مرقد حسن بصری و ابن‌سیرین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
![مرقد حسن بصری و ابن‌سیرین]()
دو زیارتگاه، کنار یکدیگر، در قبرستانی قدیمی که به نام
حسن بصری شناخته می‌شود، در منطقه زبیر (بصره قدیم)، در
کشور عراق قرار دارد و به دو تن از مشهورترین تابعان
صحابه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، یعنی حسن بصری و
ابن‌سیرین، منسوب می‌باشد.
حسن بصری ملقب به ابوسعید یکی از موالیان بود.
حسن بصری از فقهای طراز اول، امام التابعین
و بزرگ محدثان
اهل سنت به حساب می‌آید.
حسن بصری بیشتر عمر خود را در
بصره گذراند و با تشکیل محافل علمی رهبری فکری بصره را در فقه و تفسیر و... به دست گرفت و در حوادث و رخدادهای پیش آمده، زعامت فکری آنان را بر عهده داشت. وی به لحاظ سیاسی اهل تقیه بود.
در رجب سال صد و ده هجری در ۸۹ سالگی در بصره وفات یافت. نقل است که در
شب جمعه وفات یافت و پس از
نماز جمعه بر وی
نماز خواندند و به قدری ازدحام نمودند که نماز عصر در جامع بصره اقامه نشد.
ابوبکر
محمد بن سیرین، معروف به ابن‌سیرین، از مشاهیر
تابعان و از فقیهان و محدثان سده اول هجری قمری است.
مؤلفان متقدم صوفیه،
ورع و تقوای ابن‌سیرین را ستوده و او را در تالیفات خویش به عنوان یکی، از الگوهای
زهد و پارسایی ذکر کرده‌اند.
ابن‌سیرین در سال ۱۱۰ ه. ق، در سن هشتاد و چند سالگی، پس از صد روز از درگذشت حسن بصری، از دنیا رفت.
زیارتگاه حسن بصری، از بناهای آرامگاهی کهن
عراق است که دارای گنبد پلکانی مرتفع بوده و گنبد آن، تا به امروز، باقی مانده است. علاءالدین العانی معتقد است که گنبد کنونی قبر حسن بصری، می‌تواند از آثار امیر شمس‌الدین باتکان باشد که گنبدی بر قبر هر یک از
طلحه و
زبیر، ساخته بود.
در این صورت، باید این بنا را از آثار نیمه اول قرن هفتم، به شمار آورد.
اتاق مقبره حسن بصری، دارای نمایی نزدیک به مربع، به ابعاد ۸۸/ ۳• ۲۰/ ۳ متر است که ورودی آن، در ضلع شمالی قرار دارد. بر فراز آن، گنبد پلکانی به ارتفاع حدود سیزده متر از سطح زمین، وجود دارد که از آجر و گچ، ساخته شده است. این گنبد، دارای شش ردیف مقرنس و نیز ساقه (گردن). هشت‌ضلعی، در پایین آن است و در بالاترین نقطه گنبد مضرّس، یک گنبد کوچک نیم‌کره‌ای نیز وجود دارد.
متصل به اتاق مقبره حسن بصری، اتاق مقبره ابن‌سیرین قرار دارد که نمای آن، نزدیک به مربع و به ابعاد ۳• ۹۰/ ۲ متر است. علاءالدین العانی، با استناد به شواهد معماری، معتقد است که این اتاق نیز دارای گنبدی مضرّس، شبیه به گنبد مقبره حسن بصری، اما کوچک‌تر از آن بوده که امروزه، از بین رفته و گنبد نیم‌کره‌ای جدیدی، جایگزین آن شده است.
از مدفونین نزدیک حسن بصری،
قبر ملاصدرا شیرازی است که در اتاق روبه‌روی او مدفون است.
در
قبرستان حسن بصری، مشاهیر دیگری نیز دفن شده‌اند که از آن جمله، می‌توان به شیخ
محمد نبهانی، صاحب کتاب
التحفة النبهانیه و
عبدالغفار الاخرس موصلی، شاعر عراقی، اشاره کرد.
زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، برگرفته از مقاله «مرقد حسن بصری و ابن‌سیرین» ج۲، ص۱۸۶.
