y6utu
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طائف ، شهری در جنوب شرقی مکه. این شهر در ˚۴۰ و́ ۲۱ طول شرقی و در ˚۲۱ و ́۱۵ عرض شمالی (اطلس المملکه‌العربیه‌السعودیه، ص ۳۲۴ـ ۳۲۵)، در۹۰ کیلومتری مکه، ۱۶۰ کیلومتری جده، ۹۰۰ کیلومتری ریاض، و در ارتفاع ۱۶۸۰ متری از سطح دریا واقع است(بلادی، ج ۲، ص ۲۰۱۸).
طائف از طوف، به معنای دور چیزی چرخیدن و طواف کردن، است. دربارۀ وجه تسمیۀ طائف روایاتی وجود دارد که بیشتر آنها خرافه به نظر می‌رسند (مظفرالعمید، ص ۷۲). بنا بر روایتی، دمودن، پسر عبدالملک از تیرۀ صَدف، پس از کشتن پسرعموی خود، عمرو، به سرزمین وَجّ گریخت و با مسعودبن معتب ثقفی پیمان بست. او متعهد شد در قبال ازدواج در وجّ، در اطراف محل سکونت ثقیف دیواری نفوذ ناپذیر بسازد. مسعود دختر خود را به عقد وی درآورد و او نیز آن دیوار مستحکم را بنا کرد. چون برای ورود به شهر می بایست دیوار را دور می‌زدند، آنجا را طائف نامیدند (یاقوت حموی، ج ۴، ص ۹). بنا بر روایتی دیگر، جبرئیل یک قطعه از سرزمین فلسطین را جدا کرد و آن را دور کعبه طواف داد و در محل طائف گذاشت و آنجا را طائف نامیدند (جوادعلی، ج ۴، ص ۱۴۶؛ برای آگاهی از آرای دیگر، رجوع کنید به دمشقی، ص ۲۱۵؛ ابن‌اثیر، ج ۱، ص ۴۲۰).
یاقوت حموی( ج ۴، ص۹) نوشته است که طائف در مغرب نجد، در رشته کوه سراه، نزدیک کوهستان غزوان، و در وادی وَجّ واقع است. کوههای متعددی، ازجمله المحترق، الاصیحرین، صعب والمدهون، آن را احاطه کرده‌اند (عجیمی، ص ۹۴ـ ۹۵). دره‌های بزرگ و کوچک واقع در کوهها را وادی می‌نامند. وادی وَجّ، جفیجف، مِثناة، لِیّه، الخرار و لَقیم از مهم-ترین وادیهای اطراف طائف هستند (همدانی، ص ۲۳۳). طائف به سبب ارتفاع بسیاراز سطح دریا، برخلاف آب و هوای گرم و سوزان شبه‌جزیره، دارای آب و هوای معتدل و مطبوع است. جغرافی¬دانان مسلمان دربارۀ آب و هوای معتدل و خنک طائف اتفاق نظر دارند (رجوع کنید به مقدسی، ص ۸۰ ؛ ادریسی، ج ۱، ص ۱۴۴ ؛ قزوینی، ص ۹۷). به نوشتۀ ابوالفداء، طائف سردترین نقطۀ حجاز است و آب در قله‌های اطراف آن یخ می‌بندد (ص ۹۰). وزش بادهای شمالی و غربی در این شهر، سبب ترکیب دو سامانۀ هوای مختلف شده است و موجب جاری شدن بارانهای سیل‌آسا در فصل بهار می‌شود. میزان باران سالانۀ آن بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلیمتر است(رافائل و شیبی، ص ۱۸۵). چشمه‌های متعددی چون المِثناه، الفِیصلیه، الوَهیط و شِبرا در کوهستانهای اطراف طائف جاری هستند. دمای هوا در این شهر در گرم‌ترین روزهای سال به ۳۷ْ و در سردترین روزهای سال به زیر صفر می‌رسد (محمودطه، ص ۱۹۲).
