شیخ لطف‌الله صافی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این مقاله درباره زندگینامه
فقیه، اسلام شناس و
اندیشمند بزرگ معاصر، حضرت آیت‌الله العظمی آقای حاج شیخ
لطف الله صافی (مد ظله العالی) می‌باشد.
ایشان در سال ۱۳۳۷ ه. ق، در شهر
گلپایگان، قدم به صحنه هستی نهاد.
پدر او
عالم عارف، مرحوم آیت‌الله آخوند
ملا محمد جواد صافی، (متولد ۱۲۸۷ ه. ق) بود که علاوه بر تخصص، تحقیق،
تالیف و
تدریس در گرایش‌های مختلف
علوم اسلامی مانند
فقه،
اصول،
کلام،
اخلاق،
حدیث و... ، و در زمینه هنرهای ارزشمندی چون
شعر و
خوشنویسی نیز سرآمد بود.
زهد،
تقوی،
عشق به
ولایت و فضیلت‌های علمی اخلاقی آن بزرگ مرد، از یک سو و مواضع قدرتمندانه او در سنگر
امر به معروف و
نهی از منکر و جبهه گیری‌های صریحش در برابر افکار انحرافی، غیر متدینان،
ظالمان و جابران آن روزگار از سویی دیگر، هر قدر که مردم گلپایگان را شیفته و مطیع محض او می‌نمود، هیات حاکمه، خائنین و زورگویان را در برابرش شکننده تر می‌کرد؛ چنان که آنها همیشه او را سد راه اعمال
خلاف شرع و بدعت گذاری‌های خود دیده و تا زنده بود از
غیرت دینی و
خشم الهی او می‌ترسیدند.
آفتاب عمر آن عالم جلیل القدر در افق عصر ۲۷
رجب سال ۱۳۷۸ ه. ق، مصادف با شب
شهادت حضرت
امام موسی کاظم علیه السلام، غروب کرد.
مادر او بانوی فاضله، شاعره و
عاشق اهل‌بیت علیهم السلام،
فاطمه خانم، دختر حضرت آیت‌الله آخوند
ملا محمد علی بود.
از ویژگی‌های بزرگ معنوی، اخلاقی، که در وجود آن مرحومه متبلور بود، می
توان به تعبد،
اخلاص، تقوی،
معرفت به حضرت حق،
شجاعت، صراحت لهجه،
شوهرداری کم نظیر و اهتمام در
تربیت کودکان،
راز و نیاز خاشعانه و
ذکر و
دعا و
نماز شب اشاره کرد.
آیت الله العظمی صافی، در نوجوانی قدم به وادی
علم و
معنویت حوزه نهاد و میهمان صفای حلقه‌های صمیمی درس و بحث و
محرم شور وصف ناپذیر
مناجات نیمه شب پاکباختگان حوزه شد.
ابتدا در گلپایگان، کتب پایه
ادبیات عرب را نزد عالم جلیل القدر، مرحوم
آخوند ملا ابوالقاسم مشهور به «
قطب» آغاز کرد و ادامه مباحث
ادبیات، کلام،
تفسیر،
حدیث، فقه و اصول را تا پایان سطح در همان جا پی گرفت و در این مدت حجم وسیع کتب مهم رشته‌های مذکور را نزد پدر بزرگوارش، حضرت آیت‌الله آخوند
ملا محمد جواد صافی آموخت.
در سال ۱۳۶۰ ه. ق، گلپایگان را با دنیایی از خاطره‌های شیرین دوران کودکی و نوجوانی و لذت حضور در کنار پدر و مادری مهربان و دلسوز، که اکنون از حسرت فراق او پریشان بودند، ترک کرد و رنج مشکلات
هجرت به
قم را پذیرا شد، تا با حضور در
مجلس درس و بحث اساتید بزرگ
حوزه علمیه قم به تکمیل تحصیلات و تحقیقات خود بپردازد.
ایشان چند سال بعد به
نجف اشرف مشرف شد و در آن جا نیز از محضر
مراجع عالیقدر آن حوزه، برای یک سال بهره مند گشت.
هوش و
استعداد فوق العاده و
تلاش و جدیت در امر تحصیل او را مورد علاقه خاص اساتید بزرگ قم و نجف قرار داد. حضرت آیت‌الله العظمی صافی پس از آن مجددا به قم بازگشتند و بیش از پانزده سال حلقه نشین مجلس درس و بحث و اخلاق و عرفان مرجع پرافتخار
شیعه، حضرت آیت‌الله العظمی
بروجردی و نیز یکی از مشاورین ویژه و برجسته و از
اصحاب خاص استفتاء آن بزرگوار گشت و آن مرحوم، نظر به توانایی والای علمی آیت‌الله العظمی صافی، پاسخگویی به سوالات مهم و حساسی از فقه و کلام شیعی و نیز نگارش کتاب ارزشمندی درباره
مهدویت را که «
منتخب الاثر» نام گرفت، به ایشان واگذار کردند.
