مخیلات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از جمله
قضایا يي که در زمره
مبادی قیاس ها مي‌گنجد مخيلات است. در تعريف مخيلات گفته‌اند:
"مخيلات
قضایا يي هستند که در نفس تخيلاتي را به وجود مي‌آورند که موجب پيدايش انفعالات نفساني مي‌گردند، ولي صلاحيت آ‌ن‌که تصديقي را در پي داشته باشند ندارند".
انفعالات نفساني مانند شادي و غم براي نفس، کوچک شمردن يک کار بزرک و خطير، ترسيدن از امور عادي و کوچک، شجاعت يا ترس و مانند آن همگي اموري هستند که در پي قضاياي مخيلات مي‌آيند.
اين‌گونه
قضایا در
صنعت شعر به کار مي‌روند. راز تاثير گذاري اين نوع
قضایا اين است که معاني در قالب الفاظ دل‌انگيز و شعف افزا انداخته مي‌شود و قواي ادراکي انسان را در تسخير خويش مي‌گيرد و او را به چيزي وادار مي‌کند يا از چيزي باز مي‌دارد. به هر ميزان که
مجاز،
تشبیه،
استعاره و ديگر آرايه‌هاي ادبي در يک کلام استفاده شود، ميزان اثر گذاري نيز بالا مي‌رود. اگر در کنار اين امور از وزن و قافيه نيز در کلام بهره جسته شود کلام موثرتر خواهد شد. اگر اين کلام موزون يا مسجع همراه با صداي دل‌انگيز خوانده شود تاثير‌هاي بيان ناپذير بر مخاطبان مي‌نهند.
ماجراي شعر رودکي و امير ساماني در ادب دلنشين فارسي معروف است. وقتي سربازان از ماندن در سرزمين هرات دلگير شدند، دست به دامان رودکي شاعر دربار شدند، او در وصف بخارا شعري سرود و آمد که آنرا بخواند، اندکي از آن نگذشته بود که شاه با پاي برهنه از قصر خارج و سوار بر مرکب خويش هرات را به مقصد بخارا ترک کرد، به گونه‌اي که کفش‌هايش را در اواسط راه به دنبالش بردند.
۱) ابن سينا، حسين بن عبدالله، الاشارات و التنبيهات، مع الشرح للمحقق الطوسي، قم، نشر البلاغه، ۱۳۷۵، ج۱، ص۲۸۹.
۲) طوسي، نصير الدين، اساس الاقتباس, به تصحيح مدرس رضوي, (انتشارات دانشگاه تهران, ۱۳۲۶) ص۳۴۸.
۳) علامه حلي، جمال الدين حسن بن يوسف، الجوهر النضيد، في‌شرح منطق التجريد، چاپ سنگي، ص۲۶۴.
۴) مظفر، محمد رضا، المنطق، (نجف اشرف، مطبعه النعمان، ط۳). ص۳۴۳.
۵) حسن ملکشاهي، ترجمه و تفسير تهذيب المنطق تفتازاني، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۶۷، ص۲۷۷.
۶) خوانساري، محمد، منطق صوري، (تهران، آگاه، ۱۳۷۳، چاپ۷)، ص۲۱۰.
سایت پژوهه