پیشینه.عدوان و عَمالقه از ساکنان قدیمی طائف بودند (قلقشندی، ص ۱۸۶). مقارن ظهور اسلام، قوم ثَقیف و حِمیَر و تیره‌ای از قریش در طائف سکونت داشتند (یاقوت حموی، ج ۴، ص ۹). یکی از بتهای معروف اعراب در جاهلیت، به نام لات، در طائف قرار داشت و مردم آنجا بنایی برای آن ساخته و پرده‌ای بر آن انداخته بودند و گِرد آن طواف می‌کردند (جوادعلی، ج ۴، ص ۱۴۵). بازار عُکاظ و حَباشه از جمله بازارهای مهم اعراب بود که در طائف و اطراف آن برپا می‌شد. به نوشتۀ جرجی زیدان، عربها از هر سو به بازار عکاظ می رفتند و قریش نیز در برپایی و جذابیت آن می‌کوشید (ج ۱، ص ۲۹). از طائف محصولات گوناگونی (از جمله مویزو کشمش و پوست و روغن) به شهرهای اطراف، از جمله مکه ، فرستاده می‌شد. بنابراین، بسیاری از تجار و اشراف قریش به طائف رفت و آمد داشتند و در آنجا صاحب خانه و باغ نیز بودند.
در سال دهم بعثت، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به طائف رفت و ثقیف و سران طائف را به اسلام فراخواند، اما بی‌نتیجه بود. قریش در مبارزات خود با پیامبر همواره از حمایت ثقیف برخوردار بود. پیامبراکرم بعد از فراغت از حنین در سال هشتم، در غزوه‌ای که به «غزوۀ طائف» مشهور است، بيست روز طائف را محاصره کرد، ولی درگیری چندانی رخ نداد. در سال نهم ، هیئتی از ثقیف رهسپار مدینه شدند و بعد از پذیرش اسلام به طائف بازگشتند. پیامبر عثمان‌بن ابی‌العاص را به امارت طائف برگزید (ابن‌سعد، ج ۱، ص ۲۳۷). او در دورۀ خلافت ابوبکر و مدتی در دورۀ خلافت عمر، عامل حکومت بر آنجا بود. طائف در دورۀ خلافت امویان (۴۱ـ ۱۳۲) ضمیمۀ حکومت امیر مکه شد (یعقوبی، ص ۷۹). در دورۀ عباسیان (۱۳۲ـ ۶۵۶)، طائف به سبب قرار گرفتن مقبرۀ عبدالله‌بن عباس در آن و نقشی که به عنوان سپر دفاعی در مقابل حملات قبایل بدوی داشت، اهمیت داشت. از زمان تسلط عثمانیان بر جزیرةالعرب تا روی کار آمدن وهابیان، مراکز نظامی بزرگی در این شهر ایجاد شد و در این دوران، طائف شهر پر جمعیتی گردید و بسیاری از مراکز اداری از مکه به آنجا انتقال یافت و عده ای نیز از سراسر عربستان به این شهر کوچیدند. در نتیجه، تجارت در این شهر رونق یافت(محمود طه، ص ۱۹۹). در۱۳۰۵، وهابیان بر طائف مسلط شدند. سعودیها نیز– که در ۱۳۱۹مقدمات تشکیل مملکت عربی را در جزیرةالعرب فراهم آورده بودند – در ۱۳۲۷ بر طائف چیره شدند. معاهدۀ طائف، که به جنگ عربستان و یمن پایان داد، در۱۳۴۷ در این شهر به امضا رسید (خوند، ص ۴۶۱).
زیرکی، تیزهوشی و آگاهیهای سیاسی و اجتماعی مردم طائف در دوره‌های مختلف زبانزد بود. زمانی که دُهات عرب را كمتر از انگشتان دست می‌شمردند، سه تن از ایشان (مُغیرةبن شُعبه، زیادبن اَبیه و اُمَیةبن اَبی‌الصلت) از ثقيف و طائف برخاسته بودند(ابن حبيب،ص۲۰۰). از طائف اشخاص نامداری برخاسته اند ، از جمله امية بن ابی¬الصلت ثقفی( شاعر)،حجاج‌بن یوسف ثقفی، حارث‌بن کَلده ثقفی( طبیب مشهور عرب)، و نضربن حارث .
