مروری بر آثار و تالیفات (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«مروری بر آثار و تالیفات»، مقاله‌ای است در معرفی
آثار و تالیفات
آیت‌الله حسن زاده آملی ، به جهت ارائه در کنگره تجلیل از مقام علمی این شخصیت فرزانه که به
همت حسن رمضانی تالیف شده است.
تقریض صاحب
آثار : «از آغاز تا انجام آن را دیده‌ام و بر حسن صنیعت مؤلف آن، آفرین گفته‌ام»،
حکایت از ارزش مندی و استحکام نگارش مقاله دارد.
مقاله، با تقریظی از آیة الله حسن زاده و مقدمه‌ای به قلم نویسنده، آغاز شده است. پس از آن، نویسنده کلیه آثار این عالم فرزانه را تحت عناوین زیر مرتب ساخته و به شرح و توضیح آنها می‌پردازد: ۱- آثار عرفانی و اخلاقی. ۲- آثار فلسفی و منطقی. ۳- آثار کلامی. ۴- آثار تفسیری. ۵- آثار روایی. ۶- آثار رجالی. ۷- آثار فقهی. ۸- آثار ریاضی و هیوی. ۹- آثار ادبی. ۱۰- آثار متفرقه.
کتاب، با سخنی از مقام معظم رهبری
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مد ظله العالی آغاز شده است: «استادی کسی همچون حضرت آقای حسن زاده آملی (دامت معالیه) که میان مراتب عالیه علمی و مقامات و فتوحات معنوی و روحی جمع کرده‌اند، برای هر مؤسسه علمی و دانشگاهی و حوزه‌ای مغتنم و موجب افتخار است.»
اولین کتابی که در مجموعه کتب عرفانی معرفی شده است «رساله لقاء الله» است. این رساله بسیار عزیز که قرة العین و محبوب سلاک راه
دوست و عشاق کوی یار است، در یکی از مسائل مهم و دقیق عرفانی؛ یعنی «لقاء الله» بحث می‌کند. حضرت استاد حفظه الله تعالی در اوایل رساله مقصد اصلی حرکت و سیر تکاملی
انسان را لقاء الله معرفی می‌کند و از غفلتی که جمع کثیری از مردم را در خود
غرق کرده و آنان را از
هدف باز داشته است، می‌نالد و بر آنها مشفقانه نهیب می‌زند که حرمان از حرم
عشق و
محبت تا کی و تا کجا رواست؟ چرا به نواحی قدس و ریاض
انس سیر و سفری نداریم؟ آیا گمان برده‌اید که بیهوده آفریده شده و مانند چهارپایان باید یک سره به فکر خوردن و
لذت بردن باشیم و از لقای
خداوند غافل بمانیم؟ حاشا و کلا از این گونه گمان‌ها.
استاد حسن زاده، بعد از تقدیم مطالبی از قبیل آنچه ذکر شد، آیاتی را در باره لقاء الله که جمعا به ۲۸ مورد
بالغ است، نقل می‌کند، آن گاه به
تفسیر و تبیین آنها می‌پردازد.
دیگر کتاب ارزش مند ایشان در این بخش «
الهی نامه » است که نویسنده با عباراتی این چنین به توصیف آن می‌نشیند: «علی رغم کوچکی حجمش، کتاب پرسوز و گدازی است که مرغ
روح را در بی کران فضای عرفانی به پرواز درآورده و تا اوج خلوتگه عشاق پاک باخته همراهیش می‌کند. الهی نامه گدازه‌های آتشینی است که از ژرفای آتشفشان دل پر جوش و خروش و تفتیده استاد، فوران کرده و در صحرای دل آنانی که در آرزوی محبوب به سر می‌برند، جاری و به آنها نوید وصل می‌دهد.» سپس با توصیفی از خود استاد و فقراتی از کتاب معرفی را سرانجام می‌دهد.
از جمله دیگر کتب عرفانی که معرفی شده: ۱-
وحدت از دیدگاه عارف و حکیم . ۲- رساله
انه الحق . ۳-
ولایت تکوینی . ۴- عرفان و حکمت متعالیه. ۶-
تصحیح رساله مکاتبات . ۷-
تصحیح و تعلیق شرح فصوص قیصری . ۸- رساله
مفاتیح المخازن . ۹-
شرح فصوص الحکم .
