پیشواز از متقین (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سر اصلی پیشواز از
متقین اینکه هر اندازه پرهیزگاران عاشق بهشتند بهشت و فرشتگان
رحمت برای آمدن آنها به بهشت شائق ترند همانگونه که گاه
میزبان آنقدر به دیدار میهمانش شائق است که او را با سرعتی بیش از آنچه خودش می‌آید به سوی خویش ببرد، فرشتگان رحمت نیز آنها را به سوی بهشت می‌برند و هنگام ورودشان با سلام بر آنان همراه است.
پیشواز از متقین با سلام بر آنان، هنگام ورودشان به بهشت همراه است: «ان المتقین فی جنت وعیون• ادخلوها بسلـم ءامنین» پرهیزگاران در باغها (ی سر سبز بهشت) و در کنار چشمه‌های آن هستند• (فرشتگان الهی به آنها می‌گویند) داخل این باغها شوید با سلامت و
امنیت .
در این آیه قضای رانده شده اش را درباره متقین بیان می‌فرماید، و از آنجا که در کلام رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
تقوی به ورع و پرهیز از محرمات خدا تفسیر شده و در کلام خدای تعالی هم، متقین را مکرر به
بهشت بشارت داده، نتیجه می‌گیریم که متقین اعم از مخلصین‌اند.
طبق روش قرآن که از مسأله مقابله و تقارن، برای
تعلیم و تربیت، بهره گیری میکند، در این آیات سخن از بهشت و بهشتیان و نعمتهای مادی و معنوی، جسمی و روحانی به میان آمده است. و در حقیقت هشت
نعمت بزرگ مادی و معنوی به تعداد درهای بهشت در این آیات بیان شده است.
در آغاز به یک نعمت مهم جسمانی اشاره کرده، می‌گوید: پرهیزکاران در باغهای سر سبز بهشت، و در کنار چشمه‌های زلال آن خواهند بود. جالب اینکه از میان تمام صفات روی تقوا تکیه شده است، همان تقوا و پرهیزکاری و تعهد و مسئولیت که جامع تمام صفات برجسته انسانی است. ذکر جنات و عیون به صیغه جمع، اشاره به باغهای متنوع و چشمه‌های فراوان و گوناگون بهشت است که هر کدام لذت تازه‌ای می‌آفریند و ویژگی خاصی دارد.
سپس به دو نعمت مهم معنوی که سلامت و امنیت است اشاره میکند، سلامت از هر گونه رنج و ناراحتی، و امنیت از هر گونه خطر، می‌گوید: فرشتگان الهی به آنها خوش آمد می‌گویند و می‌گویند که داخل این باغها شوید با سلامت و امنیت کامل.
«وسیق الذین اتقوا ربهم الی الجنة زمرا حتی اذا جاءوها وفتحت ابوبها وقال لهم خزنتها سلـم علیکم طبتم فادخلوها...» و کسانی که تقوای الهی پیشه کردند گروه گروه به سوی بهشت برده می‌شوند، هنگامی که به آن می‌رسند درهای بهشت گشوده می‌شود، و نگهبانان به آنها می‌گویند:
سلام بر شما! گوارا باد این نعمتها برایتان! داخل بهشت شوید ... .
تعبیر به «سیق» (از ماده سوق بر وزن شوق به معنی راندن) در اینجا سؤال انگیز است، و توجه بسیاری از مفسران را به سوی خود جلب کرده، زیرا این تعبیر در مواردی است که کاری بدون شوق و تمایل درونی انجام می‌گیرد، این تعبیر درباره دوزخیان صحیح است اما درباره بهشتیان که مشتاقا به سوی بهشت می‌روند چرا؟ بعضی این تعبیر را به خاطر آن دانسته‌اند که بسیاری از بهشتیان در
انتظار دوستانشانند. و بعضی به خاطر این می‌دانند که شوق لقای پروردگار آنچنان پرهیزگاران را مجذوب خود ساخته که به غیر او - حتی بهشت - نمی‌پردازند. بعضی نیز گفته‌اند مرکبهای آنها را به سرعت به سوی بهشت می‌رانند.
