شهر بهار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَهار، شهرستان و شهری در غرب استان
همدان می‌باشد.
این شهرستان از شمال و شمال خاوری به شهرستان
کبودرآهنگ، از خاور به شهرستان
همدان، از جنوب به شهرستان
تویسرکان، از جنوب‌غربی به شهرستان اسدآباد و از غرب به شهرستان
قروه محدود است.
مساحت آن ۳۳۴‘۱ کم۲ و شامل ۳بخش مرکزی، صالح‌آباد و لالجین، و۳ شهربهار، صالح‌آباد و لالجین، و همچنین ۶دهستان است.
طبق سرشماری ۱۳۷۵ش جمعیت این شهرستان ۶۳۵‘۱۲۷ نفر بوده است. از این شمار ۲۲۸‘۱۰خانوار با جمعیتی برابر ۱۷۸‘۴۸ نفر در مناطق شهری و ۷۴۳‘۱۴خانوار با جمعیتی برابر با ۴۵۷‘۷۹ نفر در مناطق روستایی سکنا داشته‌اند.
که بیانگر برتری بافت روستایی این شهرستان است.
اقتصاد شهرستان بهار مبتنی بر
کشاورزی و
دامداری است. وجود منابع سطحی و زیر زمینی آب، حاصل‌خیزی خاک و همواره بودن زمین، این اراضی را به ناحیه‌ای کشاورزی بدل کرده است؛ محصولات عمدۀ آن گندم و جو است. وجود مراتع سرسبز نیز، موجب رونق دامداری در این شهرستان شده است. صنایع دستی از دیگر فعالیتهای اقتصادی اهالی این شهرستان به شمار می‌آید. صنعت سفالگری بخش لالجین مشهور و شناخته شده است. در شهرستان بهار از دیرباز صنعت قالی‌بافی وجود داشته، و قالی‌های آن از ظرافت خاصی برخوردار است.
این شهرستان زیارتگاه و آثار باستانی متعددی دارد.
شهرستان بهار در جلگۀ شمالی کوهستان الوند واقع شده است و نواحی جنوبی آن به ارتفاعات کوهستان الوند ختم می‌شود. رودخانۀ قره‌چای و ریزابه‌هایی که از دامنۀ شمالی الوند سرازیر می‌شوند، آب مورد نیاز اراضی این جلگه را تأمین می‌کنند.
از دیگر رودهای بهار می‌توان به وفرجین و سیمین اشاره کرد.
آب‌وهوای نواحی شمالی آن معتدل و اندکی متمایل به سردی است. از نظر بارش شهرستان بهار جزو نواحی نیمه خشک است
براساس تصویب‌نامۀ هیئت دولت در ۱۳۷۲ش شهرستان بهار از پیوند دو بخش مرکزی و لالجین تشکیل شد.
این شهر در°۴۸و´۲۷ طول‌شرقی و°۳۴و´۵۵ عرض‌شمالی واقع شده است
طبق سرشماری ۱۳۷۵ش شهر بهار دارای جمعیتی بالغ بر ۸۰۰‘۲۵ نفر بوده است..
در منابع دورۀ سلجوقی از مرغزاری به نام مرج قراتکین یاد شده است.
با توجه به فاصلۀ مرج قراتکین که در یک منزلی همدان بوده است، این ناحیه با بهار امروزی مطابقت دارد..
در زمان
سلطان مسعود سلجوقی در ۵۴۱ق/۱۱۴۶م بوزابه یکی از امرای سلجوقی برضد سلطان مسعود دست به شورش زد و دو تن از شاه‌زادگان سلجوقی به نام‌های محمد و ملکشاه را به
اصفهان و همدان برد، تا پس از پیروزی بر سلطان مسعود یکی از این دو را به سلطنت برساند. جنگ قطعی در مرج قراتکین روی داد که منجر به شکست بوزابه گردید.
نام بهار (وهار) برای نخستین بار در منابع دورۀ مغول در ذیل وقایق سلیمانشاه ایوایی، حاکم کردستان آمده است.
