معین (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَعِين (به فتح میم و کسر عین) یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای جارى آشكار يا جارى به‌سهولت است.
مَعِين:
جارى آشكار يا جارى بسهولت است.
در
قاموس و
اقرب گفته: «مَاءٌ مَعِينُ وَ مَعْيُونٌ» آبي كه آشكار و جارى است.
علت اين
تسمیه چنانكه
طبرسی و
راغب و ديگران گفته‌اند آشكار و پيش چشم بودن آنست.
(قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُكُمْ غَوْراً فَمَنْ يَأْتِيكُمْ بِماءٍ مَعِينٍ)،
«بگو اگر آب‌تان در زمين فرو رود كه آبى آشكار و جارى يا آب سهل الجريان براى شما مياورد».
ممكن است ميم در «معين» اصل كلمه باشد از «مَعُنَ الْمَاءُ»، كه بمعنى سهولت جريان است.
در
لغت آمده «مَعُنَ الْمَاءُ: سَهُلَ وَ سَالَ»، در اينصورت فَعِيل بمعنى
فاعل است ماء معين يعنى: آبی كه به سهولت جارى است.
و شايد چنانكه طبرسى احتمال داده
مفعول باشد از «عَيْنُ الْمَاءِ» كه آشكار و پيش چشم جارى ميشود.
در اينصورت ميم اصل كلمه نيست. و «مَاءٌ مَعِينٌ» يعنى آبي‌كه ديده شده و پيش
چشم است.
(وَ آوَيْناهُما إِلى رَبْوَةٍ ذاتِ قَرارٍ وَ مَعِينٍ).
(رجوع شود به «
ربو».)
(يُطافُ عَلَيْهِمْ بِكَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ)،
در
مجمع ذيل آيه از
اخفش نقل شده: مراد از
کأس در تمام قرآن
خمر است.
ديگران آنرا كاسه مع الخمر گفته‌اند. به هر حال از «معين» هم روشن ميشود كه
شراب بهشتی به سهولت در روى زمين جارى ميشود، يعنى: شرابى سهل الجرى يا شرابى كه از جارى شونده به خصوصى است بر آنها بگردانند.
آيه:
(إِنَّ الْأَبْرارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً • عَيْناً يَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَها تَفْجِيراً)،
مشروح
آیه ما نحن فيه است و از آن بدست می‌آيد كه مراد از «معين» سهولت جريان است كه فرموده:
(يُفَجِّرُونَها تَفْجِيراً).
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "معین"، ج۵، ص۸۵.
