آبل آرمان (خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آبِل، آرمان (۱۹۰۳ـ۱۹۷۳م)، استاد تاریخ و معارف اسلامی، عرب‌شناس، لُغَوی بلژیكی و صاحب تحقیقات و آثار بسیار در مسائل دینی، تاریخی، باستان‌شناسی و جامعه‌شناسی.
زندگی: آبل در شهر اوكل از ایالت برابان بلژیك زاده شد و در ۳۱ مه ۱۹۷۳ به گونه ناگهانی در «اَوان» چشم از جهان فرو بست. تحصیلات ابتدایی را در آموزشگاههای محلی ایكسل و شیربیك به پایان برد و آنگاه تحصیلات دبیرستانی را در مدرسه آتنه شیربیك دنبال كرد (۱۹۱۴ـ۱۹۲۰). معلمان این دبیرستان از استادان دانشگاه آزاد بروكسل بودند كه از سوی مهاجمان آلمانی بسته شده بود. حضور این استادان در آن دبیرستان به آبل این فرصت را داد كه بنیادهای دانش را از كسانی چون گوستاو شارلیر و هانری گرگوار و هانری لیبرخت فراگیرد. گراگواروی را به فراگیری زبان یونانی تشویق كرد. آبل در ۱۹۲۰ وارد دانشگاه بروكسل شد و در آنجا به تحصیل لغت‌شناسی كلاسیك، فلسفه محض و علوم پرداخت. از ۱۹۲۴ به دریافت درجه دكتری در لغت‌شناسی كلاسیك توفیق یافت. از ۱۹۲۳ در دبیرستان قدیمی خود آتنه آغاز به تدریس كرد و پس از دو سال در ۱۹۲۵ به همراه هانری گرگوار راهی مصر شد. آنجا در مقام ریاست دانشكده ادبیات به تدریس زبانهای یونانی و لاتین پرداخت. وی فراگیری زبان عربی را در این كور آغاز كرد و این كار را تا پایان عمر ادامه داد. در كاوشهای باستان‌شناختی فُسطاط، قاهره قدیم، شركت جست و شماری از اشیاءِ سفالین دوران اسلامی را كه در فهرست مصری آن یاد نشده بود، تكمیل و تعمیر و ارائه كرد. زیر نظر گاستن ویت كه در آن زمان رئیس موزه ملی هنرهای عرب بود، كتابی درباره اثار سفالین عهد ممالك منتشر كرد. این كتاب چندی بعد تكمیل شد و بار دیگر با عنوان «آثار سفالین دوران اسلامی مصر» در بروكسل انتشار یافت. پس از بازگشت از مصر از ۱۹۲۸ تا ۱۹۵۳ باز در دبیرستان آتنه به كار تعلیم پرداخت. در ۱۹۳۹ نخستین كلاس عربی را در «انستیتوی مطالعات عالی بلژیك» گشود و از ۱۹۳۴ درسهای اسلام‌شناسی، تأثیر تمدن یونانی در اندیشه‌های عربی، هزار و یك شب، عنصر زیباشناسی در ادبیات عرب، تاریخ جدل میان اسلام و عیسویت، تكامل تاریخی و بوم‌شناختی قاهره، بغداد و فاس را نیز آغاز كرد.
در ۱۹۳۱ـ۱۹۳۲ كه به عنوان دانشجوی خارجی در دانشسرای عالی پاریس به تحصیل مشغول بود، فرصت شركت در سمینارهای مربوط به متون فلسفه یونان كه به وسیله لئون روبن هدایت می‌شد و نیز حضور در كلاس لوئی ماسینیون (در دانشگاه سوربُن) و كلاس ویلیام مارسه (در كولّژدوفرانس) را پیدا كرد. ایام اقامت در پاریس فرصتی برای آبل بود كه در حلقه شاگردان مدرسه زبانهای زنده شرق و مدرسه تحقیقات عالی درآید. وی ساعاتی دراز را نیز در بخش كتابهای خطی كتابخانه ملی پاریس به بررسی متون خطی مربوط به بحثهای جدلی اسلام و مسیحیت گذراند. حاصل مطالعاتش در این مركز هسته اصلی كارهای بعدی او را تشكیل داد.
دیری نپایید كه آبل به شركت در مجامع علمی داخل و خارج بلژیك دعوت شد. او در سخنرانیهای خود در جلسات این مجامع می‌كوشید تا ضمن دوری از تكرار مطالب، پیوسته موضوعات نوینی را عنوان كند و خود را با مسائل تازه‌ای رویا روی سازد. ابل پیوسته در حال تلاش و بررسی و تحقیق بیشتر و ژرف‌تر بود. هدف اصلی وی از پژوهشهایش آگاه شدن از تاریخ بحث و جدل بین اسلام و مسیحیت و مبادلات میان دنیای غرب و اسلام بود. در دنبال این هدف و برای گسترده‌تر كردن دایره اطلاعات سیاسی خویش، میان سالهای ۱۹۳۴ـ ۱۹۴۵م بخش عمده وقت خود را صرف كارهای سیاسی كرد. در گیرودار این فعالیتها وی به صورت سخنور، مجاهد و روزنامه‌نویسی با ایمان در كنار مردم به مبارزه پرداخت. حاصل این تلاشهای سیاسی، وقوف بیشتر بر دنیای سیاست، كشف حقایقی از روحیات بشری و آشنایی با ساخت پیچیده تحول در كشورهای عربی پس از جنگ جهانی دوم بود. اینها به وی كمك كرد كه تلاشهایش را در جهت تنظیم و تدوین مطالعاتش درباره جهان اسلامی معاصر به گونه بهتری دنبال كند.
