منهج الیقین (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
منهج الیقین از محمد بن شاه ابو تراب محمد علی حسینی اصفهانی مشهور به
علاء الدین گلستانه (۱۱۱۰ ق) شرح فارسی مزجی و مفصلی از نامه
امام صادق علیه‌السّلام به یارانش، در ۱۰۸۱ ق تدوین و به
همت سید مجتبی صحفی و
علی صدرایی خویی تحقیق و تصحیح شده است.
امام صادق علیه‌السّلام در آن، تکالیف
شیعیان را در مسائل مختلف دینی و اجتماعی، مشخص کرده است. به همین دلیل، در برخی مصادر از آن به «
وصیت امام صادق علیه‌السّلام » نیز تعبیر شده است.
کتاب با مقدمه‌ای از مصحح، آقای علی صدرای خویی شروع شده و در ادامه در صفحاتی مولف شناسی از
کلینی انجام میگیرد و بعد از آن متن کتاب با مقدمه ی مولف شروع میشود.
مولف، بر آن بوده که مضامین نامه
امام علیه‌السّلام را برای فهم عموم مردم و استفاده
مسلمانان ، شرح و توضیح دهد. به همین منظور، او این نامه را به صورت قطعه قطعه آورده است و پس از هر قطعه از آن، ابتدا ترجمه روان آن را آورده است و سپس، مضامین آن را به طور مستوفی، شرح داده، که گا توضیح وی از هر قسمت، از ده صفحه هم تجاوز می‌کند. وی در اغلب موارد به
آیات و روایات، استشهاد می‌کند و توضیحات وی، نسبت به روایاتی که ذکر نموده، حجم اندکی از کتاب را در بر میگیرد.
نثر شرح گلستانه، روان است و با وجود گذشت حدود سیصد و پنجاه
سال از
زمان تالیف آن، برای فارسی زبانان امروز نیز قابل درک و فهم است.
ادبیات مولف به صورت
وعظ و
خطابه و برای استفاده عموم مردم است. به همین منظور، در شرح، از آوردن متن اصلی روایات، خودداری نموده است و اغلب به ترجمه روایات، بسنده نموده است.
سند روایاتی را حذف کرده، به ذکر راوی اول، اکتفا نموده است؛ ولی معمولا مصادری را که روایت را از آنها گرفته، یاد کرده و در موارد متعددی هم با ذکر نام مؤلف مصدر، اکتفا کرده است.
وی همچنین در ضمن شرح، به بیان
واجبات و محرمات دینی پرداخته و
آداب و شرعیات را نیز متذکر شده است. او دوستدار خاندان اهل بیت علیه‌السّلام است و به همین دلیل، در جای جای شرح، در
فضائل اهل بیت علیهم‌السّلام و حقانیت طریق آنها، مطالبی به چشم می‌خورد، و در این موضوع، به منابع
اهل سنت نیز استشهاد می‌کند و روایات آنها را از کتاب هایشان، نقل می‌کند. به اعترافاتی که دانمشندان اهل سنت درباره حقانیت اهل بیت علیهم‌السّلام دارند، اشاره می‌کند.
او مانند عالمان معاصر خود در
اصفهان ، از استناد به
کلام فلاسفه و گفتار
عارفان و استدلال فلسفی، و همچنین آوردن
شعر ، خودداری نموده است و در شرحش در این زمینه‌ها، مطلبی به چشم نمی‌خورد.
عمده منابع و مصادر وی، کتب اربعه روایی
شیعه ، خصوصا
الکافی ، نیز
نهج البلاغه ،
آثار ابن طاووس و کتاب روایی مشهور دیگر شیعه و گاه اهل سنت است.
تصحیح بر اساس تلفیق نسخه‌ها انجام گرفته و موارد
اختلاف در پاورقی تذکر داده شد.
در تحقیق، سعی شده تمامی ارجاعات مؤلف، بازشناسی شود، نشانی آنها داده شود.
تالیف این شرح در شؤال ۱۰۸۱، به پایان رسیده و تا کنون، بنا به گزارش
خان بابا مشار ، دو بار در
هند به چاپ رسیده است.
علاوه بر شرح حاضرشرح دیگری بر نامه از
محمدمحسن بن عین علی ، از عالمان
قرن سیزدهم هجری وجود دارد که شارح، متن نامه را
تحریر کرده و در لابه لای سطور، مطالب آن را به فارسی ترجمه نموده و در حاشیه، با امضای «منه» قسمت‌هایی از آن را توضیح داده است.
تا کنون چندین نسخه خطی از منهج الیقین، شناسایی شده که برای تصحیح و تحقیق، از دو نسخه خطی متعلق به کتابخانه
مسجد اعظم قم و کتابخانه
آیت‌الله گلپایگانی ، همراه با نسخه چاپ سنگی بمبئی استفاده شده است.
کتاب شامل فهرست روایات،
اعلام ، کتب،
اماکن ، و فهرست منابع و مآخذ میباشد
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
