• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن احمد نطنزی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن احمد نطنزی


محمد بن احمد نطنزی (م حدود ۵۵۰ هـ.ق) از شخصیت‌های مهم رجالی شیعه است که برخی او را عامی مذهب دانسته و از تألیفاتش کم‌ترین اشاره‌ای نکرده‌اند.
با این حال، کتاب خصائص العلویه به او نسبت داده شده است.
روایت‌ها نشان می‌دهد که نطنزی در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری می‌زیسته و برخی دلایل حاکی از عقاید تشیع اوست، هرچند به عنوان عامی مشهور بوده است.
زمان درگذشت او حدود سال ۵۵۰ (هجری قمری) برآورد شده است.


ابوعبداللّه (ابوالفتح) محمد بن احمد بن علی بن احمد بن محمد بن ابراهیم نطنزی اصفهانی بعضی از منابع رجالی شیعه مانند علامه در خلاصة الاقوال
[۱] حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، ج۱، ص۴۰۵.    
و ابن‌داود در رجال خود تنها از او نام برده و او را عامی مذهب دانسته و به تألیف یا تألیفات او اشاره‌ای نکرده‌اند.
[۲] ابن داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ج۱، ص۴۹۸.    

ولی ابن‌شهرآشوب (م ۵۸۸ هـ.ق) کتابی با عنوان الخصائص العلویه علی سائر البریه و المآثر العلویه لسید الذریه را به او نسبت داده است.
[۳] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج۱، ص۱۱۹.    
[۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۰.    

ابراهیم بن محمد حموی (م ۷۲۲ هـ.ق) صاحب کتاب فرائد السمطین، این اثر را به ابوعبداللّه محمد بن احمد بن علی نطنزی نسبت داده و می‌نویسد: ابوعبداللّه محمد بن عبدالعزیز قمی از مؤلف کتاب و او نیز از ابوالفضل جعفر بن عبدالواحد بن محمد بن محمود ثقفی روایت کرده است.
[۵] حمویی جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، ج۱، ص۳۷۴.    
[۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۰.    

آقابزرگ تهرانی می‌نویسد: «منتجب‌الدین که متوفای بعد ۵۸۵ (هجری قمری) است، زندگی ابوعبداللّه قمی را ذکر کرده؛ ولی از مؤلف کتاب خصائص که قمی از او نقل کرده، نامی نبرده است و این شاید به دلیل انتساب او به اهل‌سنت باشد.»
[۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۱.    

ازجمله کسانی که بسیار از کتاب خصائص او روایت کرده، سید رضی‌الدین علی بن طاووس (م ۶۶۴ هـ.ق) در کتاب الیقین است. او در چند جای کتاب خود آن را تألیف ابوالفتح محمد بن علی کاتب نطنزی اصفهانی دانسته
[۸] ابن طاووس، علی بن موسی، الیقین، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۷.    
و در چند جای دیگر، آن را تألیف محمد بن علی کاتب نطنزی دانسته و کنیه ابوالفتح و لقب اصفهانی را نیاورده و در یک‌جا نسب او را محمد بن علی بن فتح گفته است.
[۹] ابن طاووس، علی بن موسی، الیقین، ج۱، ص۴۶۹--۴۷۱.    
[۱۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۱.    

آقابزرگ با توجه به این موارد می‌نویسد: «از آن‌جا که تعدد کنیه (ابوالفتح و ابوعبداللّه) و نسبت به جد (محمد بن علی)، امری شایع بین مترجمان می‌باشد، به نظر می‌رسد اینان یک نفر باشند که همان ابوالفتح یا ابوعبداللّه محمد بن احمد بن علی نطنزی اصفهانی حافظ کاتب مذکور باشد.»
[۱۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۱.    

آقابزرگ می‌نویسد: از طبقه برخی از استادان او و تاریخ حدیث شنیدنش معلوم می‌شود وی در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری می‌زیسته است.
[۱۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۲.    



نطنزی در سال ۵۰۱ (هجری قمری) از احمد بن فضل بن احمد خواص حدیث شنید.
[۱۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۲.    
هم‌چنین از ابوالقاسم اسماعیل بن محمد بن فضل تیمی طلحی اصفهانی (م ۵۳۵ هـ.ق)، ابوعلی حداد،
[۱۴] ابن طاووس، علی بن موسی، الیقین، ج۱، ص۴۶۹--۴۷۱.    
ابوعبداللّه محمد بن منذر بن سکر هروی، علی بن ابراهیم قاضی فرات و ابوعلی حسن بن احمد بن حسین بن احمد بن محمد مهری روایت نمود.
[۱۵] ابن طاووس، علی بن موسی، الیقین، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۹.    
[۱۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۲.    



ابوعبداللّه درباره عقیده او، از ظاهر روایاتش چنین برمی‌آید که دارای عقیده‌ای نیکو بوده است؛ گرچه ابن طاووس او را از علما و راویانی دانسته که بین مردم به عامی بودن شهرت داشتند و اشاره‌ای به عقیده باطنی او نکرده است که در نتیجه به دلیل اختلاط با عامه و روایت احادیث آن‌ها عامی‌المشرب بوده نه این‌که عامی‌العقیده باشد؛ به‌ویژه بعضی از قراین بر تشیع او دلالت دارد.
[۱۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۲-۱۷۳.    



محمد زمان درگذشتش را حدود سال ۵۵۰ (هجری قمری) دانسته‌اند.
[۱۸] کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ص۳۴۶.

(دیگر منابع:
[۱۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۵، ص۲۸۱.    
[۲۰] علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۸، ص۴۰۱.    
[۲۱] علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۰، ص۲۲.    
[۲۲] علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۲، ص۳۸.    
)


۱. ↑ حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، ج۱، ص۴۰۵.    
۲. ↑ ابن داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ج۱، ص۴۹۸.    
۳. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج۱، ص۱۱۹.    
۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۰.    
۵. ↑ حمویی جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، ج۱، ص۳۷۴.    
۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۰.    
۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۱.    
۸. ↑ ابن طاووس، علی بن موسی، الیقین، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۷.    
۹. ↑ ابن طاووس، علی بن موسی، الیقین، ج۱، ص۴۶۹--۴۷۱.    
۱۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۱.    
۱۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۱.    
۱۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۲.    
۱۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۲.    
۱۴. ↑ ابن طاووس، علی بن موسی، الیقین، ج۱، ص۴۶۹--۴۷۱.    
۱۵. ↑ ابن طاووس، علی بن موسی، الیقین، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۹.    
۱۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۲.    
۱۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۱۷۲-۱۷۳.    
۱۸. ↑ کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ص۳۴۶.
۱۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۵، ص۲۸۱.    
۲۰. ↑ علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۸، ص۴۰۱.    
۲۱. ↑ علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۰، ص۲۲.    
۲۲. ↑ علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۲، ص۳۸.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن احمد نطنزی»، ج۴، ص۳۹۸.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 550 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | علمای قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار