• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

کلید

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: مرد


مرد در مقابل زن، به انسان بالغ نر، گفته می‌شود؛ و در فقه علاوه بر احکام مشترک با زن دارای احکامی اختصاصی می‌باشد.
از احکام ویژه مرد در ابواب بسیاری همچون اجتهاد و تقلید، طهارت، صلات، حج، جهاد، تجارت، حجر، نکاح، طلاق، ارث، قضاء، شهادات، حدود، قصاص و دیات سخن گفته‌اند.


مرد و زن؛ هر دو مکلف به تکالیف شرعی می‌باشند و نوع تکالیف شرعی آن دو، مانند وجوب نماز، روزه، زکات، خمس، حج، حرمت دروغ، تهمت، غیبت و زنا یکی است؛ لیکن در کیفیت و خصوصیات و سنت‌ها در بعضی تکالیف، میان آن دو تفاوت‌هایی وجود دارد.
[۱] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۵، ص۲۵۸.    
[۲] شیخ انصاری، کتاب الصلاة، ج۲، ص۵۷۴.    
[۳] حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة، ج۱۴، ص۱۷۱.    


احکام ویژه مردان بسیار است. به نمونه‌هایی از آنها در ابواب مختلف اشاره می‌شود.

۲.۱ - اجتهاد و تقلید

در مرجع تقلید، صفاتی از جمله مرد بودن شرط است. برخی در شرط بودن آن اشکال کرده‌اند.
[۴] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۲۶.    
[۵] حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة، ج۱، ص۴۳.    
[۶] اشتهاردی، علی پناه، مدارک العروة، ج۱، ص۱۴۴.
[۷] اشتهاردی، علی پناه، مدارک العروة، ج۱، ص۱۴۷ .
[۸] صدر، سیدرضا، الاجتهاد والتقلید، ص۱۰۶ – ۱۰۷.    


۲.۲ - طهارت

استحباب ابتدا به شستن ظاهر ذراع در وضو
[۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲، ص۳۴۰.    
و وجوب اعاده غسل جنابت در صورت عدم استبرا قبل از غسل و خروج رطوبتی مشکوک پس از غسل.
[۱۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳، ص۱۲۶.    
چنانچه خروج رطوبت مشکوک پس از ادرار باشد، در صورت عدم استبرا پس از ادرار، محکوم به نجاست است.
[۱۱] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳، ص۱۲۳.    
[۱۲] حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة، ج۲، ص۲۳۱.    

تشییع جنازه بر مرد مستحب است.
[۱۳] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج۲، ص۲۷۷.    
مستحب است امام در نماز میت بـرابـر وسط میت مرد بایستد.
[۱۴] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۲، ص۷۳.    
با تعدد اولیای میت در یک طبقه، مرد اولی از زن است.
[۱۵] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۳، ص۳۸۰.    

مستحب است میت مرد را از سمت سر داخل قبر کنند.
[۱۶] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۱۱۹.    


۲.۳ - صلات

اذان و اقامه برای نماز بر مرد مستحب مؤکد است.
[۱۷] شیخ مفید، احکام النساء، ص۲۶.    
چنان‌که این موارد نیز در نماز بر او مستحب می‌باشد: گشودن پاها از هم به‌اندازه سه انگشت تا یک وجب و گذاشتن دست‌ها روی ران‌ها هنگام قیام؛
[۱۸] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۸۷.    
خم شدن در رکوع به‌اندازه‌ای که گودی کف دست روی زانو قرار گیرد؛
[۱۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۷۲ - ۷۴.    
[۲۰] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۵۴۶.    
[۲۱] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۵۵۲.    
گذاشتن دست‌ها بر زمین قبل از زانوها هنگام رفتن به سجده پس از رکوع
[۲۲] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۱۷۱ – ۱۷۲.    
و قرار دادن آرنج‌ها همچون دو بال گشوده در حال سجده
[۲۳] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۵۷۴-۵۷۵.    
و تورّک هنگام نشستن بین دو سجده و تشهد و سلام.
[۲۴] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۱۷۸ – ۱۸۲.    

افضل برای مرد، خواندن نمازهای واجب در مسجد است.
[۲۵] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۴، ص۱۳۷.    
بنابر قول مشهور، نماز گزاردن با موهای بافته بر مرد مکروه است.
[۲۶] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۸۳.    
[۲۷] محقق سبزواری، محمدباقر، ذخیرة المعاد، ج۲، ص۳۶۳.    
بنا بــر قول مشهور، جهر در قرائت نمازهای صبح، مغرب و عشا بر مرد واجب است.
[۲۸] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۹، ص۳۶۴.    
[۲۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۹، ص۳۸۳.    

نماز جمعه و عیدین (قربان و فطر) با وجود شرایط آنها بر مرد واجب است.
[۳۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۲۵۷.    
[۳۱] محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۴۵.    
[۳۲] محقق سبزواری، محمدباقر، ذخیرة المعاد، ج۲، ص۳۰۰.    
[۳۳] محقق سبزواری، محمدباقر، ذخیرة المعاد، ج۲، ص٣١٩.    

پوشاندن عورت در نماز واجب است؛ هر چند بیننده‌ای نباشد. مقصود از عورت در مرد، آلت تناسلی، بیضه و حلقه دُبُر است. چنان که پوشاندن عورت در غیر نماز از دیگران -جز آنان که استثنا شده‌اند، همچون همسر ـ واجب است.
[۳۴] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۳۰۵.    
[۳۵] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۳۱۶.    
[۳۶] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۳۱۹.    

بر مرد پوشیدن لباس زربافت یا ابریشمی خالص و نیز به دست کردن دستبند طلا و استفاده از سایر زیور آلات طلا، حرام و موجب بطلان نماز است.
[۳۷] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۱۰۹.    
[۳۸] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۱۱۴.    

به قول برخی، تشبه مرد به زن با پوشیدن لباس ویژه زنان حرام است.
[۳۹] حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة، ج۵، ص۳۹۴.    

از شرایط امام جماعت و جمعه، مرد بودن است، مگر در نماز جماعتی که مامومان همه زن باشند که در این صورت، امام جماعت می‌تواند زن باشد.
[۴۰] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۳، ص۱۸۵.    
[۴۱] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۳، ص۳۳۶.    
[۴۲] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۲۹۶.    

از شرایط مؤذن منصوب برای اعلام دخول وقت، مرد بودن است.
[۴۳] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۹، ص۵۳.    
[۴۴] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۴۲۴.    


۲.۴ - حج

مرد و زن در بیشتر احکام حج بــرابـــرانـد؛ لیکن در بعض احکام متفاوت‌اند، از جمله بر مرد، در حال احرام، پوشیدن لباس دوخته، پوشاندن همه روی پا به قول مشهور و پوشاندن سر و زیر سایه رفتن هنگام حرکت کردن حرام است.
[۴۵] مراجع تقلید، مناسک حج، ص۲۳۲.
[۴۶] مراجع تقلید، مناسک حج، ص۲۳۹.
[۴۷] مراجع تقلید، مناسک حج، ص۲۴۴.
[۴۸] مراجع تقلید، مناسک حج، ص۲۴۵.

بلند کردن صدا به تلبیه بنابر قول مشهور برای مرد مستحب است.
[۴۹] نراقی، احمد، مستند الشیعه، ج١١، ص٣١٩-۳۲۱.    
بر مرد حاجی، وقوف در مشعر حرام پس از طلوع فجر واجب است.
[۵۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۶۹.    
همچنین بـر مردی که نخستین بار حج می‌گذارد یا مردی که موهای خود را بافته یا گره زده و یا با مواد چسبنده به هم چسبانده، بنابر قول جمعی واجب است موهای خود را بتراشد.
[۵۱] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۲۳۴.    

استلام حجر الاسود
[۵۲] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۶، ص۱۱۹.    
قبل از سعی و هروله
[۵۳] بیهقی کیدری، محمد بن حسین، اصباح الشیعة، ص۱۵۶.    
هنگام سعی بر مرد مستحب است.
از شرایط صحت طواف در مرد، ختنه است.
[۵۴] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۲۷۴.    


۲.۵ - جهاد

جهاد ابتدایی با وجود شرایط آن بر مرد واجب است
[۵۵] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵.    
چنان‌که بنابر قول برخی، حَکَمی که در جنگ برای پایان دادن به آن انتخاب می‌شود، باید مرد باشد.
[۵۶] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۱۲.    


۲.۶ - تجارت

در صورت معیوب بودن کالای خریداری شده، خریدار می‌تواند از فروشنده ارش (مابه التفاوت قیمت سالم و معیوب) دریافت کند. برای دریافت ارش باید قیمت معیوب و سالم توسط اهل خبره تعیین شود. برخی در قیمت‌گذار، مرد بودن را شرط دانسته‌اند.
[۵۷] شهید اول، الدروس الشرعیة، ج٣، ص۲۸۷ – ۲۸۸.    


۲.۷ - حجر

بنابر قول مشهور، سن بلوغ در مرد پانزده سال کامل قمری است.
[۵۸] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۶، ص۱۶.    
[۵۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۶، ص۲۸.    


۲.۸ - نکاح

ختنه بر مرد واجب است؛ از این‌رو، بر پسری که قبل از بلوغ ختنه نشده، پس از بلوغ ختنه واجب می‌شود. همچنین بر کافری که مسلمان شده است.
[۶۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۱، ص۲۶۰-۲۶۳.    

در صورت بروز شقاق و اختلاف میان زن و شوهر، برای پایان دادن به آن، از سوی هر کدام، حَکَم و داوری انتخاب می‌شود.
به قول برخی از شرایط حَکَم مرد بودن است.
[۶۱] علامه حلی، قواعد الاحکام، ج۳، ص۹۶-۹۷.    
نفقه زن (زوجه) بر مرد (زوج) واجب است.
[۶۲] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۱، ص۳۰۳.    
[۶۳] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۱، ص۱۴۸.    


۲.۹ - طلاق

اختیار طلاق در دست مرد است و مرد هر زمان که بخواهد می‌تواند همسرش را طلاق دهد.
[۶۴] ابن ادریس حلی، کتاب السرائر، ج٢، ص۶۷۳.    
[۶۵] شیخ طوسی، الخلاف، ج۴، ص۴۴۲.    


۲.۱۰ - ارث

مرد با شرایطی دو برابر زن ارث می‌برد.

۲.۱۱ - قضاء

از شرایط قاضی مرد بودن است.
[۶۶] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۰، ص۱۲.    


۲.۱۲ - شهادات

جرایم کیفری، همچون لواط و مساحقه تنها با گواهی گواهان مرد ثابت می‌شود،
[۶۷] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۳۷۷.    
مگر در زنا که شهادت زنان همراه شهادت مردان پذیرفته است؛ لیکن در زنای محصن، بنابر قول منسوب به مشهور، با شهادت دو مرد و چهار زن، تنها حد تازیانه جاری می‌شود نه حد رجم. حد رجم تنها با شهادت چهار مرد یا سه مرد و دو زن عادل ثابت می‌شود.
[۶۸] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۲۹۷.    

حق الناسِ غیر مالی و بنابر قول مشهور، طلاق، خلع، رؤیت هلال، وکالت، نسب و وصایت تنها با شهادت مردان اثبات می‌شود.
[۶۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۱۵۹-۱۶۲.    


۲.۱۳ - حدود

در اجرای حد زنا بر مرد زناکار، او را ایستاده و بنابر قول مشهور، از نظر پوشش و برهنگی بر همان حالی که هنگام زنا یافته‌اند ـ با پوشاندن عورت- تازیانه می‌زنند.
[۷۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۳۵۸-۳۶۱.    
به قول مشهور، مرد زناکار غیر محصن، علاوه بر تازیانه، سرش تراشیده و تبعید می‌شود.
[۷۱] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۳۲۳-۳۲۴.    
در حد رجم، مرد تا کمر در گودالی قرار داده می‌شود.
[۷۲] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۳۴۷.    

توبه و اسلام مجدد مرد مرتد فطری پذیرفته نیست و باید اعدام شود و به محض ارتداد، همسرش از او جدا می‌شود و باید عده وفات نگه دارد و اموالش میان ورثه تقسیم می‌گردد.
[۷۳] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۰۵.    

در اجرای حد بر مرد شراب‌خوار بدن او -جز عورت- برهنه و سپس حد جاری می‌شود.
[۷۴] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۴۶۰.    

کیفر قیادت در مرد، علاوه بر تازیانه، تراشیدن سر و گرداندن او میان مردم و تبعید است.
[۷۵] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۴۰۰-۴۰۱.    


۲.۱۴ - قصاص

اگر مردی به عمد زنی را بکشد، در صورت تصمیم اولیای مقتول بر قصاص باید نیمی از دیه مرد را به وارثان او بدهند.
[۷۶] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۸۱-۸۲.    
چنانچه مرد، بر عضوی از اعضای زن آسیب بزند، زن می‌تواند مرد را قصاص کند، مگر آنکه دیه آسیب آن عضو به یک سوم دیه کامل مرد آزاد برسد یـا ـ بنابر قولی - پیش از آن شود که در این صورت قصاص تنها با دادن ما به التفاوت دیه مرد و زن به مرد، جایز است.
[۷۷] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۸۵.    


۲.۱۵ - دیات

دیه نفس مرد دو برابر زن است
[۷۸] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۳، ص۳۲.    
و در دیه اعضا، تا یک سوم دیه، مرد و زن برابراند و در افزون بر آن، دیه زن به نصف دیه مرد تقلیل می‌یابد.
[۷۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۳، ص۳۵۲-۳۵۳.    