در عین اینکه این تفاسیر خوب است و منافاتی با هم ندارد نکته دیگری نیز در اینجا وجود دارد که ممکن است سر اصلی این تعبیر باشد و آن اینکه هر اندازه پرهیزگاران عاشق بهشتند بهشت و فرشتگان
رحمت برای آمدن آنها به بهشت شائق ترند همانگونه که گاه میزبان آنقدر به دیدار میهمانش شائق است که او را با سرعتی بیش از آنچه خودش می‌آید به سوی خویش ببرد، فرشتگان رحمت نیز آنها را به سوی بهشت می‌برند. به هر حال در اینجا نیز «زمر» که به معنی گروه کوچک است نشان می‌دهد که بهشتیان در گروههای مختلف که نشانگر سلسله مراتب مقامات معنوی آنهاست به سوی بهشت می‌روند.
جالب اینکه در مورد دوزخیان می‌گوید هنگامی که به دوزخ می‌رسند درهایش گشوده می‌شود، ولی در مورد بهشتیان می‌گوید درهایش از قبل گشوده شده، و این اشاره به احترام و
اکرام خاصی است که برای آنها قائلند، درست همانند میزبان علاقمندی که درهای منزل خود را پیش از ورود میهمان می‌گشاید و در کنار در به انتظار او می‌ایستد، فرشتگان رحمت الهی نیز همین حال را دارند. در آیات گذشته در مورد دوزخیان خواندیم که نخستین سخن فرشتگان
عذاب ملامت و سرزنش سخت به آنها است که با داشتن اسباب
هدایت چرا به این روز افتاده‌اند؟! ولی در مورد بهشتیان نخستین سخن سلام و درود و احترام و اکرام است و سپس دعوت ورود به بهشت جاویدان!.
جمله «طبتم» از ماده
طیب (بر وزن صید) به معنی پاکیزگی است، و چون بعد از سلام و درود قرار گرفته مناسب این است که مفهوم انشائی داشته باشد، یعنی پاک و پاکیزه باشید و خوش و خرم بمانید و یا به تعبیر دیگر گوارا باد بر شما این نعمتهای پاک‌ای پاک سرشتان پاکدل.
ولی بسیاری از مفسران این جمله را به معنی خبری
تفسیر کرده‌اند و گفته‌اند فرشتگان به آنها می‌گویند: شما از هر آلودگی و پلیدی پاک شده‌اید، و با ایمان و عمل صالح قلب و
روح شما پاک گردیده، و از گناهان و معاصی نیز پاک شده‌اید، و حتی بعضی روایتی نقل کرده‌اند که بر در بهشت درختی است که دو چشمه
آب زلال از پای آن می‌جوشد، مؤمنان از یک چشمه می‌نوشند و
باطن آنها پاک می‌شود، و در چشمه دیگری خود را شستشو می‌دهند و ظاهر آنها پاک می‌شود، و اینجاست که خازنان بهشت به آنها می‌گویند «سلام علیکم طبتم فادخلوها خالدین».
قابل توجه این که هم در مورد دوزخیان تعبیر به خلود و جاودانگی شده و هم در مورد بهشتیان، تا گروه اول بدانند هیچ راه نجاتی وجود ندارد، و گروه دوم نیز هیچگونه نگرانی از زوال نعمت الهی به خود راه ندهند.
«یـعباد لا خوف علیکم الیوم ولا انتم تحزنون• الذین ءامنوا بـایـتنا وکانوا مسلمین• ادخلوا الجنة انتم وازوجکم تحبرون»ای بندگان من! امروز نه ترسی بر شماست و نه اندوهگین می‌شوید• آنها که به آیات ما
ایمان آوردند و
تسلیم بودند• (به آنها خطاب می‌شود) وارد بهشت شوید شما و همسرانتان در نهایت شادمانی.
