عکف (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَكَفَ یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای مواظبت و ملازمت است.
عَكَفَ: عُكُوف و عَكْف بمعنى ملازمت با تعظيم است.
در
مفردات آمده: «العُكُوفُ الإقْبالُ عَلَى الشَّي‌ءِ وَ مُلازَمَتُهُ عَلَى سَبيلِ التَّعْظِيمِ لَهُ».
در
قاموس گفته: «عَكَفَ عَلَيْهِ عُكُوفاً: اقْبَلَ عَلَيْهِ مُواظِباً».
اين كلمه بمعنى حبس و منع نيز آمده است چنانكه خواهد آمد، اكثر موارد آن در
قرآن مجید بمعنى مواظبت و ملازمت است.
(وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذِي جَعَلْناهُ لِلنَّاسِ سَواءً الْعاكِفُ فِيهِ وَ الْبادِ)،
مراد از عاكف كسى است كه در
مکه ساكن و ملازم باشد، بادى آنست كه از كنار آيد (و ظاهر شود). يعنى: «مسجد محترميكه آنرا براى مقيم و مسافر يكسان كرده‌ايم».
(وَ انْظُرْ إِلى إِلهِكَ الَّذِي ظَلْتَ عَلَيْهِ عاكِفاً لَنُحَرِّقَنَّهُ)،
«بنگر به معبودت كه بدان ملازم شدى حتما حتما آنرا مى‌سوزانيم يا ريز ريز ميكنيم».
(قالُوا لَنْ نَبْرَحَ عَلَيْهِ عاكِفِينَ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَيْنا مُوسى)،
«گفتند: پيوسته ملازم گوساله خواهيم بود تا
موسی پيش ما باز گردد».
(هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْيَ مَعْكُوفاً أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ ...)،
معكوف بمعنى ممنوع است وَ
(الْهَدْيَ) عطف است بضمير مفعول در
(صَدُّوكُمْ) آيه در جريان
حدیبیّه است كه مشركان
رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) را از انجام
عمره مانع شده و نيز نگذاشتند قربانيهاى مسلمانان بمكّه برسد يعنى: «آنان همان كسانى هستند كه كافر شدند و شما را از
مسجد الحرام باز داشتند و قربانى را ممنوع و محبوس كردند از اينكه بمحل خويش برسند» (محل ذبح آنها مكه بود چنانكه محل
ذبح قربان حج،
منی است).
(وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاكِفُونَ فِي الْمَساجِدِ)،
عاكف و معتكف كسى است كه خود را بقصد
عبادت در
مسجد حبس كند و از آن بيرون نرود.
اعتكاف فقط ماندن در مسجد است بقصد تعبّد هر چند قصد عبادت ديگر نداشته باشد ولى
احوط است قصد عبادت ديگر نيز. اعتكاف باصل شرع
مستحب و با
نذر و
سوگند و غيره واجب ميشود. روزه از شرايط آنست معتكف بايد روزه باشد خواه
واجب باشد يا مستحب. حدّ اقلّ آن سه روز است و از آن كمتر نميشود و در كثرت حدّى ندارد ولى بايد برابر هر دو روز روز سوم را تمام كند مثلا اگر پنج روز اعتكاف كرد بايد روز ششم را نيز
اعتکاف كند و اگر هشت روز كرد بايد روز نهم را نيز اضافه كند و هكذا.
و بايد در
مسجد جامع شهر باشد نه مسجد محله و بازار (بعضى فقط بچهار مسجد مكه،
مدینه،
کوفه و
بصره منحصر كرده و گفته‌اند در ساير مساجد بقصد رجاء آورند) و بايد پيوسته در مسجد باشد و جز براى ضرورت خارج نشود اگر عمدا بدون ضرورت خارج شود باطل است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "عکف"، ج۵، ص۲۹.
