کلمه علیا در توقیفیت اسماء (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«کلمه علیا در توقیفیت اسماء»،
اثر استاد
حسن زاده آملی ، به
زبان فارسی و در موضوع توقیفی بودن اسمای خدای تعالی است.
کتاب، دارای یک قدمه و هشت باب است.
مسئله توقیفیت اسماء، مسئله‌ای است که هم در
تفسیر و
کلام از آن بحث می‌شود و هم در
حکمت و
عرفان ، ولی بین بحث کلامی و تفسیری و بحث حکمی و عرفانی آن، از جهاتی فرق است، زیرا اولا: مراد از اسما در کلام و تفسیر، اسماء الله ملفوظی یا مکتوبی است، ولی در حکمت و عرفان، مراد از آنها،
اسماء الله تکوینی است و ثانیا: مراد از توقیفیت در کلام و تفسیر، توقف داشتن تسمیه
حق تعالی به اسمی از اسمای کمالی، بر
اذن شارع است، ولی در عرفان و حکمت، مراد از آن، اختصاص داشتن هر اسمی از اسماء الله تکوینی، به موطن خاص خود است و ثالثا: بحث یاد شده در تفسیر و کلام، بیشتر جنبه فقهی دارد تا اعتقادی، بر خلاف بحث حکمی و عرفانی آن، که فقط جنبه نظری و معرفتی دارد، نه چیز دیگر.
باری حضرت استاد حسن زاده آملی، در رساله «کلمه علیا در توقیفیت اسماء» که اولین
اثر مستقل در موضوع یاد شده است، کلیه مطالب فوق الذکر را با نظم و ترتیب خاصی، طی هشت باب بررسی کرده و بدین طریق، مجموعه‌ای نفیس را در باره مباحث مربوط به توقیفیت اسما، از جنبه‌های مختلف، خصوصا عرفانی و کلامی، به اهل
فضل و دانش اهدا نموده است.
حضرت استاد، خود، در مقدمه رساله مذکور، چنین آورده است:
«این رساله، به عدد درهای
بهشت ، در هشت باب، از توقیفیت اسمای الهی، سخن می‌گوید. آن را در
تابستان هزار و سی صد و پنجاه و سه هجری شمسی، در آمل که با جمعی پریشان حلقه ذکر و جلسه
انس و محفل درس و معقل قدس داشته بود، روزانه تصنیف و شبانه
تدریس می‌کرد و اینک که
زمستان هزار و سی صد و شصت و نه هجری شمسی است، به شیوه‌ای که در پیش روی خواننده گرامی است، تنظیم و کراسه‌ای به عنوان یادنامه جاوید، به حضور والای
شهید سعید فاضل بسیار گران قدر
رشید ،
سید حسن شاه چراغی دامغانی ، رحمة‌الله‌علیه ، تقدیم می‌دارد. امید است که مورد پسند ارباب بینش و اصحاب دانش واقع افتد و نگارنده را اثری پایدار، به یادگار بماند».
همان گونه که مذکور افتاد، رساله یاد شده، در هشت باب، تنظیم گردیده است که ذیلا، به عناوین آنها اشاره می‌شود:
باب اول: در
تقریر محل
نزاع ، در توقیفیت اسماء الله تعالی شانه.
باب دوم: در بیان اسما و صفات وجودی و سلبی و اسمای ذات و اسمای صفات و اسمای افعال.
باب سوم: در
علت توقیفی بودن اسما، در نزد اکثری اهل
شرع ، به خصوص متکلمان.
باب چهارم: در نقل برخی از
آیات قرآنی، در توقیفیت اسماء الله تعالی و نقل بعضی از اقوال مفسران.
باب پنجم: در بیان عدد اسماء الله و عظمت اسمائه.
باب ششم: در توقیفیت اسما نزد عارفان و حکیمان.
باب هفتم: در بیان اختصاص اطلاق
سمیع و
بصیر در میان قوای ظاهری پنج گانه، بر باری تعالی.
باب هشتم: در
اطلاق اسمای الهی با مراعات ادب مع الله عز اسمه.
این رساله، در
سال ۱۳۷۱، توسط انتشارات
دفتر تبلیغات اسلامی ، به طبع رسیده است.
نرم افزار مجموعه آثار علامه حسن‌زاده آملی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
