میرزاباقر مجتهد تبریزی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مجتهد تبریزی، میرزا باقر
از علما و ائمه جمعه و جماعات معروف و مجاهد ایران در قرن سیزدهم هجری. وی فرزند میرزا احمد تبریزی بود. دروس دینی را نزد پدرش و شیخ محمدحسن نجفی (صاحب جواهر) و شیخ مرتضی انصاری خواند و خود از علما و فقهای برجسته گردید. وی از اکابر فقهای آذربایجان و دارای نفوذ تام و اعتبار فراوان خانوادگی در آنجا بود و با عزت و احترام شایسته در تبریز می زیست. میرزا باقر مرجع تام الاختیار در رسیدگی به امور شرعی مردم بود و امامت جماعت را نیز برعهده داشت و مسجد سبز یا مسجد امام جمعه ـ بزرگترین مسجد تبریز ـ و مسجد زمستانی را بنا کرد و در زمان او کلمه «مجتهد» صرفاً بر او اطلاق می شد.
اعتماد السلطنه در المآثر و الآثار در شرح زندگی او می نویسد: «امام جمعه تبریز و رئیس اعظم آذربایجان بود و مذهب حق جعفر ی را حراستی مردانه می نمود. مقام فقاهت و اجتهاد آن بزرگوار، مسلم جمیع مسلمین است. خاندانا یشان به آذربایجان، بیت علم و عزت و فضل و ریاست می باشد».
نادر میرزا نیز در کتاب تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز می نویسد: پس از آنکه امرکبیر بر او غضب کرد هر شب بیش از هزار مرد مسلح از خانه او محافظت می کردند و هنگامی که مجبرو شد به دستور امیر، تبریز را به قصد تهران ترک کند «آن روز که او از شهر همی رفت بازارها بسته بودند. از دروازه باغ میشه تا ویلانکوه از مردم انبوه بود. من نیز بودم که او را بر من حقوق بسیاری بود. چون به قله باغ میشه رسیدیم آنجا نماز ظهرین به جماعت ادا کرد. جهانی مقتدی بود. پس با مردم وداع آخرین کرد و به دارالخلافه رفت. او را نیک و محترم پذیره شدند و رجال دولت و بازرگانان آذربادگانی به دیدار او شتافتند».
در ربیع الثانی ۱۲۷۳ ق که انگلستان بندر بوشهر را به تصرف خود درآورد، ناصرالدین شاه اعلام جهاد بر ضد انگلستان داد و اندک مدتی بسیاری از علمای سراسر کشور ضمن ارسال نامه هایی به صدر اعظم آمادگی رزمی خود و نیروهای اشغالگر انگلیسی اعلام داشتند. به نوشته ناسخ التواریخه «نخستین عریضه از حاجی میرزا محمدباقر، مجتهد و امام جمعه تبریز و شیخ الاسلام تبریز برسد که: اینک به اتفاق پانزده هزار کَس مرد کار آزموده، کار سفر ساخته ایم و رخصت جنبش را گوش بر فرمانیم و بر ذمت نهاده ایم که در این سفر که به حکم شریعت بر ما واجب افتاده،فلسی به نام اجری و مواجب طلب نکنیم، بلکه اگر تمامت عمر صرف این امر شود از زید و عمرو، قراضه ای به قرض نخواهیم خواست و از بکر و خالد، طرایف و تالدی نخواهیم جست».
روزنامه وقایع اتفاقیه در شماره ۳۱۳ مورخ دوم جمادی الثانی ۱۲۷۳ ق می نویسد که پس از آنکه خبر اشغال بندر بوشهر توسط نیروهای انگلیسی به آذربایجان رسید و اعلام جنگ ناصرالدین شاه به دولت انگلستن در مجلس ی متشکل از علما و اعیان آنجا خوانده شد «چنان حالت غیرت و تعصبی برای اهل مجلس دست داد که جناب حاجی سید باقر سلمه الله تعالی و سایر علما عموماً داوطلب شدند که هر وقت اعلامی از اولیای دولت قاهر شود ما خود هم برای جهاد فی سبیل الله حاضریم». همین روزنامه در شماره بعد، مضمون نامه میرزا محمدباقر مجتهد و دیگر علمای تبریز را که به «اولیای دولت» نوشته اند آورده است. در بخشی از آن آمده است: «… بر عموم اسلامیان واجب است که به جان و مال در مقام جهاد و دفاع باشند و دین خود را حفظ نمایند.. تمام مملکت آذربایجان بالفعل مستعد می باشند که هر وقت اقتضا کند تکلیف شرعی خود را به عمل آورند و خونهای خودشان را در حفظ دین مبین خود به شوق هرچه تمام تر بریزند و اگر بکشند یا خود کشته شوند فی الفور در جنات عدن خداوندی مالک دولت ابدی وصاحب نعمت سرمدی شوند… بدیهی است که هرگز تعصب و غیرت اهل اسلا و تابعین شریعت حضرت خیرالانام علیه السلام قبول این معنی نخواهند نمود که انگلیس یا خارج دیگر به جان و مال و اهل و عیال مسلمانان و تبعه دولت جاوید بناین استیلا کنند و دین و آیین حق اسلام، خدانکرده و العیاذبالله رو به اضمحلال گذارد. این دعاگو و هالی این ولایت علی الاتصال به تهیه جهاد اشتغال دارند و به همه علمای ولایات آذربایجان (نامه) نوشته می نویسد که آنها نیز طالب دولت جاوید شهادت فی سبیل الله باشند و دقیقه ای غفلت ننمایند».
میرزا باقر رساله ای در روزه تألیف کرده بود. وی در پنجم و به قولی در اواخر رجب ۱۲۸۵ ق و به نوشته المآثر و الآثار در ۱۲۸۶ ق در تهران درگذشت. جنازه اش به نجف منتقل کرده و در مقبره خانوادگی، روبروی مرقد شیخ طوسی دفن کردند.
منابع: آثار باستانی آذربایجان، ۲۶۷:۱، ۳۲۵، ۳۸۰، ۳۸۱؛ تاریخ روضه الصفا فی سیره الانبیاء و الملوک والخلفاء،۷۳۲:۱۰، تاریخ و جغرافیایی دارالسلطنه تبریز، ۱۵۵، ۱۶۱؛ روزنامه وقایع اتفاقیه، ۲۰۶۰:۳، ۲۰۷۹، ریحانه الادب ۵ و ۱۷۷:۶؛ علمای معاصرین، ۳۳۳؛ مفاخر آذربایجان، ۱۴۹:۱، ۱۵۰؛ طبقات اعلام الشیعه،الکرام البرره فی القرن الثالث بعد العشره، ۱۶۸:۱، ۱۶۹، المآثر و الآثار، ۲۰۲:۱، مکارم الآثار،۲۶۹۰:۷، ۲۶۹۱، ناسخ التواریخ، سلاطین قاجاریه، ۱۴۰۷:۳٫
کلیدواژه ها:
« مجتهد تبریزی، میرزا احمد
مجتهد رشتی،عبدالوهاب »
