محمد بن عبدالرحمان عتقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعبدالرحمان محمد بن عبدالرحمان بن قاسم عتقی از نسل قبایل
حمیر،
مذحج و
کنانه در
تهامه بود که پس از اسارت به دست مسلمانان،
اسلام آوردند و
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) آنها را آزاد کرد.
او آشنا به علوم مختلف و متخصص در نجوم و تاریخ‌نگاری بود و به
دولت فاطمیان مصر وابسته بود.
وی به دلیل اتهام خیانت در نگارش تاریخ، از سوی
ابن کلس وزیر فاطمی خانه‌نشین شد.
عتقی در سال
۳۸۴ هجری در مصر درگذشت
از آثارش می‌توان به
تاریخ الکبیر و
الوسیله الی درک الفضیله اشاره کرد.
محمد عتقی از نسل
عتقاء، قبایلی از حمیر، مذحج و کنانه در تهامه که مانع اسلام آوردن افراد می‌شدند؛ اما پس از اسارت به دست مسلمانان و عرضه اسلام بر آنان، مسلمان شدند و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) آنان را آزاد کرد و سندی نیز مبنی بر آن نوشت. از آن زمان اینان عُتقا، شناخته شده و به آن افتخار می‌کردند.
نام او را
محمد بن عبداللّه بن محمد و جدش را از موالی
زبید بن حارث عتقی نیز گفته‌اند.
وی آشنا به علوم گوناگون و متخصص در نجوم و همچنین تاریخ‌نگار و از اطرافیان و منسوبان دولت فاطمیان مصر بود.
ارتباط
عتقی با دستگاه خلافت سبب برخورداری امکانات و زمین‌های فراوانی شده بود تا بتواند بهتر و با خیالی آسوده‌تر به نگارش تاریخ بپردازد. اما به علت متهم شدن به خیانت در نگارش تاریخ برای تمجید از
بنی‌امیه و
بنی‌عباس، ابن کَلس (م. ۳۸۰ق) از وزیران معز و عزیز فاطمی او را احضار کرد و با گرفتن امکانات و زمین‌هایی که در دستش بود، او را خانه‌نشین کرد.
تألیفات
عتقی عبارت‌اند از:
•
تاریخ الکبیر (التاریخ الجامع الی ایام العزیز) •
الوسیلة الی درک الفضیله •
سیره العزیز •
ادب الشهاده •
شرح قصیده الغزاریه •
السبب فی علم العرب در نحو •
کتاب‌هایی در باب نجوم و احکام آنها
محمد عتقی در سال ۳۸۴ هجری در مصر از
دنیا رفت.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد ـ عتقی»، ج ۲، ص ۴۱۱.
