پرسمان علوم قرآنی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«پرسمان علوم قرآنی» تالیف
سیدمحمدحسن جواهری به
زبان فارسی در
سال ۱۳۸۱ ش تدوین شده است.
پاسخی مقدماتی به این پرسش است که برای تحکیم ارتباط با
قرآن از کجا و چگونه باید آغاز کرد؟! در این مجموعه ضمن ارائه مباحث بصورت موضوعی و با چینش منطقی، از قالب «پرسش و پاسخ» استفاده شد؛ همچنین سیر بازنگری و هموار نمودن آنها، براساس آیین نامه مصوب «مرکز فرهنگ و معارف قرآن» انجام و در موارد اختلافی، آرای مشهور و مقبول جامعه قرآن پژوه بر آراءی متفرد ترجیح داده شده است.
پیرامون هشت محور اصلی و خلال فصول، مسائل
متنوعی از علوم قرآنی بررسی شده است.
اختلاف سطح علمی، تفاوت سنی و
تنوع پرسشگران، محققان را ملزم ساخته که پاسخها به توجه به ویژگی پرسش گران سامان یابد؛ گاهی به زبان ساده و بیانی عامیانه، پاسخها را فهم پذیر ساخته و زمانی علمی و تخصصی، با این حال در تدوین این مجموعه سعی بر این شده که پاسخها تا حد امکان یکدست باشند. وصول به نظمی منطقی و تدوینی آرمانی با توجه به اهداف این مجموعه، کاری بس دشوار است که این مهم با حساسیت فراوان و فعالیتهای کارشناسانه تا حد امکان تامین گردیده است. در این تدوین علاوه بر پاسخ گویی به شبه‌ها و پرسش‌های گسترده سعی در ارائه گزارشی از تلاش محققان برای راه یابی به پاسخی گویا و منطبق با سطح علمی، ویژگی‌های سنی، فضای روحی و نیازهای عاطفی پرسشگر می‌باشد. ممکن است مستند، یا متن ارجاعی برخی از پاسخها در نگاه فرزانگان و استادان با کاستی‌هایی همراه باشد. این ملاحظات از نگاه ناظران علمی نیز دور نمانده، اما با توجه به سطح مخاطبان و اصولی که می‌بایست در پاسخ دهی رعایت شود. این پاسخها برای ارسال به پرسشگر و نیز انتشار آن برای عموم، مناسب ارزیابی شده است. عطوفت، شیوایی، اتقان، سادگی، اختصار،
استناد و نیز ارجاع پرسش گر به نوشته‌های قابل فهم و در دسترس، مورد توجه در مسیر شکل گیری این پاسخ هاست.
در مقدمه آمده است: «معارف قرآنی» کاملا با
مطالب درونی قرآن و محتوای آن کار داشته و یک نوع
تفسیر موضوعی به شمار می‌رود. «علوم قرآنی» شامل مجموعه‌ای از علوم و معارف مربوط به قرآن است که به طور خاص در خدمت فهم قرآن می‌باشد. این اصطلاح در
قرن پنجم و ششم پدید آمده و علم تفسیر که تا آن زمان، علمی از علوم قرآنی به شمار می‌آمد از آن جدا شد، نزول
قرآن به زبان عربی با توجه به عرب زبان بودن
پیامبر و مخاطبان اولیه اش امری طبیعی به نظر می‌رسد و اگر به زبان دیگر نازل می‌شد باید سؤال می‌شد که چرا عربی نازل نشد؟! در ادامه،
فضائل و
آثار قرائت قرآن، نظریات دانشمندان غربی درباره عظمت
خدا ،
احترام به قرآن، جایگاه آن در
روایات بیان شده و
تاریخ قرآن، اقسام
وحی و فرق قرآن با
حدیث قدسی بررسی میشود.
نزول تدریجی قرآن طی ۲۳
سال بعثت تا رحلت
رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مناسبت‌ها و پیشامدهای مختلف و به طور پراکنده بوده است و نزول دوباره
سوره حمد دلیل بر اهمیت فوق العاده و عظمت محتوایی آن است. تقسیم قرآن به سی جزء و هر جزء به چهار حزب، از دوران «
حجاج » به منظور تسهیل در امر تدریس و فراگیری قرآن انجام گرفته است. بحث جزء سوره بودن «بسم الله» و اختلاف شیعه و سنی را مطرح و نکاتی راجع به
مصحف علی و
فاطمه علیهما السلام ذکر میشود. رسم الخط، اعراب گذاری،
قرائات سبعه مورد بحث واقع میشود.
اعجاز ، ادله عقلی و روایات، قرآن را تحریف ناپذیر دانسته، تصویری کوچک و کلی از اعجاز قرآن همراه با نمونه‌هایی از آن ارائه میشود. جامعیت امری نسبی دانسته شده و در مورد قرآن جامعیت برای
هدایت بشر است.
ناسخ و منسوخ ،
محکم و متشابه ، تفسیر و
تاویل و فرق آن دو، تفاسیر معروف و روش‌های آنها، و تفسیرهای اجتماعی ذکر میشود. تفسیر به رای شامل تفسیر جاهلانه نسبت به اصل محتوا، تفسیر جاهلانه نسبت به اراده جدی متکلم و اسناد محتوا به او و تفسیر غافلانه نسبت به
اصل محتوا و اراده جدی متکلم دانسته میشود. در آخر شرایط مفسر ذکر میگردد.
فهرست
مطالب و کتابنامه در آخر کتاب آمده است که شامل ۱۱۸ منبع به همراه نام نویسنده و پیشینه اجمالی کتاب است. در پاورقی به آدرس
آیات ، روایات، منابع
مطالب، اشاره گردیده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