به درستی روشن نیست که چرا مرج یا مرج قراتکین به بهار تغییرنام داده است. مقارن دورۀ مغول بهار دارالملک
کردستان بود.
سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه در ۶۲۱ق/۱۲۲۴م پس از بازگشت از
هندوستان و حمله به پیرامون
بغداد، به هنگام بازگشت، به قلعۀ بهار رفت و خواهر سلیمانشاه حاکم کردستان را به
نکاح خویش درآورد.
در ۶۴۰ق/۱۲۴۲م نبردی در وهار (بهار) میان خلیل بدرکردی حاکم
لرستان با سلیمانشاه ایوایی در گرفت که منجر به کشته شدن خلیل بدرکردی شد.
در ۶۵۵ق/۱۲۵۷م سپاهان هولاکو بهار و قلعۀ آن را ویران کردند. ویرانه‌های این قلعه در یکی از محلات شهر بهار به نام دولت قلعه سی (قلعۀ دولت) هنوز پابرجاست.
در ۱۱۹۹ق/۱۷۸۵م جنگی میان محمدجعفرخان زند (استظهار‌الدوله) و خسروخان، والی اردلان (کردستان) در منطقۀ بهار روی داد که منجر به شکست محمدجعفرخان گردید..
در دورۀ
قاجاریه بهار قریه‌ای آباد با باغ‌های میوه بود که حدود هزار خانه داشت.
(۱) آمارنامۀ استان همدان (۱۳۷۶ش)، سازمان برنامه و بودجه، تهران، ۱۳۷۷ش.
(۲) عبدالحمید ابن‌ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۹م.
(۳) عبدالرزاق ابن‌فوطی، الحوادث الجامعة، بغداد، ۱۳۵۱ش.
(۴) ابوالحسن مستوفی، گلشن مراد، به کوشش غلامرضاطباطبایی مجد، تهران، ۱۳۶۹ش.
(۵) شرف‌خان بدلیسی، شرف‌نامه، به کوشش محمد عباسی، تهران، ۱۳۴۳ش.
(۶) فتح بنداری اصفهانی، تاریخ دولة آل سلجوق (زبدة النصرة)، بیروت، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
(۷) عباس جعفری، دایرةالمعارف جفرافیایی ایران، تهران، ۱۳۷۹ش.
(۸) جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، تهران، ۱۳۶۶ش.
(۹) حمدالله مستوفی، نزهةالقلوب، به کوشش لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.
(۱۰) محمد راوندی، راحةالصدور، به کوشش محمد اقبال و مجتبی مینوی، تهران، ۱۳۶۴ش.
(۱۱) محمدهاشم رستم الحکما، رستم التواریخ، به کوشش محمد مشیری، تهران، ۱۳۴۸ش.
(۱۲) رشیدالدین فضل‌الله، جامع التواریخ، به کوشش محمدروشن و مصطفی موسوی، تهران، ۱۳۷۳ش.
(۱۳) زین‌العابدین شیروانی، بستان السیاحة، تهران، ۱۳۱۵ش.
(۱۴) سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان بهار، مرکزآمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۱۵) ظهیرالدین نیشابوری، سلجوق‌نامه، تهران، ۱۳۳۲ش.
(۱۶) فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (همدان)، ادارۀ جغرافیایی ارتش، تهران، ۱۳۷۶ش، ج ۴۷.
(۱۷) محمد قزوینی، تعلیقات بر تاریخ جهانگشای جوینی، لیدن، ۱۳۵۵ق/۱۹۳۷م.
(۱۸) لطف‌الله مفخم پایان، فرهنگ‌آبادی‌های ایران، تهران، ۱۳۳۹ش.
(۱۹) نشریۀ دفتر تقسیمات کشوری، معاونت سیاسی ـ اجتماعی‌وزارت‌کشور، تهران، ۱۳۷۹ش، شم ۲.
(۲۰) Bosworth, CE,» The Political and Dynstic History of the Iranian World, AD ۱۰۰۰-۱۲۱۷ «, The cambridge History of Iran, vol V, ed JA Boyle, Cambridge, ۱۹۶۸.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «شهر بهار»، شماره۵۲۱۹.