از اساتید مهم آن بزرگوار در قم، مراجع تقلید، آیات عظام:
سید محمد تقی خوانساری،
حجت،
صدر، بروجردی و در نجف، آیات عظام:
شیخ محمد کاظم شیرازی،
سید جمال الدین گلپایگانی و
شیخ محمد علی کاظمی را می
توان نام برد.
زهد، تقوی، اخلاص،
قناعت،
توکل،
سعه صدر، صراحت لهجه و
امر به معروف و نهی از منکر، از ویژگی‌های مهم روحی- اخلاقی این
فقیه وارسته است.
وجودش، دریای بی کرانه عشق به انوار
مقدس ائمه معصومین علیهم‌السّلام است و هر پگاه بعد از
نماز، در
دعای عهد، می
توان ترنم تمنای دل شیداییش را در نغمه «العجل العجل یا مولای یا صاحب الزمان» شنید و او را عصرهای
جمعه، میان خیل عاشقان
مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، میهمان لحظه‌های پر معنویت
مسجد جمکران دید.
تدریس،
تحقیق و تسلط در زمینه علوم متنوع اسلامی همچون فقه، اصول، کلام، حدیث،
رجال و... ، تالیف حدود هشتاد اثر ارزشمند و محققانه به
زبان‌های فارسی و
عربی که بعضی از آنها به چند زبان دیگر نیز ترجمه شده، از ویژگی‌های علمی ایشان است.
برخورداری از چنین موقعیت‌های والای علمی، ایشان را در حوزه علمیه قم، در ردیف ممتازین قرار داد و بزرگانی چون آیات عظام: سید جمال الدین گلپایگانی، بروجردی، امام خمینی و سید محمد رضا گلپایگانی و بعضی دیگر، مقام بلند علمی- معنوی او را ارج نهادند؛ و آیت‌الله العظمی سید جمال الدین گلپایگانی در حدود ۴۵ سال پیش،
اجتهاد متین و اوج مقام فقهی آیت‌الله العظمی صافی را طی مکتوبی مهم، اعلام کرد.
ایشان، سالها از طرف مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی و پس از ارتحال آن بزرگوار، از معدود کسانی بود که مسؤولیت امتحان فضلای حوزه در
سطح عالی و
درس خارج را داشته و شماری از مجتهدان کنونی و مدرسین حوزه علمیه قم، نزد معظم له
امتحان داده‌اند.
این فقیه گرانقدر، علاوه بر موارد مذکور، مطالعات گسترده‌ای در زمینه ادبیات و
تاریخ اسلام و ایران داشته و ضمن آشنایی با قالب‌های گوناگون شعری، در سرودن شعر نیز مهارت کامل دارند.
این مرجع فرزانه، حتی اکنون نیز با تمامی مشغله‌های موجود، اخبار و مسائل
دنیا و بالخصوص
جهان اسلام را هر روز با دقت تمام از طریق رسانه‌های گروهی دنبال کرده و بنا به اطلاعات وسیع تاریخی- سیاسی، از قدرت تحلیل بالایی در زمینه رویدادهای منطقه‌ای، جهانی و
دنیای اسلام برخوردار است و مصداق واقعی «عالم به زمان» می‌باشد.
قبل از پیروزی
انقلاب اسلامی، حضور در صحنه‌های مختلف مبارزه با
رژیم ستم شاهی باعث حساسیت
ساواک، نسبت به این فقیه آگاه گشت و بالاخره به توقیف یکی از کتب ایشان که حاوی مطالبی در نقد
فساد رژیم شاه بود، منجر شد. در همین حال نشر بعضی کتب مهم حضرت آیت‌الله العظمی صافی که در دفاع از
تشیع نگاشته بود نیز، در بعضی از
کشورهای عربی ممنوع شد و بدین صورت دولتمردان این کشورها همسو با برخی مزدوران قلم بدست
استعمار، نتوانستند
خشم خود را از نوشته‌های آگاهی بخش و بیدار کننده‌اش، پنهان نمایند.
