• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

میرزا ابوتراب تراب اصفهانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تُرابِ اِصْفَهانی، میرزا ابوتراب، متخلص به غبار و تراب (مقـ ۱۱۴۳ق/۱۷۳۰م)، از پارسی‌سرایان هند در دورۀ عالمگیر بود.


پدرش، محمدعلی خان، از بزرگان اصفهان بود که پیش از تولد فرزندش و در زمان عالمگیر اول گورکانی (سل‌ ۱۰۶۸-۱۱۱۸ق) به‌ هند مهاجرت کرده بود.
[۱] آرزو، علی خان، مجمع‌النفایس، ج۱، ص۳۵، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
[۲] خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
[۳] بهگوان داس هندی، سفینۀ هندی، ج۱، ص۴۲، به کوشش شاه محمد عطاءالرحمان کاکوی، پتنه، ۱۹۵۸م.
تراب در همان‌جا به‌ دنیا آمد.
[۴] آرزو، علی خان، مجمع‌النفایس، ج۱، ص۳۵، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.


او را از شاعران خوش‌فکر و دارای طبعی قوی به‌شمار آورده‌اند، چنان‌که توانایی رقابت با شاعرانی مانند محمد اسحاق شوکت و میان ناصرعلی و نیز قدرت هجو میرزاجعفر عاشق را داشت.
[۵] خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۳، ص۲۱۸، به کوشش شاه محمد عطاءالرحمان کاکوی، پتنه، ۱۹۵۹م.
[۶] اخلاص، کشن‌چند، همیشه بهار، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۵، به کوشش وحید قریشی، کراچی، ۱۹۷۳م.
[۷] هاشمی سندیلوی، احمدعلی، مخزن الغرائب، ج۴، ص۱۷۳_۱۷۴، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۹۳م.
او با کسانی مانند شاه‌ سعدالدوله گلشن و سراج‌الدین علی‌خان آرزو همنشین بود.
[۸] آرزو، علی خان، مجمع‌النفایس، ج۱، ص۳۵، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
[۹] خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
[۱۰] خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۱۱۳، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
وی بعداً تخلص خود را از غبار به تراب تغییر داد.
[۱۱] خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۳، ص۲۱۸_۲۲۰، به کوشش شاه محمد عطاءالرحمان کاکوی، پتنه، ۱۹۵۹م.


تراب مدت‌ها ساکن اکبرآباد بود، ولی بعدها همراه مبارزالملک سربلندخان، حاکم احمدآباد گجرات به آن دیار رفت
[۱۲] آرزو، علی خان، مجمع‌النفایس، ج۱، ص۳۵، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
و در زمان عالمگیر، وقایع‌نگار حاکم گجرات شد
[۱۳] علی حسن خان، صبح گلشن، ص۲۲۹، به کوشش محمد عبدالمجید، بهوپال، ۱۲۹۵ق.
[۱۴] هاشمی سندیلوی، احمدعلی، مخزن الغرائب، ج۴، ص۱۷۴، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۹۳م.
تراب در جنگی که میان مؤمن‌خان، حاکم گجرات، و مردم راجپوتیه درگرفت، کشته شد.
[۱۵] خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
[۱۶] خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۳، ص۲۲۰، به کوشش شاه محمد عطاءالرحمان کاکوی، پتنه، ۱۹۵۹م.
آقابزرگ او را صاحب دیوان شعر می‌داند،
[۱۷] تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۹، ص۱۶۹.    
ولی منابع دیگر در این باب سکوت کرده‌اند.

(۱) آرزو، علی خان، مجمع‌النفایس، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
(۲) تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه.
(۳) هاشمی سندیلوی، احمدعلی، مخزن الغرائب، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۹۳م.
(۴) اخلاص، کشن‌چند، همیشه بهار، به کوشش وحید قریشی، کراچی، ۱۹۷۳م.
(۵) بهگوان داس هندی، سفینۀ هندی، به کوشش شاه محمد عطاءالرحمان کاکوی، پتنه، ۱۹۵۸م.
(۶) خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
(۷) خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، به کوشش شاه محمد عطاءالرحمان کاکوی، پتنه، ۱۹۵۹م.
(۸) علی حسن خان، صبح گلشن، به کوشش محمد عبدالمجید، بهوپال، ۱۲۹۵ق.

۱. ↑ آرزو، علی خان، مجمع‌النفایس، ج۱، ص۳۵، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
۲. ↑ خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
۳. ↑ بهگوان داس هندی، سفینۀ هندی، ج۱، ص۴۲، به کوشش شاه محمد عطاءالرحمان کاکوی، پتنه، ۱۹۵۸م.
۴. ↑ آرزو، علی خان، مجمع‌النفایس، ج۱، ص۳۵، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
۵. ↑ خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۳، ص۲۱۸، به کوشش شاه محمد عطاءالرحمان کاکوی، پتنه، ۱۹۵۹م.
۶. ↑ اخلاص، کشن‌چند، همیشه بهار، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۵، به کوشش وحید قریشی، کراچی، ۱۹۷۳م.
۷. ↑ هاشمی سندیلوی، احمدعلی، مخزن الغرائب، ج۴، ص۱۷۳_۱۷۴، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۹۳م.
۸. ↑ آرزو، علی خان، مجمع‌النفایس، ج۱، ص۳۵، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
۹. ↑ خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
۱۰. ↑ خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۱۱۳، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
۱۱. ↑ خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۳، ص۲۱۸_۲۲۰، به کوشش شاه محمد عطاءالرحمان کاکوی، پتنه، ۱۹۵۹م.
۱۲. ↑ آرزو، علی خان، مجمع‌النفایس، ج۱، ص۳۵، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
۱۳. ↑ علی حسن خان، صبح گلشن، ص۲۲۹، به کوشش محمد عبدالمجید، بهوپال، ۱۲۹۵ق.
۱۴. ↑ هاشمی سندیلوی، احمدعلی، مخزن الغرائب، ج۴، ص۱۷۴، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۹۳م.
۱۵. ↑ خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابدرضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
۱۶. ↑ خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۳، ص۲۲۰، به کوشش شاه محمد عطاءالرحمان کاکوی، پتنه، ۱۹۵۹م.
۱۷. ↑ تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۹، ص۱۶۹.    


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «میرزا ابوتراب تراب اصفهانی»، شماره۵۸۵۲.    



جعبه ابزار