یحیی بن ماسویه خوزی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«ابوزکریا یحیی (یوحنا) بن ماسویه خوزی»، از پزشکان بزرگ دربار عباسی در قرن سوم هجری است.
گفته‌اند که پدرش (ماسویه) در بیمارستان جندی شاپور به داروسازی مشغول بود و جبرئیل بن بختیشوع، پزشک مشهور جندی شاپوری ساکن
بغداد، به معرفی و توصیه دهشتک، رئیس بیمارستان جندی شاپور، او را برای کار در بیمارستانی که به دستور
هارون الرشید در بغداد ساخته می‌شد، دعوت کرد. ماسویه در آنجا به کمک جبرئیل، با کنیز داوود بن سرابیون
ازدواج کرد و یوحنا و برادرش میخائیل از آن زن زاده شدند.
وی مدتی همراه برادرش به شاگردی جبرئیل بن بختیشوع پرداخت. به روایت
ابن جلجل، هارون الرشید او را به ترجمه کتاب‌های طبی که از آنقره (آنکارا) و عموریه آوردند، مامور کرد و نویسندگانی ماهر در خدمتش گماشت. از این رو به نظر می‌رسد که یوحنا جز سریانی و عربی، زبان یونانی نیز می‌دانسته است.
با این حال شهرت یافتن وی به عنوان طبیبی بلند آوازه از زمان
مأمون عباسی به بعد است. وی پس از مامون، در درگاه واثق و سپس
متوکل جایگاه ارزنده‌ای داشت، به گونه‌ای که ابن جلجل درباره او می‌نویسد: «پادشاهان عباسی و خانواده آن‌ها هیچ غذایی را نمی‌خوردند مگر با حضور و اجازه ابن ماسویه».
مشهورترین شاگرد او
حنین بن اسحاق بود، هر چند پس از مدتی به سبب سؤالات پی در پی او، ابن ماسویه او را از خود راند.
حدود ۵۰ اثر از وی یاد شده و یا به او منسوب شده است که بیشتر آن‌ها در زمینه
پزشکی است. ظاهرا شماری از آن‌ها به نام‌ها و عناوین مختلفی شهرت یافته که بعدها هر یک از آن‌ها را اثر مستقلی پنداشته‌اند.
۱. «کتاب الازمنة یا
الازمنة و الامکنة»، درباره فصول و ماه‌های سال و ارتباط آن‌ها با خوردنی‌ها و نوشیدنی‌هایی که بدن به آن‌ها نیازمند است.
۲. «
جواهر الطیب المفردة باسمائها و صفاتها و معادنها».
۳. «الجواهر و صفاتها و فی‌ای بلد هی وصفة الغواصین والتجار».
۴. «الحمیات».
۵. «
دغل العین»، که کهن‌ترین کتاب درسی چشم پزشکی‌ای است که اکنون در دست است.
۶. «الکناش المشجر».
۷. «ماءالشعیر».
۸. «
النوادر الطبیة» یا «الفصول الحکمیة و النوادر الطبیة» یا «الفصول».
۹. «کتاب
الادویة المسهلة».
۱۰. «
البستان و قاعدة الحکمة و شمس الاداب».
۱۱. «
ترکیب طبقات العین و عللها و ادویتها».
۱۲. «کتاب التشریح».
۱۳. «کتاب الجذام».
۱۴. «کتاب الحیوان».
۱۵.
خواص الاغذیة و البقول و الفواکه .
۱۶. «
المالیخولیا و اسبابها و علامتها و علاجها».
۱۷. «السموم و علاجها».
۱۸. «معرفة محنة الکحالین».
۱۹. «الصوت و البحة».
۲۰. «
کتاب فی الفصد و الحجامة».
خوشبختانه بسیاری از کتاب‌های او اکنون به دست ما رسیده و از گزند حوادث روزگار مصون مانده است.
وی در روز یک شنبه دوم
جمادی الثانی سال ۲۴۳ ق در
بغداد در گذشت و به امر متوکل عباسی با
احترام به خاک سپرده شد.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