در این بخش، اولین کتابی که معرفی شده «
دروس اتحاد عاقل به معقول » است. این کتاب، شریف در یکی از مهم‌ترین مسائل حکمی که فهم بسیاری از معارف قرآنی، در مسیر تکامل انسانی و هضم کثیری از اسرار
احادیث و
روایات صادره از
اهل بیت وحی علیه‌السّلام بر آن متفرع است؛ یعنی مسئله اتحاد عاقل به معقول، تدوین یافته است. استاد، با نقل و بررسی آرای کسانی که بحث اتحاد عاقل به معقول را پرورانده‌اند و یا به نحوی در باره آن ابراز نظر کرده‌اند، تحقیق جامعی را در باره مسئله مزبور ارائه می‌کند، آن گاه به فروعی که خود نسبت به برخی از مسائل اصلند، ولی از مسئله اتحاد عاقل به معقول منشعبند، اشاره کرده و در مورد هر کدام بر حسب مقام به بحث و تحقیق می‌پردازد.
از دیگر آثار این بخش است: ۱-
رساله جعل . ۲- رساله
العمل الضابط فی الرابطی و الرابط . ۳-
تقدیم و تصحیح و تعلیق آغاز و انجام . ۴-
صد کلمه . ۵-
رساله نفس الامر . ۶-
رساله نهج الولایة . ۷-
درر القلائد علی غرر الفرائد . ۸-
مفاتیح الاسرار لسلاک الاسفار . ۹-
گنجینه گوهر روان .
۱- تقدیم و تصحیح و
تعلیق کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد . کتاب تجرید الاعتقاد،
تصنیف خواجه نصیر الدین طوسی رحمة‌الله‌علیه ، یکی از متون فشرده و محکم کلام شیعی است که در میان کتب کلامی، کمتر کتابی را می‌توان سراغ گرفت که بسان آن مورد توجه محققان و متکلمان
شیعه و
سنی بوده و علمای فریقین بر آن شروح و تعالیق زیادی نگاشته باشند.
استاد حسن زاده دام ظله، علاوه بر تصحیح، تعلیقات و حواشی فراوانی را که طی مدت بیست و پنج
سال ، هم زمان با تدریس
کشف المراد ، چه در حوزه
تهران و چه در حوزه مقدسه
قم بر آن نگاشته و به دویست صفحه بالغ است، در پایان کتاب آورده و بدین ترتیب بر فواید و عواید آن افزوده است.
۲- تقدیم و تصحیح و تعلیق
رساله قضا و قدر محمد دهدار . ۳-
رساله خیر الاثر در رد جبر و قدر . ۴-
فصل الخطاب فی عدم تحریف کتاب رب الارباب . ۵-
رسالة حول الرؤیة .
در ادامه کتاب، آثار آیة الله حسن زاده در هر یک از بخش‌های مختلف تفسیری، روایی، ادبی و... معرفی شده است که به جهت رعایت اختصار، تنها به دو نمونه از آنها اشاره می‌شود: ۱- «
امثال طبری » که در بخش ادبی ذکر شده است. این
اثر ، مجموعه‌ای است نفیس که بیش از هزار ضرب المثل مازندرانی را به زبان شیرین محلی به ترتیب حروف الفبا در ۲۸ باب، در خود جای داده است. مجموعه یاد شده که طی سالیانی دراز با همت حضرت استاد دام ظله گرد آمده، هم اکنون به صورت مخطوط نزد معظم له محفوظ است و هنوز منتشر نشده است.
۲- «
هزار و یک نکته »، در بخش آثار متفرقه، کتابی است
کشکول گونه، مشحون از مطالب گوناگون قرآنی، عرفانی، فلسفی، فقهی، ریاضی، هیوی و... که استاد آنها را در طول ۳۰ سال، نکته نکته، گرد آورده و به صورت مجموعه‌ای دل پذیر به پیشگاه دانش پژوهان محقق تقدیم کرده است.
کتاب، فاقد فهرست و پاورقی است.
نرم افزار مجموعه آثار علامه حسن‌زاده آملی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
