شب قدر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شب قدر يکي از شب‌هاي با
فضیلت است که اعمال عبادي آن در
فقه بحث شده است.
[ویرایش]
یکی از الطاف و موهبت‌های ویژۀ
خداوند در
ماه رمضان شب قدر است. چنانکه
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده‌اند: «خداوند از روزها،
جمعه و از ماهها، ماه رمضان و از شبها، شب قدر را برای خود اختیار کرده است»
شب قدر اوج معنویت و
عبادت ماه مبارک رمضان است. شبی که
قرآن؛ کلام خداوند در آن نازل شده است و مقدرات زندگی
بشر تا شب قدر آینده در آن تعیین می‌شود.
امام صادق (علیه‌السّلام) در این‌باره می‌فرمایند: «ابتدای سال، شب قدر است، در آن شب آنچه از این سال تا سال آینده انجام خواهد گرفت، نوشته می‌شود»
شب قدر شب تجلی میعاد
انسان با خداوند و ار خود جدا شدن و غرق در دریای
رحمت و
محبت و مهربانی
خدا شدن است.
در
روایات اهل بیت (علیه‌السّلام) آمده است:
فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در
زمین پخش می‌شوند، بر مجالس
مؤمنین گذسته بر آنان
سلام کرده و برای دعای آنان آمین می‌گویند، تا آنگاه که سپیده دم طلوع کند و در این شب دعای کسی رد نمی‌شود، مگر دعای
عاق والدین، قطع کننده رحم، کسی که
شراب بنوشد و کسی که دشمنی مومنی در دلش باشد.
از جمله ویژگیهای این شب اختصاص داشتن آن به
امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) است. در
تفسیر قمی در ذیل
آیه ذیل «تنزل الملائکة والروح فیها» چنین آمده است: ملائکة و روح القدس بر امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) فرود می‌آیند و هر آنچه از وقایعی که ثبت کرده‌اند، به ایشان تقدیم می‌کنند.
[ویرایش]
شب قدر به يکی از شبهاى ماه رمضان گفته می‌شود.
برای «قدر» معانی چندی ذکر شده است که می‌تواند وجه تسمیه شب قدر باشد که از میان این معانی، معنی اول از همه مناسب‌تر و معروف‌تر است:
۱- قدر به معنای اندازه و مقدار است. همانطور که در قرآن کریم آمده است: «قد جعل الله لکل شیء قدرا؛
خداوند برای هر چیزی اندازه‌ای تعیین کرده است.»
آنچه از
روایات و
آیات برمی آید این است که شب قدر را از این‌رو قدر نامند که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می‌شود. همچنین خداوند می‌فرماید: «انا انزلناه فی لیلة مبارکة انا کنا منذرین فیها یفرق کل امر حکیم؛
ما قرآن را در شبی پربرکت نازل کردیم. ما همواره انذار کننده بودیم. در آن شب که هر امری بر اساس
حکمت خداوندی تدبیر، تعیین و جدا می‌گردد.»
مطابق این معنا شب قدر مختص به یک شب در یک سال مشخص نیست، بلکه در هر سال شب قدری وجود دارد.
۲- شب قدر یعنی شب بزرگ و با عظمت؛ در قرآن کریم قدر به معنی منزلت و بزرگی خدا است.
«ما قدروا الله حق قدره؛
آنان عظمت خدا را نشناختند.»
۳- قدر به معنای تنگی نیز آمده است؛ «ومن قدر علیه رزقه فلینفق مما آتاه الله؛
و آنها که تنگدستند، از آنچه که خدا به آنها داده
انفاق نمایند.»
۴- قدر به معنی با ارزش و پرقیمت؛ کسی که این شب را
احیاء بدارد، صاحب قدر و مقام و منزلت می‌شود. شبی است که قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والامقام به وسیله
فرشته صاحب قدر نازل گردید. شبی است که مقدر شده قرآن در آن نازل گردد.
