یقطین بن موسی بغدادی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یقطین بن موسی، محدث و از کارگزاران خلافت عباسیان بود.
ابوالحسن یقطین بن موسی بغدادی (د ۱۸۶ق/۸۰۲م)، محدّث و از کارگزاران خلافت
عبّاسیان. او در
کوفه زاده شد و در همان‌جا زیست. به دلیل مخالفت با
امویان و هواخواهی از عباسیان از سوی مروان حمار (د ۱۳۲ق/۷۴۹م) تعقیب شد. و از این‌رو همراه خانواده‌اش به
مدینه گریخت. پس از سقوط امویان و قدرت یافتن عباسیان به
بغداد آمد. هنگامی که مروان،
ابراهیم امام (د ۱۳۱ق/۷۴۸م) را دستگیر و زندانی کرد، پیروان او اندیشیدند که پس از کشته شدن وی از چه کسی فرمان برند. یقطین به عنوان بازرگان از خلیفه خواست اجازه دهد وی با ابراهیم، که به او بدهکار است، دیدار کند و طلب خود را بخواهد. خلیفه پذیرفت. او هنگام دیدار با ابراهیم با رمز گفت:ای دشمن
خدا، پس از تو اموالم را از چه کسی بخواهم؟ گفت: از ابن حارثیّه (این، اشاره به سفّاح برادرش بود). یقطین پیام را دریافت. از این‌رو پس از کشته شدن ابراهیم امام، پیروان او با
ابوالعباس سفّاح بیعت کردند.
این ماجرا نقش مهم او را در قدرت یافتن عباسیان می‌نمایاند.
یقطین که هوشمند بود و از درایت سیاسی و قدرت جنگاوری کافی بهره داشت، نزد دو تن از نخستین خلفای عباسی (ابوالعبّاس سفّاح: ۱۰۴-۱۳۶ق/۷۲۲-۷۵۳م و
ابوجعفر منصور: ۹۵-۱۵۸ق/۷۱۳-۷۴۴م) پایگاهی بلند یافت. در ۱۶۷ق/۷۸۳م که خلیفه مهدی عبّاسی (۱۲۷-۱۶۹ق/۷۴۴-۷۸۵م) فرمان داد
مسجد الحرام در
مکه و
مسجد النّبی در
مدینه بازسازی شود و گسترش یابد، یقطین از سوی خلیفه مأمور اجرای این فرمان گردید.
ابن‌اثیر این رویداد را در ۱۶۴ق/۷۸۱م می‌داند.
با این‌که برخی دربارۀ شیعی بودن او تردید کرده‌اند، شیعه بودن او قطعی می‌نماید.
به گزارش بیش‌تر محدّثان و مورخان شیعی، او در پنهان با
امام جعفر صادق (علیه‌السلام) (۸۰ یا ۸۳-۱۴۸ق/۶۹۹ یا ۷۰۲-۷۶۵م) پیوند ارادات داشت و حقوق اموال را به آن حضرت می‌پرداخت. سرانجام نزد منصور و مهدی از او سعایت شد، اما آسیبی به او نرسید.
می‌توان این احتمال را پذیرفت که با وجود شیعی بودن یقطین، حضور او در دستگاه خلافت، به دلایل خاص سیاسی و ضرورت‌ها با اشارۀ امام صادق (علیه‌السلام) باشد.
وی در
بغداد درگذشت.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل‌یقطین»، ج۲، ص۴۸۸.
