هیثم بن عدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعبدالرحمان بن عدی از مورخان نیمه دوم
قرن دوم هجری است که گرچه به صورت مستقل چیزی از وی برجای نمانده اما تقریبا بیشتر مورخان قرن سوم و چهارم از آثار وی استفاده کرده‌اند؛ به طوری که نام وی در بیشتر مآخذ دوره پس از او آمده است.
ابن ندیم از وی با عبارت عالم بالعشر و الاخبار و المثاب و المناقب و المآثر و الانساب یاد کرده است. وی میانه و نسل تک‌نگار و تاریخ عمومی‌نویس است و به همین دلیل، در آثار وی، هم‌تک‌نگاری‌هایی مانند آثار
ابومخنف و
مدائنی هست و هم تاریخ عمومی.
وی در انواع و اقسام مباحث تاریخی و نسبی، رساله و کتاب نوشته و تنوع موضوعات مورد علاقه وی که حوزه تاریخ‌نگاری آن دوره را آشکار می‌کند، بسیار گسترده است.
هیثم بن عدی از منابع پش از خود بهره گرفته امام برخلاف کسانی که بعدها سر سفره آماده کتاب‌ها نشسته‌اند، او همانند ابومخنف و مدائنی بسیاری از اخبار خود را از منابع دست اول میان قبائل و شخصیت‌های برجسته برگرفته است. با این حال کسانی از اساتید و مشایخ وی اخباری بوده‌اند. یکی از آن‌ها مجالد بن سعید است که به نقل ابن ندیم هیثم نقل‌های فراوانی از او داشته است.
وی شاگردانی نیز داشت که اهل تاریخ بوده‌اند. از جمله ابوحسان الزیادی (۲۴۳) که کتاب‌های مانند کتاب
المغازی لعروه بن زبیر و کتاب
طبقات‌الشعراء و… داشته است.
درکتاب
طبقات ابن سعد، آثار محمد بن حبیب،
اخبارالطوال،
تاریخ یعقوبی،
تاریخ طبری،
مروج‌الذهب مسعودی و آثار
ابولفرج اصفهانی نام هیثم بن عدی مکرر آمده و این نشان می‌دهد آثارش مورد استفاده افراد مزبور بوده است.
ذهبی در مقده
تاریخ الاسلام خود آورده است که از جمله مصادر وی تاریخ هیثم بن عدی است.
برخی از عناوین کتاب‌هایش عبارتنداز:
کتاب هبوط آدم و افتراق العرب،
کتاب نزول العرب بالسواد و خراسان،
کتاب الدوله،
کتاب تاریخ العجم و بنی امیه،
کتاب المثالب الکبیر،
کتاب من تزوج من الموالی فی العربق،
کتاب طبقات الفقهاء والمحدثین،
کتاب الخوارج، کتاب التاریخ علی السنین،
کتاب خواتیم الخلفاء،
کتاب تاریخ الخلفاء،
کتاب ولاه کوفه و…
جعفریان، رسول، تاریخ اسلام.
