نام اصلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوخیثمه انصاری:
عبدالله‌بن‌خیثمه
از تیره بنی‌سالم
از اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)
زمان اسلام آوردن ابوخیثمه روشن نیست. برخی از حضور وی در بدر
و برخی در اُحُد
یاد کرده‌اند. در جنگ تبوک ابتدا سرپیچید؛ سپس پشیمان شد و به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) پیوست. نقل است که حضرت از دیدن او خوشحال شد و برایش دُعا کرد.
ابن‌هشام، اشعار او را در ماجرای حمله‌مشرکان مکّه به زینب (دختر پیامبر) و در جنگ تبوک آورده است.
برخی، ادامه زندگی او را تا زمان یزیدبن معاویه گزارش کرده‌اند.
از وی نسلی باقی نمانده است.
ابوخیثمه در شأن نزول:
۱. به نقل طبری ابوخیثمه یک صاع (سه‌کیلو) خرما صدقه داد و منافقان براو عیب گرفتند؛ سپس این آیه نازل شد:«الَّذین یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعینَ مِنَ‌الْمُؤمِنینَ فِی‌الصَّدَقتِ والّذینَ لاَیَجِدُون إلاّ جُهْدَهُمْ فَیَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَاللَّهُ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلیمٌ = کسانی‌که بر مؤمنان صدقه‌دهنده از روی میل، عیب می‌گیرند و از کسانی که (در انفاق) جز به اندازه توانشان نمی‌یابند، (عیب‌جویی می‌کنند) و آنان را به ریشخند می‌گیرند، (بدانند که) خدا آنان را به ریشخند گرفته است و برایشان عذابی دردناک خواهد بود».
۲. ابوخیثمه در جنگ تبوک، به رغم فرمان پیامبر برای شرکت در جنگ، به ماندن در مدینه متمایل بود که خداوند او را متوجّه حقّ و ثابت قدم کرد و به پیامبر ملحق شد و این آیه درباره‌اش فرود آمد:
«لَقَد تَابَ اللَّهُ عَلَی‌النَّبِیِّ وَالْمُهجِریِنَ وَالاَْنْصارِ الَّذینَ اتَّبَعوهُ فِی سَاعَةِ الْعُسرَةِ مِن بَعدِ ما کادَ یَزیغُ قُلوبُ فَرِیق مِنهُم ثُمَّ تَابَ عَلَیهِم إنَّهُ بِهِم‌رَءوف رَحیمٌ = به یقین خدا بر پیامبر و مهاجران و انصار که در آن ساعت دشوار از او پیروی کردند ببخشود؛ پس از آن‌که چیزی نمانده بود دل‌های گروهی از آنان منحرف شود. باز برایشان ببخشود. به راستی که او به آنان رئوف و رحیم است».
منابع:
الاستیعاب فی معرفة الأصحاب؛ السیرة النبویّه، ابن‌هشام؛ صحیح مسلم؛ الطبقات الکبری؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ المغازی
فتاح آقازاده
