مسجد جمکران از منظر بزرگان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مسجد جمکران در نظر بزرگان همواره از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است که در این جا نظرهای بعضی از
دانشمندان اسلامی و بزرگان را می‌آوریم.
مسجد جمکران یکی از آیات باهره عنایت آن حضرت است و توضیح این مطلب را در ضمن چند جهت که بعضی از آن غافل‌اند بیان می‌کنیم:
۱. داستان مربوط به بنای مسجد که در بیداری بوده و از کتاب
تاریخ قم که از
صدوق (علیه‌الرحمه) نقل شده است معتبر است.
۲. داستان، مشتمل بر جریانی است که مربوط به یک نفر نیست، برای این که صبح که مردم بیدار می‌شوند، می‌بینند با زنجیر علامت گذاشته شده است که مردم باور کنند و این زنجیر مدتی در منزل سید محترمی‌به نام سید ابوالحسن الرضا بوده و مردم با آن شفا می‌گرفتند و بعداً بدون هیچ جهت طبیعی، مفقود می‌شود.
۳. جای دور از
شهر و در وسط
بیابان جای نیست که مورد
جعل یک مرد جمکرانی بشود آن هم دست تنها و در یک
شب ماه رمضان.
۴. نوعاً مردم عادی به واسطه ی
خواب، یک
امامزاده را معین می‌کنند و
مسجد از تصور
مردم عادی دور است.
۵. اگر پیداش این مسجد روی
احساسات مذهبی و علاقه مفرط مردم به
حضرت صاحب الاامر (علیه‌السّلام) بود باید همه اش
توسل به آن بزرگوار باشد و در همین زمان هم مردم بیشتر
زیارت حضرتش را در آن مسجد قرائت می‌کنند و متوسل به آن بزرگوار می‌شوند؛ در صورتی که در این دستور معنوی اصلاً اسمی‌از حضرتش نیست، حتی تا به حال بیشتر معروف به مسجد جمکران است نه مسجد صاحب الزمان.
۶. آن که متن دستور، موافق با ادله ی دیگر است، برای این که هم
نماز تحیت مسجد وارد شده است و هم نماز صد بار <<ایاکُ نعبدْ و ایاکُ نستعین>>.
۷. این دو داستان مشهود خودم بود و داستان‌های دیگری نیز هست که فعلاً تمام خصوصیات آن را در نظر ندارم بعداً ان شاء الله تحقیق نموده و در این دفتر باذن الله تعالی ذکر می‌کنم.
۸. در آن موقع که
زمین این قدر بی ارزش بوده است فقط یک
مساحت کوچکی را مورد این دستور قرار داده‌اند که ظاهراً حدود سه چشمه از مسجد فعلی است (ظاهراً آن چشمه‌ای که در آن محراب هست و در طرفین می‌باشند)؛ ولی در زمان ما خیلی بزرگ شده است.
این عبارات نگارنده که خالی از
وسوسه نبوده و من (نگارنده) نیز خیلی به نقلیات مردمان خوش بین نیستم به صحت این مسجد مبارک قطع دارد و (الحمدلله علی ذلک و علی غیره من النعم التی لا تحصی).
مسجد جمکران از اوایل
غیبت صغرای حضرت بقیه الله (روحی له الفداء) است.
و در نوشتجات قدیمه سه اسم دارد:
۱. مسجد جمکران.
۲. مسجد حسن بن مثله.
۳. مسجد صاحب الزمان.
و هر کدام از این سه اسم به مناسبتی گفته شده.
مسجد جمکران می‌گویند؛ چون متصل به قریه ی جمکران یکی از قراء شهر مذهبی
قم است.
مسجد شیخ
حسن بن مثله می‌گویند؛ نظر به این که در زمان او و به همت او این مسجد ساخته شده است.
مسجد صاحب الزمان می‌گویند! نظر به این که وجود مبارک امام زمان در آنجا مکرر دیده شده.
و این مسجد شریف مورد احترام کافه
شیعه بوده است از غیبت صغراء (از شب سه شنبه ۱۷ ماه مبارک رمضان سال ۳۹۳ که امام زمان (عجل الله تعالی و فرجه الشریف) دستور تاسیس آن را به شیخ حسن بن مثله داده تا به امروز که حدود یک هزار و بیست و دو سال می‌شود و همین طور که شیخ بزرگوار
محدث عالی مقدار مرحوم آیت‌الله صدوق (رحمة‌الله‌علیه) کتابی به نام << مونس الحزین >> دارند که حقیر آن نسخه را ندیده‌ام، ولی مرحوم آقای حاج
میرزا حسین نوری استاد استاد حقیر از آن کتاب نقل می‌فرماید و در آن کتاب مفصلاً قضیه مسجد جمکران و تاریخ حدوث آن را نقل نموده و بالجمله این مسجد مقدس مورد احترام علماء اعلام و محدثین کرام شیعه بوده و
کرامات متعددی از مسجد جمکران دیده شده است.
