شیخ محمدرضا شیرازی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شیرازی، شیخ محمدرضا
از علمای سیاستمدار و مجاهد ایران در قرن چهاردهم هجری. وی فرزند میرزا محمدتقی شیرازی،معروف به میرزای دوم یا میرزای کوچک بود. از دوران جوانی و تحصیلات او اطلاعی در دست نیست، اما ظاهراً وی نزد علمای برجسته عتبات درس خواند و به مقام اجتهاد رسید.
در ذیحجه ۱۳۳۲ ق پس از آنکه متفقین به دولت عثمانی اعام جنگ دادند و نیروهای انگلیسی بندر نفتی فاو را در جنوب عراق اشغال کردند،مراجع و علمای شیعة‌عراق از جمله میرزا محمدتقی شیرازی برای بیرون راندن قوای انگلیسی از آن کشور،فتوای جهاد صادر کردند. شیخ محمدرضا به امر پدر برای پیوستن به سید مهدی حیدری رهسپار کاظمین شد.
شیخ محمدرضا یاور و مشاور پدرش بود. او در قیام اسلامی و ضد انگلیسی مردم نجف در ۱۳۳۶ ق با انقلابیون فعالانه همکاری داشت، علاوه بر آن وی از بنیانگذاران «جمعیت نهضت اسلامی» در کربلا بود که آن را در ۱۳۳۷ ق بنیان گذارد علما و روحانیونی چون سید هبه الدین شهرستانی، سیدحسین قزوینی، سیدعبدالوهاب وهاب، شیخ ابوالمحاسن حائری و … به عضویت آن درآمدند. این جمعیت، یک سازمان سیاسی ـ اسلامی زیرزمینی بود که بر ضد حضور سیاسی نظامی انگلیسی ها در عراق فعالیت می کرد. شیخ محمدرضا همچنین از مخالفان سرسخت قرارداد ننگین وثوق الدوله با انگلستان بود.
در ۱۳۷۷ ق میرزا محمدتقی شیرازی به طرح مسئله استقلال عراق و مقاومت در برابر اشغال انگلیس در عرصه عربی و بین المللی پرداخت،شیخ محمدرضا نیز نامه ای به ولیعهد حجاز امیرعلی بن الحسین فرستاد و خواستار حمایت وی از تقاضای مردم عراق مبنی بر استقلال طلبی و طرح خواسته مردم در کنفرانس صلح جهانی،جامعه ملل، رسانه های آزاد و دولتهای طرفدار دوکراسی گردید.
در ۱۳۳۸ ق/ ۱۹۲۰ که بار دیگر قیام ضد انگلیسی مردم عراق آغاز شد. در ایام مبعث آن سال، سیدعلوان یاسری از شخصیت های سرشناس عراق با حضور گروهی از رؤسای عشایر و رجال دینی و شیخ محمدرضا شیرازی در منزل خود دربارة مبارزه مسلحانه بر ضد انگلیس تشکیل جلسه داد. اگرچه شروع مبارزه مسلحانه منوط به ایجاد مقدمات آن شد، اما در مورد سه موضوع توافق حاصل گردید:۱٫ حمایت از «جمعیت اسلامی» به ریاست شیخ محمدرضا در کربلا و تأسیس شعبه های آن در همه شهرهای عراق؛ ۲٫ توزیع منشوری به امضای میرزای شیرازی مبنی بر وحدت کلمه و یاری رساندن به یکدیگر در امور مهم؛ ۳٫ قرار دادن روز جمعه به عنوان روز مردم عراق که ضمن تعطیل تجارت و کسب، در اماکن عمومی سخنرانی و خطابه ایراد شود و خطبا بر فراز منابر انگلیس بیزاری جسته تا جوش و خروش به انقلاب در مردم به وجود آید.
همچنین شیخ محمدرضا به همراه پدرش، طی فتوای مشترکی بر ضد کفار انگلیسی اعلام جهاد کردند. در این فتوا آمده بود: «بر کسی پوشیده نیست که اوضاع مسلمانان امروز، به آن چنان مرحله سخت و دشواری رسیده است که علما و بزرگان نمی توانند در مقابل آن سکوت نمایند. همانطور که برای عشایر هیچ راهی جز بذل جان و مال در این نهضت دینی و حرکت اسلامی نمانده است. امروز بر همه مسلمانان، ادای فریضه دفاع از حوزه دین مبین و اماکن مقدسه،از لوث وجود کفار و حفاظت از نوامیس مطهر خودشان در مقابل تعدی و تجاوزات کافران، و اقدام به نصیحت،بسیج، ترغیب و هشدار، واجب است».
شیخ محمدرض با راهنمایی های پدرش، نامه ای به نام خود و نامه های دیگری را به نام پدرش به مناطق فرات فرستاد و از مسلمانان خواست تا به ادای فریضة دفاع اقدام کنند. همچنین وی چندین تظاهرات عظیم علیه اشغال ترتیب داد که مهمترین آنها در ۴ شوال ۱۳۳۸ ق در دو صحن امام حسین (ع)، و حضرت عباس (ع) برگزار شد. پس از آنکه نیروهای اشغالگر شهر کربلا را محاصره کردند، شیخ محمدرضا را به عنوان یکی از عوامل مؤثر قیام مردم عراق همراه با یازده تن از روحانیون و شخصیت های سیاسی دیگر بازداشت و به جزیره هنگام تبعید کردند. اما شیخ محمدرضا از تبعیدگاه خود با تعدادی از رؤسای عشایر و سرشناسان شهرها از طریق نامه در ارتباط بود که این نامه ها متضمن برنامه های مقاومت ضد انگلیسی او بود.
شیخ محمدرضا شیرازی در ۱۳۷۵ ق درگذشت.
منابع: تاریخ جنبش اسلامی در عراق (۱۹۰۰-۱۹۲۴م)، ۱۸۵، ۱۹۶-۱۹۷، ۲۱۹؛ دایره المعارف تشیع، ۱۹۰:۱؛ رسایل و فتاوای جهادی، ۳۴۳؛ میرزا محمدتقی شیرازی،سروش استقلال، ۹۱؛ نقش علمای شیعه در رویارویی با استعمار، ۸۹، ۲۰۳، ۲۰۸، ۲۴۲، نهضت روحانیون ایران (چاپ ۱)، ۲۰۰:
