مختلف الملائکه - مقاله دوم (زیارت جامعه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وَ مُخْتَلَفَ الْمَلائِکَةِ
آن حضرت در این فقره از زیارت شریفه به مراتب سه گانه ای که ائمه در عالم شهادت از موضع رسالت دارند اشاره کرد.
مراد از «اختلاف ملائکه» رفت و آمدهای آنها در این مراتب به معنی انشاء و برانگیختن های آنها در عالم شهادت است و اینکه بعد از فرود آمدن ملائکه و استفاده از وجود آنها دوباره به مراتب معین خود بر می گردند.
لذا ائمه علیهم‌السلام به لحاظ اینکه تدبیر عالم امکان را می‌نمایند و سیاست شهرهای نفوس را دارند، در هر سال هفت میقات با ملائکه دارند:
#
شب‌های قدر: یکی از مواقیت فرود ملائکه و استفاده از ایشان توسط ائمه علیهم‌السلام شب‌های قدر است. امور خلق با اجناس و فصول و انواع در هر یک از شب‌های قدر در ائمه آشکار می‌شود. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم: امور از عالم تمیز معلومات (که عالم کتاب است) به عالم مشیت و عالم اراده و عالم قدر فرود می‌آید.
#
نزول به عالم قضا: سپس امور به عالم قضا در شب‌های جمعه فرود می‌آید. در این شب‌ها ارواح ائمه علیهم‌السلام و امام حی علیه‌السلام به عرش صعود می‌کنند، سپس با دانش فراوان هبوط می‌نمایند؛ و اگر چنین نبود معلومات ایشان پایان می‌یافت. در این باره روایاتی در «کافی» آمده و باب مستقلی برای آن گشوده شده است.
#
دعای کمیل: فقراتی از دعای کمیل که قرائت آن در شب نیمه شعبان و شب‌های جمعه توصیه شده بر این حقیقت دلالت دارد، آنجا که آمده است: «فأسئلک بالقدرة الّتی قدّرتها وبالقضیة الّتی حتمتها وحکمتها؛ خدایا از تو به قدرتی که آن را تقدیر کردی و به قضایی که حتمی و محکم کردی، می‌خواهم».
#
اذن و اجل: میقات چهارم و پنجم ائمه علیهم‌السلام با ملائکه در روزها و ساعاتی است که اشیاء در آن دو به مرتبه اذن و اجل رسیده‌اند. در این هنگام بر ابواب علوم ایشان افزوده می‌شود و در «کافی» در این باره بابی باز شده است.
#
تکون تدریجی اشیاء: میقات هفتم در اوقات تکون تدریجی اشیاء و تحقق یکی پس از دیگری است. در این مواقیت هفت‌گانه، ملائکه در حال رفت‌وآمد و انگیزش هستند تا تکلیف امام را در امور خودش و مردم بیان کنند؛ بلکه بخشی که برای بیان تکلیف در رعیت و امور مربوط به ایشان است به تدریج و آرام آرام به ایشان ابلاغ می‌شود.
آیا شما در درون و باطن خود نمی‌یابید که کسی در هر حرکت و سکون، شما را برای انجام آن وادار می‌کند یا بازمی‌دارد؟!
اخباری که درباره مراتب هفت‌گانه فرشتگان آمده‌اند، علاوه بر توضیح درباره عملکرد آنها، به ابتدای خلقت و جایگاه نورانی ائمه نیز اشاره دارند. یکی از این روایات توسط مرحوم مجلسی در بحار از کتاب ریاض الجنان نقل شده است:
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند که پیامبران، صدیقان، شهداء و صالحان — یعنی خود ایشان، علی بن ابی‌طالب، حمزه، فاطمه و فرزندانش حسن و حسین — از یک سرچشمه نور الهی خلق شده‌اند. این نور ابتدا منبع آفرینش عرش، سپس ملائکه، آسمان‌ها و زمین، خورشید و ماه، بهشت و حوریان قرار گرفت. خداوند قندیل‌های رحمت را در سرای عرش آویخت و ثواب تسبیح و تقدیس فرشتگان را به نور فاطمه و شیعیانش اختصاص داد.
این روایت نشان می‌دهد که مبدأ پیدایش فرشتگانی که موکلان عرش و آسمان‌ها هستند، از نور الهی و مراتب سه‌گانه‌ای است که برای رسالت تعیین شده‌اند. همچنین، روایات دیگری از جمله در کافی، بحار و بصائر بیان کرده‌اند که فرشتگان در خانه‌های ائمه هبوط دارند و رفت‌وآمد آنها برای اجرای دستورات الهی و مشرف شدن به زیارت ائمه صورت می‌گیرد.
شرح زیارت جامعه کبیره، ترجمه الشموس الطالعه،ص۸۶-۹۰ با تلخیص
