|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
ابریشمـی، کنیسه ـ مدرسه kanīse-madrese-ye abrīšamī، در خیابان فلسطین (کاخ سابق) تهران واقع است و در (شهریور ۱۳۴۴ هـ.ش/ ۱۹۶۵ م) با وقف زمین توسط آقاجان ابریشمی و پشتیبانی اعضای انجمن فرهنگی صدق افتتاح شد. این مجموعه بیش از ۱۰۰۰ متر مربع مساحت دارد و شامل مدرسه‌ای ویژه کلیمیان در طبقه پایین و کنیسه‌ای با ظرفیت حدود ۵۰۰ نفر در طبقه دوم است. معماری بنا مدرن و ساده است و فاقد الگوهای سنتی کنیسه‌ها، اما تزیینات داخلی آن، شامل نقاشی‌ها، کتیبه‌های عبری و اشیای آیینی مانند گنجه تورات، ارزش دینی و هنری ویژه‌ای دارد. جایگاه تورات (هخال) با درِ بزرگ منبّت‌کاری‌شده و سنگ‌نبشته‌های مرمرین برجسته است. در سال (۱۳۷۶ هـ.ش) میقوه بانوان و در (۱۳۸۷ هـ.ش) میقوه مردان در این مجموعه ساخته شد. از پیش‌نمازان آن می‌توان به خاخام یدیدیا شوفط، یهوشوع نتن الی، هوشنگ الیاسیان و یونس حمامی لاله‌زار اشاره کرد. امروزه این مکان علاوه‌بر کارکرد عبادی و آموزشی، مرکز فرهنگی و اجتماعی مهم کلیمیان تهران نیز به‌شمار می‌رود. کنیسه — مدرسه ابریشمی بنایی متعلق به کلیمیان تهران، واقع در خیابان فلسطین (کاخ سابق). براساس کتیبه موجود در کنیسه، کار ساخت این بنا در (شهریور ۱۳۴۴ هـ.ش/ سپتامبر ۱۹۶۵ م) به پایان رسید و هم‌زمان گشایش یافت. زمین این مجموعه، با مساحت بیش از ۰۰۰‘۱ مـ۲ توسط آقـاجان ابریشمی خریداری و اهدا ش. با مساعدت اعضای مؤسس انجمن فرهنگی صدق ــ متشکل از: آقـاجـان ابریشمی، نـاصر اختـرزاد، داویـد بروخیم، منشه پورات، بنیامین شبانی، مهدی موسى‌زاده، حبیب‌الله لاوی، خاخـام عبدالله نتن الی و موسى نصیر ــ و نیز همراهی جمعی دیگر از کلیمیان غیرعضو، کارِ نظارت بر طراحی و ساخت آن به انجام رسید. طبقه پایین مجموعه ابریشمی، مدرسه‌ای ویژه کلیمیان در مقاطع ابتدایی و دبیرستان است که با تمرکز بیشتر بر آموزش‌های دینی، فرهنگی و سنتی خاص کلیمیان فعالیت می‌کند و طبقه دوم آن، «بت هکنست»، کنیسه‌ای با ظرفیت حدود ۵۰۰ تن (۳۵۰ تن برای مردان و ۱۵۰ تن برای بانوان) است. مراسم تِفیلا (نماز در دین یهود) همه‌روزه در کنیسه ابریشمی اجرا می‌شود، اما شمار نمازگزاران در شامگاه منتهی به شبات (جمعه شب) و صبح شبات (شنبه صبح) و در روزها و اعیاد خاص کلیمیان به‌مراتب بیشتر می‌شود و همین نکته، یعنی کثرت نمازگزاران برای تفیلای روزهای خاص، چون روش هشانا (رأس‌السنه: سال نو در گاه‌شماری دینی کلیمیان) و یوم کیپور (روز کفاره / روز آمرزش)، شورای کنیسه را بر آن داشته است تا ۳ جایگاه میشگان یا تِوا (پیشخوان یا میز پیش‌نماز) تعبیه کنند. کنیسه کوچک‌تری با گنجایش ۸۰ تن نیز در ضلع شرقی این مجموعه، در شلوغی روزهای خاص و شبات‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. گفتنی است که دوره‌های آموزش تلمود تورا (تعلیم سنتی تورات) در این مجموعه، تقریباً هر شامگاه برگزار می‌شود؛ جهت‌گیری کلی این کنیسه نیز مانند دیگر کنیسه‌ها به‌سوی بیت‌المقدس است. افزون‌براین‌ها، مانند بیشتر کنیسه‌های معاصر، نکته خاص زیرساختی دیگری که به نوعی با معماری رمزپردازانه مقدس و سنتی مرتبط باشد، در معماری این کنیسه لحاظ نشده است و حتى الگوی اساسی مشابهی که در میان کنیسه‌هـای قدیمی‌تر مشترک است، در آن دیده نمی‌شود. در واقع این مجموعه، بنایی مدرن و معمولی است که از لحاظ کارکردی کنیسه شده است، اما در عوض، تزیینات داخلی و عناصر آیینی آن، شامل نقاشی‌ها و تصویرهایی از نمادهای مقدس دین یهود، سنگ‌نبشته‌هایی از آیات و ادعیه به خط و زبان عبری و نیز اشیائی آیینی چون گنجه نگهداری تورات، گلدسته‌های حاوی طومارهای تورات و جز آن، حائز ارزش‌های دینی و هنری است. جایگاه تورات (هخال / محراب) در کنیسه ابریشمی ساختی ساده، اما چشمگیر دارد و درِ نسبتاً بزرگ و منبت‌کاری‌شده آن، با سنگ‌نبشته‌های مرمرین به خط عبری تزیین یافته است. در (۱۴ اسفند ۱۳۷۶ هـ.ش/ ۱۷ آدار ۵۷۵۸) گاه‌شماری عبری (زادروز حضرت موسی بن عمران / موشه بن عمرام)، با پشتیبانی مالی باروخ شاهری و هوشنگ الیاسیان، یک میقوه (حمام مخصوص غسل و تطهیر آیینی) برای بانوان کلیمی در این کنیسه، با احترام به یاد و خاطره بانو روزا شاهری ــ یا بانو دبورا، همسر باروخ شاهری و خواهر هوشنگ الیاسیان ــ گشایش یـافت که همه‌روزه، در ساعت‌هایی معین، پذیرای بانوان کلیمی است. در (۱۳۸۷ هـ.ش) نیز شورای کنیسه با مساعدت اهرون شرگا، میقوه دیگری به نام میقوه اهرون برای استفادۀ آقایان بنا کرد. از شالیح صیپورهای (پیش‌نمازهای) اصلی کنیسه ابریشمی، این اشخاص را می‌توان نام برد: خاخام یدیدیا شوفط، یهوشوع نتن الی، هوشنگ الیاسیان و یونس حمامی لاله‌زار. امروزه کنیسه ـ مدرسه ابریشمی تنهـا یک کنیسه و مدرسه نیست، بلکه به مرکز فرهنگی و اجتماعی کلیمیان تهران، برای برخی دیدارها و تبادل نظرها بدل شده است. تحقیقات میدانی مؤلف. • خداوردیان، شهرام، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «کنیسه — مدرسه ابریشمی»، ص۱۱. رده‌های این صفحه : دانشنامه تهران بزرگ | کنیسه های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