و نیز چند مرتبه تعمیر و بنا شده است، بناء اول در زمان حسن بن مثله بوده، بناء دوم او در زمان شیخ صدوق، سپس در زمان
صفویه هم چند مرتبه تعمیراتی صورت گرفته و در زمان ریاست مرحوم آیت‌الله حائری، مرحوم حجةالاسلام آقای شیخ محمد تقی یزدی بافقی هم تعمیراتی کرده‌اند وبعد از او آقای حاج آقا محمد، معروف به آقازاده که از تجار محترم قم هستند و هنوز در قید حیاتند، ایشان نیز تعمیراتی انجام داده‌اند.
در این مسجد شریف مکرر کراماتی پیدا شده است که مرحوم شیخ محمد علی کجویی معروف به قمی‌در کتاب تاریخ قم در جلد اول و دوم به کراماتی که در آن جا اتفاق افتاده و اشخاصی که شرفیاب حضور مبارک حضرت ولی عصر (علیه‌السّلام) شده‌اند اشاره کرده.
خلاصه جای تردیدی نیست که مورد اهمیت و مورد احترام شیعه بوده است و نمازی هم در آن جا نقل شده است، البته بهتر این است که آن نماز را به قصد رجاء به جا بیاورند و این مسجد موقوفاتی هم داشته، اراضی متعددی در اطراف داشته و در خود شهر مقدس قم رقباتی وقف این مسجد داشته که اکثر اینها از حال وقفیت بیرون رفته و ملک شده است و راجع به این مسجد کتابچه‌های مختصری نوشته شده، ولی آنچه که باید و شاید در خصوصیات او نقل نشده.
عارف سالک، حضرت آیت‌الله العظمی‌بهاء الدینی پیرامون برکات این مسجد می‌فرمودند:
<< مکرر مشاهده شده در مسیری که از جاده ی قدیم قم [[کاشان]] حرکت می‌کردم، همین که بر موازات مسجد جمکران می‌رسیدم، حالم دگرگون می‌شد و اگر کسالتی داشتن همان لحظه بر طرف می‌شد>>.
حضرت آیت‌الله فاضل فرمودند: مرحوم والد به مسجد جمکران خیلی معتقد بود، فرمودند: من قبل از آمدن
آیت‌الله بروجردی به قم خواب دیدم که در مسجد جمکران هستم.
آن موقع مسجد جمکران یک حیاطی داشت و در وسط آن حیاط یک آب انباری بود که سقف آن یک متر مرتفع تر از حیاط مسجد بود، روی سقف آب انبار، منبری گذاشته‌اند و شیخ طوسی (رحمة‌الله‌علیه) روی آن نشسته و تمام روی آن سقف و کف حیاط مملو از طلبه است.
پدرم فرمودند، تعبیرم از این خواب این بود که شخصیتی به قم خواهد آمد و طلاب گرد او جمع خواهند شد و حوزه رونق خواهد گرفت، طولی نکشید که آیت‌الله بروجردی به قم آمدند. این که چرا شیخ طوسی را خواب دیده و آن هم در مسجد جمکران، تعبیر آن بعدها مشخص شد؛ زیرا مرحوم آیت‌الله بروجردی به شیخ طوسی و آثار او بسیار اهمیت می‌داد، وقتی عبارات شیخ را از کتاب خلاف یا مبسوط می‌خواند، مثل این که روایتی از امام معصوم (علیه‌السّلام) دارد می‌خواند با احترام و دقت در جزئیات کلمات آن همانند کلمات معصومین (علیه‌السّلام) مسجد جمکران هم شاید کاشف از این باشد که اصل آمدن ایشان به قم و رسیدن به مقام مرجعیت مطلقه با عنایت امام زمان (علیه‌السّلام) بوده است.
یک قربانی به مسجد جمکران بفرستید
حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی فرمودند: هر وقت برای حضرت آیت‌الله العظمی‌بروجردی مشکلی پیش می‌آمد پدرم که خود از عاشقان امام زمان و علاقه زیادی به مسجد مقدس جمکران داشت به محضر آقا عرض می‌کردند: یک قربانی برای مسجد جمکران بفرستید تا رفع مشکل شود.
مسجد جمکران، مطابق روایت موجود به فرمان حضرت مهدی مولانا صاحب العصر و الزمان برای هدف بزرگی در این منطقه خاص از شهر تاریخی مذهبی قم ساخته شده و حسن بن مثله جمکرانی که مردی پاک دل و پاک سرشت بود، در بیداری (و نه در خواب) این دستور را دریافت کرده و با تشریفات خاصی این مسجد را بنا نمود.
به همین دلیل هر کس در فضای ملکوتی آن قرار می‌گیرد احساس روحانی عجیب و جاذبه معنوی فوق العاده می‌کند.
