محمد علی منتظری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
منتظری، محمدعلی
از روحانیون و فعالان سیاسی ایران در قرن چهارده هجری. وی فرزند آیت الله حسنعلی منتظری بود و در ۱۳۲۳ در نجف آباد اصفهان به دنیا آمد. او دروس ابتدایی را در نجف آباد گذراند و در ایام تابستان، به پدربزرگش در کار کشاورزی کمک می کرد.
پس از پایان دورة ابتدایی، به تحصیل علوم دینی مشغول شد و به دلیل استعداد و حافظة سرشار، به سرعت دروس حوزوی را فراگرفت و به مدارج عالی دست یافت.
در جریان قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ فعالانه شرکت نمود و پس از سرکوب خونین قیام، به همراه چند تن از همفکرانش به نگارش و تکثیر مخفیانه اعلامیه، بر ضد رژیم شاه اقدام کرد. همچنین به امضا گرفتن از فضلای حوزه های علمیه قم و سایر شهرستان ها در اعلامیه های جمعی ضد رژیم مبادرت می نمود.
محمدعلی منتظری در اول فروردین ۱۳۴۵، پس از پخش اعلامیه در حرم مطهر حضرت معصومه (س)، دستگیر و زندانی شد و شکنجه های فراوان دید و سپس در دادگاه نظامی به سه سال زندان محکوم گردید. وی در طول دوران محکومیت به مطالعات تئوریک خود ادامه داد و درضمن، به تکمیل زبان انگلیسی خویش پرداخت و بارها پیرامون مسائل عقیدتی و سیاسی با رهبران و نظریه پردازان مذهبی و چپی بحث های طولانی داشت و به این نتیهج رسید که مبارزا ن مسلمان، پیش از هر چیز نیازمند تشکلات منسجم سیاسی هستند.
محمد منتظری در اواخر ۱۳۴۷ از زندان آزاد شد و بلافاصله، سازمان سیاسی مخفی ای تشکیل داد و به شناسایی، عضوگیری و کادرسازی اقدام کرد. هسته مرکزی این تشکیلات، خود وی و سید مهدی هاشمی ـ از یاران و همفکران قدیمش ـ بودند که به آموزش عقیدتی و سیاسی اعضا می پرداختند. عرصه فعالیت های سیاسی او، مدارس دینی قم واعضای تشکیلات مخفی وی، طلاب جوان مدارس بودند.
در تابستان ۱۳۴۸ برای گروهی از طلاب جواب، به مدت سه ماه «حکومت اسلامی» تدریس کرد. سال بعد، وی اعلامیه ای مخفیانه با «امضای جمعی از طلاب حوزه علمیه قم» انتشار داد و در آن به شدت از سرمایه گذاری کلان سرمایه داران صهیونیست امریکا د رایران انتقاد کرد.
از جمله فعالیت های محمد منتظری در این ایام تکثیر و پخش نوارهای سخنرانی و اعلامیه های امام در داخل کشور، به ویژه دروس ولایت فقیه یا حکومت اسلامی و سخنرانی کوبنده ایشان در انتقاد از جشن های دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهی بود.
وی برای رهایی از تعقیب مدام مأموران ساواک و ایجاد زمینه ای مناسبت برای فعالیت علیه رژیم، ناگزیر شد تا در ۱۳۵۰ به طور مخفیانه از ایران خارج شود و از راه افغانستان وارد پاکستان گردید و یک سال و اندی در عین تنگدستی در آن کشور به سر برد. در آن جا با علمای نامدار مبارزی چون ملولانا ابوالاعلی مودودی و مفتی محمود،دیدار و گفت و گو کرد و از طریق دفتر سازمان آزادیبخش فلسطین در کراچی، آمادگی خویش را برای گذراندن تعلیمات نظامی و چریکی در پایگاه های فلسطینی اعلام داشت.
او سپس در ۱۳۵۲ پاکستان را به قصد عراق ترک کرد و در نجف اشرف به دیدار امام خمینی شتافت و به ادامه تحصیل مشغول شد. در آنجا با طلاب مبارز ایرانی، افغانی و عرب آشنا گردید و ضرورت ایجاد تشکیلات را به آنها یادآور شد. وی چند بار به افغانستان سفر کرد که دو بار دستگیر و زندانی شد و سرانجام با وساطت برخی از دوستان افغانی خود، آزاد گردید. منتظری در عراق، از طریق صدای فارسی رادیو بغداد ـ که توسط روحانیون معارض پخش می شد ـ به تبلیغات افشاگرانه ای علیه رژیم شاه دست زد و روابط گسترده ای با دفتر سازمان آزادیبخش فلسطین در عراق به وجود آورد.