[ویرایش]
عنوان ياد شده در قرآن كريم به كار رفته
و بر اساس مفاد برخى آیات و روایاتمتعدد در ماه رمضان واقع است و نيز خارج از سه شب نوزده، بيست و يك و بيست و سوم اين ماه نيست؛ ليكن در تعيين آن از ميان سه شب، به سبب اختلاف روايات، اختلاف است.
[ویرایش]
اكثر
فقها شب بيست و سوم را شب قدر دانسته اند. برخى نيز هر سه شب را از مراتب شب قدر شمرده و گفته اند: هريك از اين سه شب به جهت تأثير آن در سرنوشت انسان، شب قدر محسوب مى شود.
در روايتى از
امام صادق (علیه السّلام) آمده است: «شب نوزدهم، شب تقدير (اندازه گيرى كردن)، شب بيست و يكم، شب استوار ساختن (آنچه تقدير شده) و شب بيست و سوم، شب امضا (نسبت به آنچه مستحكم شده) مى باشد».
[ویرایش]
در مورد اهمیت شب قدر همین قدر بس که خداوند سوره‌ای در خصوص این شب نازل فرموده و در این سوره خطاب به پیامبرش می‌فرماید: «وما ادریک ما لیلة القدر؛
و تو چه می‌دانی که شب قدر چیست؟»
آنگاه خداوند بدون فاصله به عظمت و بزرگی آن شب اشاره کرده و می‌فرماید: «لیلة القدر خیر من الف شهر؛
شب قدر از هزار ماه بهتر است.»
این نوع تعبیر نشانۀ عظمت، منزلت و اهمیت شب قدر است که نشان می‌دهد، حتی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قبل از نزول این آیات به آن واقف نبوده است.
شخصی خدمت
امام باقر (علیه‌السّلام) عرض کرد: مراد از اینکه شب قدر بهتر از هزار ماه است، چیست؟ ایشان فرمودند: «والعمل الصالح فیها من الصلوة والزکاة وانواع الخیر خیر من الف شهر لیس فیها لیلة القدر» کار شایسته‌ای مانند
نماز،
زکات و انواع خوبی‌ها در آن شب برتر از هر کار شایسته‌ای است که در مدت هزار ماه که شب قدر در آن نیست انجام شود.
آنگونه که از آیات و روایات برمی آید، این شب شبی عزیز و مقدس است که در آن تمامی قرآن یکجا بر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شد. شبی که
ملائکه و
روح به اذن
پروردگار برای تقدیر هر کاری نازل می‌شوند. شب قدر شب سلام و رحمت است. شبی است مملو از سلامتی توام با رحمت، درود و ایمنی.
امام سجاد (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «شب قدر شب سلام و درود فرشتگان است، شبی که
برکت و خیر آن تا دمیدن صبح برای بندگان مخلص او پیوسته و برقرار است.
[ویرایش]
از ویژگیهای مهم این شب احیاء و
نیایش به درگاه الهی است.
امام موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) در این‌باره می‌فرمایند: «من اغتسل لیلة القدر واحیاها الی طلوع الفجر خرج من ذنوبه» کسی که در شب قدر
غسل کند و تا طلوع صبح بیدار بماند و مشغول عبادت و نیایش الهی باشد از گناهانش پاک می‌شود.
در این شب با عظمت که کتاب مقدس قرآن برای هدایت انسانها نازل شده و فرشتگان آسمانی برای سلام و درود، فوج، فوج بر
زمین فرود می‌آیند، سزاوار نیست که انسان
مؤمن و روزه‌دار در غفلت به سر برده و خود را از همنشینی با آنها محروم سازد.
[ویرایش]
علت نام گذارى اين شب به شب قدر يا به جهت تقدير امور سالانه، از
خیر و
شر،
عمر و روزى و غير آن در اين شب است، يا شرافت و
منزلت ويژه آن و يا تنگ شدن زمين به جهت فرود آمدن انبوه
فرشتگان در زمين.
قدر بنابر احتمال نخست به معناى
تقدیر و اندازه گيرى يا حكم، و بنابر احتمال دوم، به معناى
شرافت و بزرگى و بنابر احتمال سوم به معناى تنگ شدن است. البته احتمال نخست، بر حسب روایات و مناسبت با برترى اين شب بر هزار شب به واقع نزديك‌تر است.