مساحت کنونی طائف ۳۶۰ کیلومتراست. در سرشماری سال ۱۴۱۳، جمعیت آن ۴۱۶۱۲۱ تن بوده است (جوده حسنین، ص ۱۷۷). در تابستان، جمعیت آن به پانصد هزار تن نیز می‌رسد (خوند، ص ۴۶۲). با توجه به آب و هوای مناسب و وجود چشمه‌ها و منابع آب زیرزمینی، کشاورزی و پرورش انواع میوه (به ویژه انگور) و گل و نیز زنبور عسل در آنجا رونق دارد. بسیاری از محصولات آنجا به شهرهای عربستان و دیگر مناطق جهان صادر می‌شود (خوند، ص ۴۶۱ ؛ محمود طه، ص ۱۹۵).
آثار تاریخی متعددی در طائف وجود دارد، از جمله مسجد ابن‌عباس، مسجد عداس، مسجد الهادی، قبرستانی با سنگ¬قبرهایی متعلق به قرنهای چهارم و پنجم که با خط کوفی و نسخ روی آنها نوشته شده، و قصر معروف شبرا. از جمله مراکز تفریحی و سیاحتی طائف، باغ ملک فهد است(خوند، ص ۴۶۲).
منابع :
(۱) ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، بیروت۱۳۸۵؛
(۲) ابن‌سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت۱۴۱۰؛
(۳) ابن‌قتیبه، المعارف، تحقیق ثروت مکاشفه، قاهره۱۹۶۹؛
(۴) ابوالعلا محمود طه، جغرافیه شبه جزیره العرب، قاهره ۱۹۷۲؛
(۵) ابوالفداء، تقویم‌البلدان، طبع فی مدینه باریس المحروسه السلطانیه، ۱۸۴۰؛
(۶) ادریسی، نزهه‌المشتاق فی اختراق‌الافاق، مصر
[۱] ؛
(۷) عاتق‌بن غیث‌البلادی، معجم معالم‌الحجاز، الجزءالخامس، دار مکه للنشر والتوزیع؛
(۸) جرجی زیدان، تاریخ‌التمدن الاسلامی، بیروت،
[۲] ؛
(۹) جوادعلی، المفصل فی‌تاریخ‌العرب قبل‌الاسلام، بغداد۱۴۱۳؛
(۱۰) جوده جوده حسنین، شبه‌الجزیره العربیه: دراسه فی‌الجغرافیه الاقلیمیه، دارالمعرفه‌الجامعیه، ۲۰۰۶؛
(۱۱) حسن‌بن علی‌العجیمی، اهداءالطائف من اخبارالطائف، تحقیق یحیی محمود ساعاتی، الریاض،
[۳] ؛
(۱۲) دمشقی، نخبه‌الدهر فی عجائب‌البر و البحر، بغداد،
[۴] ؛
(۱۳) طاهر مظفر العمید، تخطیط‌المدن العربیه‌الاسلامیه، بغداد ۱۹۸۶؛
(۱۴) اطلس المملکة العربیه السعودیه، ریاض۱۴۲۰/ ۲۰۰۰؛
(۱۵) قزوینی، آثارالبلاد و اخبارالبلاد، بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴؛
(۱۶) قلقشندی، نهایه‌الارب فی معرفه‌انساب العرب، بیروت،
[۵] ؛
(۱۷) محمدبن حبیب بغدادی، المحبر، تحقیق سید کسروی، قاهره
[۶] ؛
(۱۸) مسعودالخوند، الموسوعه‌التاریخیه الجغرافیه، لبنان ۲۰۰۲؛
(۱۹) مقدسی، احسن‌التقاسیم فی معرفه‌الاقالیم، بیروت ۱۴۰۸ / ۱۹۸۷؛
(۲۰) همدانی، صفه جزیره العرب، تحقیق محمدبن عبدالله‌بن بلیهد النجدی، مصر ۱۹۵۳؛
(۲۱) یاقوت حموی، معجم‌البلدان، بیروت ۱۳۹۹؛
(۲۲) یعقوبی، البلدان، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸؛
