محمداسماعیل دولابی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمداسماعیل‌خان احمد دولابی معروف به حاج اسماعیل دولابی (۱۲۸۲-۱۳۸۱ ش) عارف عرفی‌گرای
شیعه و استاد اخلاق در
قرن چهاردهم شمسی بود.
وی نزد علمای معاصر خود چون آیت‌الله
سید محمدشریف شیرازی،
آیت‌الله شاه‌آبادی،
آیت‌الله محمدتقی بافقی، شیخ
غلامعلی قمی و شیخ
محمدجواد انصاری دانش آموخت. او در جلساتی که سال‌ها در
تهران برگزار می‌کرد به بیان مفاهیم عرفانی به روش تخاطب دو سویه (با مخاطب) بازگو می‌کرد. روش و ابزار و اسلوب سلوک وی بیشتر بر پایه «
محبت» استوار بود. حاج آقا دولابی در
حرم حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) در
قم دفن شده است.
محمداسماعیل‌خان احمد دولابی در روستای دولاب از توابع تهران زاده شد. در جوانی به شغل کشاورزی اشتغال داشت و در عین‌حال به صورت آزاد به دانش‌آموزی در جلسات علمای دینی معاصر مانند آیت‌الله سید محمدشریف شیرازی، آیت‌الله شاه‌آبادی، آیت‌الله محمدتقی بافقی، شیخ غلامعلی قمی و شیخ محمدجواد انصاری پرداخت.
محمداسماعیل دولابی در محافل پیرامون خود نماینده درک متفاوت و فراگیری از
دین با تکیه بر مفاهیم محبت و زیبایی بود و این بیان جدید باعث جذب جوانان و قشر تحصیل‌کرده در جلسات هفتگی وعظ او بود.
از آنجا که محمداسماعیل دولابی سلوک معنوی را از خود آغاز کرده بود مطالب وی بیشتر بیان زندگی‌نامه عرفانی و شرح‌حال خویش است. و روش و ابزار و اسلوب سلوک وی بیشتر بر پایه «محبت» استوار است.:
در دنیا غیر از دیوانه همه عاشق‌اند، ولو اغلب عشق مجازند، اما همان
عشق هم پیش
خدا شریف است،
مجاز هم پلی به‌سوی
حقیقت است و از حقیقت سر در می‌آورد.
وی «مرگ‌اندیش نیست و
مرگ را ویران می‌کند» دیدگاه او پیرامون مرگ دو وجه دارد یکی آنکه این رویداد را ملاقات با خداوند ارزیابی می‌کند و از سوی دیگر آنرا هماره همراه
انسان می‌داند:
موت همیشه همراه ماست. وقتی می‌خوابیم گویا می‌میریم و آنرا تمرین می‌کنیم. وقتی که نفس را بیرون می‌دهیم، در حقیقت می‌میریم و با نفس دیگر ادامه حیات می‌دهیم…. وقت جان‌دادن وقت خیلی خوبی است، هنگام
تجلی خداست… با نزدیک شدن به آن مست می‌شوند به همبن‌خاطر بدان
سکرات گفته می‌شود.
وی مرگ‌خواه نیست اما آمادگی برای آنرا سبب استفاده بهتر از
عمر می‌داند: «آمادگی موت خوب است نه زود مردن، بعد از این آمادگی، عمر دنیا بسیار پر ارزش خواهد بود.
حضرت امیر فرمود یک ساعت
دنیا را به همه
آخرت نمی‌دهم.»
او دنیا و آخرت را به
شب و
روز تشبیه می‌کند: «دنیا شب صرف است و
قیامت روز صرف و
برزخ بین الطلوعین است.
شیعیان دراین دنیا بین الطلوعین را طی می‌کنند.» او چندان از ارزش دنیا می‌کاهد و آنرا سایه‌ای از آخرت می‌پندارد که حتی آنرا شایسته نکوهش هم نمی‌داند: «دنیا آن‌قدر خیالی است که اگر با خیالت همراه من بیایی، یک‌باره می‌بینی که جان داده‌ای و آمده‌ای آن طرف.»
دیدگاه‌ها و سلوک عرفانی محمداسماعیل دولابی گذشته از همه مفاهیم
عرفان اسلامی دیدگاه‌هایی نو دارد. روش‌ها و آداب توصیه شده توسط وی ساده است: «او هیچ مشقتی را برای رسیدن به هیچ چیز تجویز نمی‌کند. رهیافت او تماشا در فضای آرامش است.»
طوبی درختی است در خانه
زهرا (سلام‌الله‌علیها) که هر شاخه‌اش در
بهشت در خانه یک
مومن است و او هرچه اشتها دارد از آن شاخه بهره می‌برد. آیا آن محبتی که به خوبان داری طوبی نیست؟ اگر خدا را دوست دارید مال این شجره است. هرچه میل دارید از آن می‌گیرید. هروقت یادش می‌کنی از هر غمی راحت می‌شوی.
از گفتارهای محمداسماعیل دولابی کتابی موضوعی با نام «
مصباح الهدی» توسط یکی از شاگردان و دوستداران وی (
مهدی طیب) گردآوری شده است.
سری کتاب‌های
طوبای محبت تا سال ۱۳۹۱، شش جلد می‌باشند که توسط فرزند او، محمد دولابی توسط انتشارات محبت چاپ و توزیع شدند. جلد یک این کتاب در زمان حیات دولابی به چاپ رسید. انتشارات محبت، چاپ آثار محمداسماعیل دولابی را بر عهده دارد. طوبای محبت تنها کتابی است که سخنان دولابی بدون هیچ تغییر و دخل و تصرفی در آن موجود می‌باشد.
کتاب دیگری با عنوان (طوبای کربلا) توسط دوستداران وی با اقتباس از کتاب‌های طوبای محبت موجود می‌باشد. این کتاب، سخنان دولابی در مورد
امام حسین (علیه‌السّلام) و
کربلا می‌باشد که از سری کتاب‌های طوبای محبت جمع‌آوری شده است.
محمداسماعیل دولابی چون
علم و
عرفان خود را توسط خودسازی فردی به دست آورده بود و این علم را از کسی یاد نگرفته بود به همین دلیل هیچ‌وقت کسی را بعنوان جانشین خود تعیین نکرد و همه را از این کار منع می‌داشت.
محمداسماعیل دولابی سرانجام پس از عمری تلاش، مجاهدت در مسیر الهی و سیر الی‌الله، در ۹ بهمن ۱۳۸۱ ش وفات یافت و در
حرم حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به خاک سپرده شد.
• احمد شهدادی. «سپهر تماشا/ درنگی در بصیرتهای مشرقی عارف معاصر محمد اسماعیل دولابی»؛ خردنامه همشهری شماره ۵، ۷ آبان ۱۳۸۲.
• طوبای محبت: مجموعه سخنرانی‌های حاج اسماعیل دولابی، انتشارات محبت، تهران، ۱۳۸۳.