از احكام مرتبط با عنوان ياد شده در باب
طهارت و
صلات سخن گفته‌اند.
[ویرایش]
به تصريح قرآن كريم،
شب قدر، شب نزول قرآن كريم بر پيامبر اعظم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است. خداى متعال اين شب را بهتر و برتر از هزار شب معرفى مى كند كه فرشتگان همراه روح (
روح القدس) با اذن پروردگارشان به زمين فرود آمده و به محضر امام زمان (عليه السّلام) مى رسند و آنچه را كه در طول يك سال رخ مى دهد، مى نويسند.
[ویرایش]
امور ذيل در شب قدر
مستحب است: غسل كردن در آغاز شبهاى نوزده، بيست و يك و بيست و سوم و نيز در آخر شب بيست و سوم؛ احیا و
شب زنده داری به
عبادت، بسيار
دعا كردن
و بسيار
تلاوت كردن قرآن؛
زیارت امام حسین (علیه السّلام).
خواندن سوره هاى
عنکبوت و
روم و هزار بار
سوره قدر در شب بيست و سوم.
از اعمال و دعاهای مخصوص این شب می‌توان به اختصار به موارد زیر اشاره کرد:
۱- غسل کردن به
نیت تقرب به درگاه الهی و برای انجام عبادت؛
۲- احیاء و شب زنده داری با عبادت، دعا و
توسل؛
۳- تلاوت قرآن و
تفکر و
تدبر در معانی آن به هر مقدار ممکن و سفارش بر خواندن سوره‌های روم، عنکبوت،
یس و
دخان؛
۴-
توبه و
استغفار فراوان؛
۵- خواندن ادعیه وارده همچون
جوشن کبیر؛
۶- خواندن نمازهای وارده بالاخص
نماز قضا؛
۷-
صدقه دادن؛
۸- قرآن بر سر گرفتن و توسل و تمسک به
اهل بیت (علیه‌السّلام) و اعمال دیگری که این مختصر مجال بازگوئی همه آنها را ندارد.
[ویرایش]
در تعیین شب قدر پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرمایند: «التمسوها فی العشر الاواخر من شهر رمضان» شب قدر را در دهه آخر ماه رمضان جستجو کنید.
همچنین از
امام باقر (علیه‌السّلام) آمده است: «همانا
علی (علیه‌السّلام) شب قدر را در شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم می‌جست»
طبق روایات فراوانی که در منابع شیعی آمده است، شبهای نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ما ه مبارک رمضان، شبهای قدر معرفی شده‌اند.
بنابر روایت "
ابن ابی الحدید" وقتی درباره تعیین شب قدر از امیرالمؤمنین سؤال می‌شود، آن حضرت از مشخص کردن آن طفره می‌رود و می‌فرماید: «لست اشک الله انما یسترها عنکم نظرا لکم لانکم لو اعلمکموها عملتم فیها وترکتم غیرها وارجو لاتخطئکم ان شاء الله» در این جهت
تردید ندارم که خداوند جهت مخفی داشتن شب قدر برای شما نظر و عنایت دارد؛ زیرا اگر آنرا برای شما اعلام داشته بود، در همان شب به عبادت می پرداختید و در شبهای دیگر عبادت را ترک می‌نمودید و من هم به خواست خدا در مورد بهره برداری شما از شبهای دیگر امیدوارم شما را محروم نگردانم.
البته با اینکه خداوند و رسولش (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
ائمه اطهار (علیه‌السّلام) برای زنده نگه داشتن روح
امید و اهمیت
اطاعت و
بندگی سعی در مخفی داشتن شب قدر داشته‌اند، ولی آنطور که از احادیث استنباط می‌شود، احتمال شب قدر بودن شب بیست و سوم بیشتر است.
[ویرایش]
احیاء؛
رمضان.
[ویرایش]
[ویرایش]
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴،ص۶۰۱ سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «شب قدر شب سرنوشت».
