب «دخان»
کنایه از
شر و بلای فراگیر است.
و نیز بعضی دیگر معتقدند به هنگام خشکسالی و کمی
باران،
گرد و غبار تیره و تاری معمولاً صفحه آسمان را می‌پوشاند که از آن در اینجا تعبیر به «دخان» شده است؛ زیرا باران است که گرد و غبارها را فرومی‌نشاند و
هوا را صاف می‌کند.
با تمام این اوصاف ذکر کلمه «دخان» طبق این
تفسیر، جنبه
مجازی خواهد داشت.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «دُخان مُبین»، ج۲، ص۱۹-۲۰.