با پیروزی
انقلاب اسلامی ایران، ایشان در سال ۱۳۵۸ ه. ش، به عنوان عضو
مجلس خبرگان اول، انتخاب و در سال ۱۳۵۹ ه. ش، از سوی حضرت
امام خمینی (
قدس سره) به عضویت
شورای نگهبان منصوب شد و هشت سال به عنوان دبیر شورای نگهبان، منشا خدمات ارزنده‌ای به نظام
مقدس و مردم عزیز گشت، و در پاسداری از حریم اسلام و قرآن، لحظه‌ای تردید به خود راه نداد.
حضرت آیت‌الله العظمی صافی، که حد اقل از دو دهه قبل، با وجود داشتن تمامی شرایط مرجعیت، کریمانه از آن گذشته بود، با ارتحال حضرت
آیت‌الله العظمی گلپایگانی قدس سره، در آذر ماه ۱۳۷۲ ه. ش، بنا به تقاضاهای مکرر و اصرار پی در پی
علما و مردم، بالاخره تصدی مرجعیت را پذیرفت و اکنون به عنوان یکی از مراجع عمده، و ارکان اصلی
حوزه علمیه قم، به شمار می‌رود.
حضرت آیة الله العظمی آقای حاج
سید جمال الدین هاشمی گلپایگانی که از مراجع بزرگ عصر خود در نجف اشرف بودند، در تاریخ سوم
جمادی الاولی ۱۳۷۵ قمری یعنی چهل سال قبل برای معظم له اجازه اجتهاد صادر نموده و مرقوم نموده‌اند که ایشان به بالاترین درجه اجتهاد و استنباط در
احکام شرعیه نایل گردیده‌اند. و در آن اجازه بسیار عالی که اکنون موجود است ایشان را با القاب: «العالم، العلم، العیلم، العلام، الفاضل، الکامل، الهمام، علم الاعلام، حجة الاسلام» یاد فرموده و ستوده‌اند.
حضرت آیة الله العظمی آقای
شیخ محمد علی کاظمی خراسانی (رضوان الله علیه) مقرر مرحوم
محقق نائینی (
قدس سره) استاد آیة الله العظمی صافی در نجف، در نامه خود که در تاریخ یازدهم شوال فرستاده‌اند، وی را با عنوان والای «علم العلم و مناره» یاد کرده و ایشان را که نجف را ترک کرده بودند به نجف فرا خوانده و مرقوم فرموده‌اند: «مفارقت امثال سرکار از نجف اشرف و خلو
جامعه علمیه از آن، موجب تاثر (است)، چون امروز جامعه علمیه حاجت به امثال سرکار دارد که استعداد ذاتی را با حفظ ظاهر و التزام به نوامیس شرع مطهر دارا و واجد هستید، علی هذا حتی المقدور اسباب حرکت را فراهم فرمائید. امید است بر عزم مراجعت باقی باشید و جدا سرکار را از حضرت حجة الاسلام آقای والد (دامت برکاته) تقاضا میکنم.»
امام خمینی در موارد مختلف، اندیشه فقاهتی و حضور مدبرانه و آگاهانه آیت‌الله العظمی صافی را در بطن مسائل مهم جاری، ارج نهادند و از همین روی ایشان را به ایفای نقش در شورای نگهبان که در آن زمان مهم‌ترین و آخرین مرکز تصمیم گیری درباره تایید
قوانین کشور و مطابقت آن با
شرع و قانون، محسوب می‌گشت برگزیدند. امام خمینی در نامه مورخ ۲۲/ ۳/ ۶۵ خود به شورای نگهبان، آیت‌الله العظمی صافی را از «فقها»یی دانسته‌اند که «لیاقت و تعهدشان محرزست» و «در مدت طولانی خدمت، آشنایی وافر به مسائل جاریه دارند». و در جایی دیگر، درباره ایشان فرموده‌اند: «معظم له مورد علاقه اینجانب هستند.» برای تحلیل گران امور تاریخی، نقش کلیدی آیت‌الله العظمی صافی در مقام فقیهی دقیق و خوش فکر و مشاوری امین و آگاه برای آیت‌الله العظمی گلپایگانی در طول ۳۲ سال مرجعیت پر افتخار آن مرحوم، نقشی ویژه و کاملا برجسته است. آن مرجع عظیم الشان در امور مهم سیاسی و اجتماعی با آیت‌الله العظمی صافی
مشورت نموده و
مسائل مهم فقهی را با معظم له در میان می‌گذاشتند؛ برای نظرات ایشان اهمیت قائل بودند، آرائشان را محترم شمرده و به آن توجه مخصوص می‌فرمودند.