سرانجام در ۱۳۵۴ به بیروت رفت و زمینة‌ورود جوانان ایرانی را به اردوگاه های آموزش نظامی فلسطینی هموار نمود. در طی چهار سال اقامت در لبنان، او چند بار به عراق، سوریه، بحرین و کشورهای حاشیه خلیج فارس مسافرت کرد و با مبارزان مسلمان آنجا دیدار و گفت و گو داشت. وی همچنین سفری به اروپا کرد و با فراهم کردن گذرنامه،تعدادی از دانشجویان مسلمان انقلابی را برای گذراندن دوره های آموزش نظامی و چریکی ، به لبنان اعزام نمود. در ۱۳۵۶ وی به همراه جمعی از یارانش به منظور جلب افکار عمومی اروپاییان به نشانة اعتراض به اختناق، دستگیری ها و اعدام زندانیان سیاسی درایران، اعتصاب غذای بزرگی در کلیسای «سنت مری» پاریس به راه انداخت که بازتاب گسترده ای در رسانه های خارجی داشت و رژیم شاه را ناگزیر ساخت تا خبر آن را منتشر کند. همچنین در آبان ۱۳۵۶، پس از انتشار خبر درگذشت فرزند امام (حاج آقا مصطفی)، تظاهرات باشکوهی بر ضد رژیم شاه در لندن برپا کرد.
در اوایل ۱۳۵۷ که به مناسبت اربعیت شهدای شهرها، تظاهرات گسترده ای برگزار می شد، وی برای سازماندهی تظاهرات مردمی و مقابله با خطوط انحرافی و سازشکارانه، مخفیانه وارد ایران شد و با کمک دوستان خود بر اداهم تظاهرات و گسترش اعتصابات، تأکی ورزید.
پس از مهاجرت امام به پاریس، او نیز بدانجا رفت و از افراد بسیار فعال و مطمئن بیت امام گردید. بعد از گذشت یک ماه و اندی، از طریق سوریه و عراق وارد ایران شد و مورد استقبال پرشور اهالی شهرهای مسیر قرار گرفت. در بهمن ۱۳۵۷، وی در «کمیته امام»، همکاری مؤثری داشت و در تحصن علما و روحانیون در مسجد دانشگاه تهران، به نشانه اعتراض به بسته شدن فرودگاه تهران و تأخیر در پرواز امام، نقش عمده ای ایفا نمود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، وی احساس کرد که برای حفظ انقلاب و مقابله با تهدیدات عوامل رژیم و عناصر مخالف انقلاب،ضرورت دارد نیروی نظامی مردمی با انگیزه های انقلابی و اسلامی تشکیل شود؛ از اینرو فعالانه در ایجاد «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» شرکت کرد و از سازمان آزادیبخش فلسطین برای آموزش نظامی پرسنل سپاه دعوت به عمل آورد.
محمد منتظری از سیاست های لیبرالیستی و سازشکارانه دولت موقت سخت خشمگین بود و تداوم حرکت دولت را موجب نابودی همة دستاوردهای انقلاب می دانست. از اینرو با انتشار روزنامه پیام شهید و مجله شهید و نگارش نامه های سرگشاده، به سختی از اقدامات دولت موقت انتقاد کرد.
وی بر این باور بود که استکبار جهانی به سرکردگی امریکا و اسرائیل اجازه نخواهند داد که آرامش در کشور برقرار شود و مرتباً به تحریکات عوامل داخلی و ارتجاع داخلی خواهند پرداخت. از اینرو چاره ای جز صدور انقلاب و ایجاد هسته ها و کانون های انقلابی در کشوهاری مرتجع منطقه نمی دید تا از آن طریق چندین کانون بحران برای استکبار جهانی و ارتجاع منطقه ایجاد شود تا از فشار سیاسی، نظامی و تبلیغاتی بر جمهوری اسلامی ایران کاسته شود. لذا بیشتر وقت او صرف سازماندهی و کمک به نهضت های آزادیبخش منطقه گردید.
محمدعلی منتظری در نخستین انتخابات مجلس شورای اسلامی، به نمایندگی از مردم نجف آباد وارد مجلس شد و از اعضای کمیسیون خارج مجلس گردید که بیشتر وقت خود را صرف ارتباط با نهضت های آزادیبخش می نمود. وی همچنین در جلسات شورای عالی دفاع نیز شرکت می کرد. او در هیأت بررسی شیعه شکنجه ـ که توسط بنی صدر انتشار یافته بود ـ نماینده امام بود و پس از بررسی های دقیق، طی نامة سرگشاده ای به امام دروغ بودن این شایعه و نقش بنی صدر را در انتشار آن، به روشنی بیان کرد. وی پس از یک دوره انتقاد سخت به آیت الله بهشتی و حزب جمهوری اسلامی وقتی که او را آماج حملات بی امان همه مخالفان انقلاب دید، به وی نزدیک شد و همکاری صمیمانه ای را با او آغاز کرد.
در روز ۷ تیر ۱۳۶۰ در جلسه عمومی و مهمی که پس از عزل بنی صدر در سالن اجتماعات حزب جمهوری اسلامی برگزار شد، شرکت نمود که بر اثر بمب گذاری در آنجا توسط منافقین،وی به همراه بیش از هفتاد نفر از حضار در مجلس به شهادت رسید.
در پیام تسلیتی که امام خمینی به همین مناسبت برای آیت الله منتظری فرستاد از مجاهدت های وی چنین تجلیل کرد:« … ا.و از وقتی که خود را شناخت و با تعهد و انگیزه حساب شده،وارد میدان مبارزه علیه ستمگران گردید. حمد شما و ما خود را وقف هدف و برای پیشبرد آن سر از پا نمی شناخت… او فرزند اسلام و فرزند قرآن بود. او عمری در زهرجا و شکنجه ها و از آن بدتر، شکنجه های روحی از طرف بدخواهان به سر برد…».
منبع: زندگینامه حجه الاسلام شهید محمد منتظری، ۳۲-