آیه بعد در حقیقت تفسیری است برای اوصاف و حالات متقین و بیانی است از سرنوشت پرافتخار آنها. در آن روز خداوند به آنها می‌گوید: ای بندگان من! امروز نه ترسی بر شما است، و نه غم و اندوهی خواهید داشت.
چه پیام جالبی؟! پیامی بدون واسطه از سوی خداوند، پیامی که با بهترین توصیفها آغاز می‌شود، ای بندگان خدا! پیامی که مهمترین نگرانی
انسان را در آن روز پرنگرانی زائل میکند، پیامی که هرگونه غم و اندوه از گذشته را از دل می‌زداید، آری این پیام دارای چهار مزیت بالا است. در آخرین آیه مورد بحث این پرهیزگاران و بندگان گرامی را با دو جمله دیگر مشخصتر ساخته، می‌فرماید: همانها که به آیات ما ایمان آوردند و در برابر فرمان و دستور ما تسلیم بودند. آری آنها هستند که به چنان خطاب پرافتخاری مخاطب و مشمول چنان نعمتهائی می‌شوند.
در حقیقت دو جمله فوق تعریف گویائی از
اعتقاد و عمل آنها است، ایمان مبانی استوار اعتقادی آنها را روشن می‌سازد، و
اسلام تسلیمشان را در عمل در برابر فرمان حق و
اجراء دستورات او. آنچه دل بخواهد و چشم از دیدنش لذت برد... این آیات پاداش بندگان خالص خدا و مؤ منان صالحی را که در آیات قبل توصیف آنها به میان آمده بود بیان میکند، و بهشت جاویدان را با هفت نعمت ارزنده به آنها نوید می‌دهد. نخست می‌فرماید: از سوی خداوند بزرگ و منان به آنها خطاب می‌شود وارد بهشت شوید. به این ترتیب پذیرائی کننده واقعی از آنها خدا است که از میهمانان خودش دعوت کرده می‌گوید: بفرمائید و وارد بهشت شوید!
سپس به نخستین نعمت اشاره کرده، می‌افزاید: شما و همسرانتان. روشن است بودن در کنار همسران با ایمان و مهربان هم برای مردان لذت بخش است و هم برای زنانشان که اگر در اندوه دنیا شریک بودند در شادی
آخرت نیز شریک باشند. بعضی ازواج را در اینجا به معنی همردیفان و دوستان و نزدیکان تفسیر کرده‌اند که اگر آنهم باشد خود نعمت بزرگی است، ولی ظاهر آیه همان معنی نخست است.
«وازلفت الجنة للمتقین غیر بعید• ادخلوها بسلـم ذلک یوم الخلود» (در آن روز) بهشت به پرهیزگاران نزدیک می‌شود، و فاصله‌ای از آنها ندارد! • (به آنها می‌گویند) به سلامت وارد بهشت شوید، امروز روز جاودانی است.
«ازلفت» از ماده زلفی (بر وزن کبری) به معنی قرب و نزدیکی است. جالب اینکه نمی‌گوید پرهیزگاران را به بهشت نزدیک می‌کنند بلکه می‌گوید بهشت را به آنها نزدیک می‌کنند! این مطلبی است که در شرائط این دنیا قابل تصور نیست، اما از آنجا که اصول حاکم بر سرای آخرت اصولی است که با شرائط این جهان بسیار متفاوت است به هیچوجه جای تعجب نیست که خداوند برای نهایت
اکرام و
احترام مؤ منان پرهیزگار بجای آنکه آنها را به سوی بهشت برد، بهشت را به سوی آنها می‌آورد!
این آیه خطاب به متقین است، و معنایش این است که : به متقین گفته می‌شود با سلامت داخلش شوید در حالی که از هر مکروه و ناملایمی ایمن باشید. و یا این است که : داخل شوید در حالی که خدا و ملائکه بر شما سلام می‌دهند.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «پیشواز از متقین».
