موسی بن اسماعیل تبوذکی خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَبوذَکی ، موسی بن اسماعیل ، ابوسلمة مِنقَری ، عالم و محدّث بصری در قرن دوم و سوم . سبب شهرت وی را به تبوذکی ، فروشندگی کود یا محتوای شکم مرغان ، یا سکونت وی در محلة تبوذک دانسته اند (عبدالکریم بن محمد سمعانی ج ۱، ص ۴۴۷؛ محمدبن احمد ذهبی ، کتاب تذکرة الحفاظ ، ج ۱، ص ۳۹۵).
تاریخ دقیق ولادت تبوذکی دانسته نیست ؛ تنها می دانیم که در اوایل خلافت ابوجعفرمنصور عباسی (۱۳۶ـ ۱۵۸) متولد شده و با توجه به اینکه بصری خوانده شده ، احتمالاً در بصره زندگی می کرده است . از زندگی او اطلاعی در دست نیست ، جز آنکه از سال ۱۶۰ به استماع حدیث پرداخته و از مشایخ بزرگی که بیشتر اتباع تابعین بوده اند، حدیث شنیده است . وی مشایخ متعددی داشته که برخی از آنان عبارت اند از: جریربن حازم ، حَمّادبن سلمه ، مبارک بن فضاله ، عبدالعزیزبن ماجِشون ، قاسم بن فضل و مهدی بن میمون (محمدبن احمد ذهبی ، سیر اعلام النبلاء ، ج ۱۰، ص ۳۶۱؛ عبدالکریم بن محمد سمعانی ج ۱، ص ۴۴۷؛ابن عماد، ج ۲، ص ۵۲). بسیاری از محدّثان بعدی ، بی واسطه یا باواسطه از راویان تبوذکی بوده اند؛ ابوداود و بخاری بدون واسطه و ابن خلاّ ل ، ابن معین ، ابوزُرعه و بسیاری دیگر با واسطه از وی روایت کرده اند. تعداد احادیثی را که تبوذکی گردآورده ، ۰۰۰ ، ۳۵ ثبت کرده اند (ابن عماد؛ محمدبن احمد ذهبی ، سیر اعلام النبلاء ، ). رجال نویسان و اصحاب جرح و تعدیل بر وثاقت و امانت تبوذکی در نقل احادیث تأکید داشته و با الفاظی چون ثقه ، امین و صدوق وی را ستوده اند (ابن سعد، ج ۷، قسم ۲، ص ۵۶؛ امینی ، ج ۱، ص ۸۷؛ ابن حبّان ، ج ۹، ص ۱۶۰). تبوذکی در ۲۲۳ در بصره درگذشت (عبدالکریم بن محمد سمعانی ج ۱، ص ۴۴۷؛ بخاری جعفی ، ج ۲، ص ۳۲۰)
منابع :
(۱) ابن حبّان ، کتاب الثقات ، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ ۱۹۸۳؛
(۲) ابن سعد؛ طبقات ابن سعد
(۳) ابن عماد؛ شذرات الذهب فی اخبار من ذهب
(۴) عبدالحسین امینی ، الغدیرفی الکتاب و السنة و الادب ، ج ۱، بیروت ۱۳۸۷/ ۱۹۶۷؛
(۵) محمدبن اسماعیل بخاری جعفی ، التّاریخ الصّغیر ، چاپ محمودابراهیم زاید، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶؛
(۶) محمدبن احمد ذهبی ، سیر اعلام النبلاء ، ج ۱۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی ، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲؛
(۷) محمدبن احمد ذهبی ، کتاب تذکرة الحفاظ ، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(۸) عبدالکریم بن محمد سمعانی ، الانساب ،