این جاذبه نیرومند معنوی به اضافه قضاء حوائج و حل مشکلات فراوانی که مردم از عبادت در آن و توسل به حضرت مهدی(ارواحنا فداه )دیده‌اند، سبب شده که روز به روز بر شکوه دامنه آن افزوده شود و خیل مشتاقان از سراسر کشور پهناور اسلامی، بلکه از خارج از کشور در مواقع مختلف به سوی آن بشتابند و از این چشمه کوثر و منبع خیر و برکت هر کدام به مقدار استعداد خود بهره گیرند. علمای بزرگ همواره برای این مسجد احترام خاصی قائل بوده‌اند و در آن راز و نیاز فراوان داشته‌اند و هم اکنون نیز مورد توجه علما، فضلا و مراجع بزرگ است.
۱. آیا اضافات مسجد جمکران حکم آن را دارد یا باید اعمال مسجد در همان مسجد قدیم انجام گردد؟
جواب : ظاهر این است که آنچه در مسجد توسعه داده شده و می‌شود، جزء مسجد است و اعمال مزبور را در تمام مسجد می‌توان انجام داد، همان گونه که توسعه مسجد الحرام و مسجد النبی (صل الله علیه و اله وصلم) و مسجد کوفه نیز در حکم این مساجد است. (مکان قبلی مسجد مقدس جمکران قبل از گسترش به صورت سه اتاقی با دو محراب کوچک بوده و اکنون به دستور مرحوم آیت‌الله العظمی‌مرعشی نجفی به وسیله سنگ فرشهای سیاه علامت گذاری شده است و در قسمت جلو مسجد رو به روی محراب اصلی واقع می‌باشد.)
۲. آیا اعمال مسجد که در روایت وارد شده برای
مسافر و غیر مسافر یکسان است؟
جواب: آری، درباره همه یکسان است.
۳. کسانی که نتوانند تمام اعمال آن را به جا آورند آیا می‌توانند فقط
نماز امام زمان (علیه‌السّلام) را انجام داده و نماز تحیت را ترک کنند؟ یا
صلوات را به جای این که در
سجده بجا آورند در اثناء راه بفرستند؟
جواب: مانعی ندارد؛ ولی در این گونه موارد اعمال را به قصد قربت مطلقه انجام دهند، بلکه در موارد اختیار که اعمال به طور کامل انجام می‌شود احتیاط آن است که قصد قربت مطلقه شود.
۴. کسانی که قصد اقامت ده روز در قم کرده‌اند آیا می‌توانند به مسجد جمکران رفته و اعمال را به جا آورند و باز گردند؟
جواب: اگر نماز چهار رکعتی خوانده باشند ضرری به قصد اقامه ی آنها نمی‌زند؛ ولی اگر از اول چنین قصدی داشته باشند مشکل است و بهتر آن است که چنین افرادی که از اول قصد تشرف به مسجد را دارند قصد اقامه ده روز نکنند و نمازهای خود را شکسته انجام دهند.
۵. کسانی که همه هفته برای گرفتن حاجتی یا برای عرض ارادت به محضر مبارک آن حضرت (علیه‌السّلام) به این مسجد تشرف حاصل می‌کنند یا مثلاً در طول یک سال چندین ماه متوالی همه هفته به مسجد مشرف می‌شوند، کثیر السفر محسوب می‌شوند یا نه؟
جواب: ظاهر این است که این‌افرادبه حکم
کثیرالسفر نیستند و باید نماز خود را شکسته بخوانند.
۶. آیا ایام هفته و شبهای آن، تفاوتی در اعمال مسجد دارد و آیا شب چهار شنبه‌ها خصوصیتی دارد؟
جواب: ظاهر این است که تفاوتی میان ایام هفته نیست؛ ولی از آن جا که شب و روز جمعه ذاتاً دارای اهمیت فوق العاده‌ای نسبت به سایر ایام است هر عمل خیری در آن انجام داده شود ارزش بیشتری خواهد داشت؛ ولی شبهای چهار شنبه با سایر شبهای هفته مساوی است. (به خاطر بزرگداشت امر مبارک حضرت ولی عصر ـ عج الله تعالی و فرجه الشریف ـ به جناب حسن بن مثله که فرموده‌اند: <<از این شب تا هفت روز یا هفتاد روز در این مکان مسجد جمکران اقامه نماز داشته باش >> و اولین شب اقامه ی نماز در مسجد مقدس جمکران<< شب چهارشنبه >> بوده، پس مردم نیز در این شب عاشقانه به سوی آن مسجد مقدس حرکت می‌کنند و اعمال مسجد جمکران را انجام می‌دهند.)
خداوند همه را موفق به استفاده از معنویت‌های این مسجد و توسل به ذیل عنایت حضرت بقیه الله مهدی (ارواحنا فداه) بدارد.
سایت‌اندیشه، برگرفته از مقاله «نظر بزرگان».