۱. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۵، ص۲۵۸.    
۲. ↑ شیخ انصاری، کتاب الصلاة، ج۲، ص۵۷۴.    
۳. ↑ حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة، ج۱۴، ص۱۷۱.    
۴. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۲۶.    
۵. ↑ حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة، ج۱، ص۴۳.    
۶. ↑ اشتهاردی، علی پناه، مدارک العروة، ج۱، ص۱۴۴.
۷. ↑ اشتهاردی، علی پناه، مدارک العروة، ج۱، ص۱۴۷ .
۸. ↑ صدر، سیدرضا، الاجتهاد والتقلید، ص۱۰۶ – ۱۰۷.    
۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲، ص۳۴۰.    
۱۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳، ص۱۲۶.    
۱۱. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳، ص۱۲۳.    
۱۲. ↑ حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة، ج۲، ص۲۳۱.    
۱۳. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج۲، ص۲۷۷.    
۱۴. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۲، ص۷۳.    
۱۵. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۳، ص۳۸۰.    
۱۶. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۱۱۹.    
۱۷. ↑ شیخ مفید، احکام النساء، ص۲۶.    
۱۸. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۸۷.    
۱۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۷۲ - ۷۴.    
۲۰. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۵۴۶.    
۲۱. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۵۵۲.    
۲۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۱۷۱ – ۱۷۲.    
۲۳. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۵۷۴-۵۷۵.    
۲۴. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۱۷۸ – ۱۸۲.    
۲۵. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۴، ص۱۳۷.    
۲۶. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۸۳.    
۲۷. ↑ محقق سبزواری، محمدباقر، ذخیرة المعاد، ج۲، ص۳۶۳.    
۲۸. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۹، ص۳۶۴.    
۲۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۹، ص۳۸۳.    
۳۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۲۵۷.    
۳۱. ↑ محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۴۵.    
۳۲. ↑ محقق سبزواری، محمدباقر، ذخیرة المعاد، ج۲، ص۳۰۰.    
۳۳. ↑ محقق سبزواری، محمدباقر، ذخیرة المعاد، ج۲، ص٣١٩.    
۳۴. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۳۰۵.    
۳۵. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۳۱۶.    
۳۶. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۳۱۹.    
۳۷. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۱۰۹.    
۳۸. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۸، ص۱۱۴.    
۳۹. ↑ حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة، ج۵، ص۳۹۴.    
۴۰. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۳، ص۱۸۵.    
۴۱. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۳، ص۳۳۶.    
۴۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۲۹۶.    
۴۳. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۹، ص۵۳.    
۴۴. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۴۲۴.    
۴۵. ↑ مراجع تقلید، مناسک حج، ص۲۳۲.
۴۶. ↑ مراجع تقلید، مناسک حج، ص۲۳۹.
۴۷. ↑ مراجع تقلید، مناسک حج، ص۲۴۴.
۴۸. ↑ مراجع تقلید، مناسک حج، ص۲۴۵.
۴۹. ↑ نراقی، احمد، مستند الشیعه، ج١١، ص٣١٩-۳۲۱.    
۵۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۶۹.    
۵۱. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۲۳۴.    
۵۲. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۶، ص۱۱۹.    
۵۳. ↑ بیهقی کیدری، محمد بن حسین، اصباح الشیعة، ص۱۵۶.    
۵۴. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۲۷۴.    
۵۵. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵.    
۵۶. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۱۲.    
۵۷. ↑ شهید اول، الدروس الشرعیة، ج٣، ص۲۸۷ – ۲۸۸.    
۵۸. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۶، ص۱۶.    
۵۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۶، ص۲۸.    
۶۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۱، ص۲۶۰-۲۶۳.    
۶۱. ↑ علامه حلی، قواعد الاحکام، ج۳، ص۹۶-۹۷.    
۶۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۱، ص۳۰۳.    
۶۳. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۱، ص۱۴۸.    
۶۴. ↑ ابن ادریس حلی، کتاب السرائر، ج٢، ص۶۷۳.    
۶۵. ↑ شیخ طوسی، الخلاف، ج۴، ص۴۴۲.    
۶۶. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۰، ص۱۲.    
۶۷. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۳۷۷.    
۶۸. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۲۹۷.    
۶۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۱۵۹-۱۶۲.    
۷۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۳۵۸-۳۶۱.    
۷۱. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۳۲۳-۳۲۴.    
۷۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۳۴۷.    
۷۳. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۰۵.    
۷۴. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۴۶۰.    
۷۵. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۴۰۰-۴۰۱.    
۷۶. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۸۱-۸۲.    
۷۷. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۸۵.    
۷۸. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۳، ص۳۲.    
۷۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۳، ص۳۵۲-۳۵۳.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۷، ص۶۱۳.
۱:۴۴.



جعبه ابزار