آیت‌الله العظمی گلپایگانی در نامه‌ای خطاب به دست اندرکاران اولین مرکز کامپیوتری تحقیقات و دایرة المعارف
فقه اسلامی موسوم به «معجم فقهی»، آیت‌الله العظمی صافی را نمونه‌ای از «اکابر فقهای معاصرین» و «صاحبان مقام علمی شامخ» دانسته و به استفاده از وجود مغتنم و سرمایه ارزشمند علمی ایشان، تاکید می‌ورزند. در نگاه ژرف آیت‌الله العظمی گلپایگانی که خود استوانه عظیم
فقاهت و اسطوره
تقوی و
عدالت بود از آیت‌الله العظمی صافی با عنوان «مجتهدی مسلم و عادل» یاد شده است.
آیت‌الله آقای حاج میرزا
جعفر سبحانی، راجع به جریان مراسم نماز بر پیکر پاک آیت‌الله العظمی گلپایگانی می‌نویسند:«بر جنازه مطهر او پاکترین و وارسته‌ترین فرد، یعنی چهره بزرگوار فقیه، آیة الله صافی (دام ظله) نماز گزارد. فردی که در طول عمر، با قلم و بیان در خدمت
اسلام بوده و از عارفان وارسته‌ای که: «یذکرکم رؤیته»؛ دیدار او انسان را به یاد خدا می‌اندازد و
معاشرت با او بر فضل و دانش و تقوای معاشر می‌افزاید».
عالم بزرگ، حضرت آیة الله
شیخ سلمان خاقانی در جریان آشنایی خود با مرجع عالیقدر می‌نویسد: «شرایط جالبی پیش آمد که پیر بزرگواری را دیدم که سنین عمر او از هفتاد سال می‌گذشت و درس و بحث و صید حقایق و تعمق در تاریخ اسلام و در علوم اسلامی، او را فرسوده و لاغر ساخته بوده؛ چه آنکه او از
امت اسلامی است که پیروی کردن کور کورانه و بدون تحقیق را، در
اصول و فروع حرام می‌دانند و تلاش و کوشش در تحقیق مطالب را تا مرز
توان، لازم می‌شمرند. آری! او را در لباس
رجال دین در
عراق و
ایران دیدم. پرسیدم اسم شما چیست؟ پاسخ داد: لطف الله صافی. گفتم: به از این حسن تصادف که من شما را یافتم...»
-راه اصلاح یا امر به معروف و نهی از منکر- سفرنامه حج- نیایش در عرفات- حدیث بیداری (مجموعه پیام‌ها) - شهید آگاه- پرتوی از عظمت امام حسین علیه السلام- با عاشوراییان- بزم حضور (دفتر شعر رضوی) - نغمه مشتاقان (دفتر شعر) - آفتاب مشرقین (دفتر شعر عاشورایی) - صحیفة المؤمن (دفتر شعر) - سبط المصطفی (دفتر شعر) -
دیوان اشعار - در آرزوی وصال (دفتر سروده‌های امام زمانی) - پاسخی به کتاب «عقیده مهدویت در شیعه امامیه» - نوید امن و امان- پاسخ ده پرسش- اصالت مهدویت- تجلی توحید در نظام امامت- نظام امامت و رهبری- ولایت تکوینی و ولایت تشریعی- پیرامون معرفت امام- عقیده نجات بخش- به سوی دولت کریمه- باورداشت مهدویت- انتظار عامل مقاومت و حرکت- فروغ ولایت در دعای ندبه- معرفت حجت خدا- گفتمان مهدویت- وابستگی جهان به امام زمان- امامت و مهدویت- رساله توضیح المسائل- مناسک حج- مناسک عمره مفرده- منتخب توضیح المسائل- هزار سؤال پیرامون حج- مجموعه استفتائات قضایی- استفتائات پزشکی- جامع الاحکام ۲ جلد- پاسخ کوتاه به ۳۰۰ پرسش از احکام- یکصد و ده پرسش و پاسخ اینترنتی- احکام نوجوانان- با جوانان- معارف دین (مجموعه پرسش‌ها و پاسخ‌های اعتقادی) - سیر حوزه‌های علمی شیعه- ماه مبارک رمضان، مکتب عالی تربیت و اخلاق- رمضان در تاریخ «حوادث تاریخی» - الهیات در نهج البلاغه- نگرشی بر فلسفه و عرفان- به سوی آفریدگار- عرض دین- ندای اسلام از اروپا- زندگی بوداسف- جابر بن حیان- رساله‌ای در احکام ثانویه- تفسیر آیه فطرت- پیرامون روز تاریخی غدیر-
اعتبار قصد قربت در وقف- زندگینامه آیت‌الله آخوند ملا محمد جواد صافی- مقالات کلامی- شب پرگان و آفتاب
بیان الأصول (کتاب)
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