آبل در ۱۹۴۹ پایان نامه دكتری خود را درباره یكی از اثار ناشناخته ابوعیسی محمد بن هارون معروف به ابوعیسای ورّاق (د ۲۴۷ق/۸۶۱م)، در دانشگاه آزاد بروكسل گذراند. در همین سال رشته تازه‌ای به نام تاریخ مبادلات فرهنگی غربِ مسیحی و شرقِ مسلمان در قرون وسطی به صورت آزاد در دانشكده ادبیات دانشگاه بروكسل بنیاد نهاد و با پشتیبانی همین دانشكده درس اسلام‌شناسی را در انستیتوی زبان‌شناسی دایر ساخت. اندكی بعد تدریس رشته تاریخ مذاهب در دانشكده علوم انسانی را نیز به عهده گرفت. در ۱۹۵۸ كرسی اسلام‌شناسی و زبان عربی نوین در دانشگاه دولتی گاند به وی واگذار شد. افزون بر وظایف یاد شده، ریاست «مركز شرق جدید» به وی محول گردید. در اینجا در سال ۱۹۶۴ سمینار مربوط به فیزیولوژی جهان سوم را تشكیل داد. در ۱۹۶۱ ریاست «انجمن بلژیكی مطالعات شرقی» بدو سپرده شد.
آبل در ۱۹۵۱، ۱۹۵۲ و ۱۹۵۶ سفرهای تحقیقاتی چندی به جنوب سوریه انجام داد و در بازگشت گزارشی دقیق درباره قلعه ایوبی در ناحیه بُصری اِسكی شام (بُصرای كهنه در جنوب غربی سوریه فعلی) منتشر ساخت. در ۱۹۵۸ هیأتی را به مانیما، ناحیه‌ای در كشور آفریقایی زئیر، برد و در بازگشت كتابی شامل گزارش پژوهشهای این هیأت منتشر كرد كه از مآخذ خوب موجود درباره مسلمانان این ناحیه از آفریقای مركزی است. آبل دانشمندی انسان دوست، فروتن و استادی بی‌رقیب در مطالعات اسلامی در بلژیك بود.
آثار: در یادنامه‌ای كه به پاس خدمات آبل انتشار یافته، فهرستی شامل بیش از ۱۲۰ مقاله، تك‌نگار، جزوه و تاب از این پژوهشگر به دست داده شده است. مقالات او كه تقریباً همگی به فرانسوی است، در مجلات معتبر بلژیك و نشریه‌های بین‌المللی انتشار یافته است. گزیده‌ای از آثار آبل به شرح زیر است: «اسامی نام‌آوران جهان اسلام»؛ «شركت در مطالعه سفالینهای مصر دوران اسلامی: سفالینهای دوران عربی مصر از سده ۸ تا ۱۶»، انتشارات موزه عربی قاهره، ۱۹۳۰؛ «مكاشفات بحیرا و مفهوم اسلامی مهدی»؛ «راجع به تأثیر مسیحیت در شكل‌گیری شریعت اسلامی»؛ «تأثیر مباحثات اسلامی ـ مسیحی در شكل‌گیری تفسیر قرآن»؛ «ماه‌شناسی ابن‌الهیثم و رابطه آن با علوم یونانی»؛ «تعالیم هزار و یك شب»؛ «ارسطو، افسانه و تاریخ»؛ كتاب فی الرّدّ علی النّصاری فی الاتّحاد و اولاد ، تألیف ابوعیسی وراق، رساله جدلی برضد مسیحیت از سده ۹م (رساله دكتری آبل)؛ «ذوالقرنین، پیامبر جهانی»؛ «ماهیت جامعه‌شناختی ریشه‌های آیین محمدی در اسلام متأخر»؛ «دگرگونیهای سیاسی و ادبیات فرجام‌شناختی در جهان اسلام»؛ «اسپانیا: تقسیم‌بندی بین‌المللی»؛ «پایگاه بیگانگان در اسلام»؛ «خلیفه، وجودی مقدس»؛ «بحیرا»؛ «مسأله مبادلات فرهنگی میان شرق و غرب در قرون وسطی»؛ «جزیه: خراج یا سَرْبَها»؛ «نفوذ عناصر ایرانی در جهان سوری ـ مصری»؛ «تاریخ ادیان».
