• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابواحمد ابن‌عدی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اِبن عَدی‌ّ، ابواحمد عبدالله‌ بن عدی‌ بن عبدالله‌ جرجانی‌ (۲۷۷- ۳۶۵ق‌/۸۹۰ -۹۷۶م‌)، رجالی‌ و محدّث‌ بود.



او را ابن قطّان‌ نیز خوانده‌اند
[۱] سهمی‌، حمزه‌، تاریخ‌ جرجان‌، ج۱، ص۲۶۶، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.
[۲] سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۳، ص۲۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م‌.
[۳] ذهبی‌، محمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۹۴۰، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق‌.
[۴] یاقوت‌، بلدان‌، ج۲، ص۵۲.
و از آن‌جا که‌ اصل‌ وی‌ از گرگان‌ بود، جرجانی‌ نیز خوانده‌ شده‌ است‌.
[۵] سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۳، ص۲۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م‌.



ابن عدی‌ در ۱۳ سالگی‌ فراگیری‌ حدیث ‌ را نزد ابوحفص‌ سعدی‌ نخستین‌ شیخ‌ خویش‌، آغاز کرد


و در طول‌ زندگانیش‌ از مشایخ‌ بسیاری‌ بهره‌ جست‌ که‌ شمار آنان‌ را بیش‌ از هزار تن‌ یاد کرده‌اند،
[۷] ابن عماد، عبدالحی‌، شذرات‌ الذهب‌، ج۳، ص۵۱، ج۳، ص۵۱، قاهره‌، ۱۳۵۰ق‌.
از آن‌ جمله‌ محدّثان‌ سرشناسی‌ مانند، بخاری ‌، نسایی ‌، ابویعلی‌ موصلی‌ ، ابوبکر ابن ابی‌ شیبه‌ ، ابن ابی‌ داوود سجستانی‌ و طحاوی ‌ شایان‌ ذکرند.
[۸] ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.



از راویان‌ و شاگردان‌ او نیز می‌توان‌ به‌ حمزة بن یوسف‌ سهمی‌ ابوطالب‌ یحیی‌ بن حسین‌
[۱۰] ابوطالب‌ یحیی‌، بسیر المطالب‌، ج۱، ص۴۶، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
[۱۱] ابوطالب‌ یحیی‌، بسیر المطالب‌، ج۱، ص۱۴۴، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
[۱۲] ابوطالب‌ یحیی‌، بسیر المطالب‌، ج۱، ص۱۶۵، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
ابوالعباس‌ ابن عقده ‌ که‌ هم‌ از مشایخ‌ و هم‌ از راویان‌ اوست‌
[۱۳] یاقوت‌، بلدان‌، ج۲، ص۵۲.
و نیز ابوحامد اسفراینی‌
[۱۴] ابن قاضی‌ شهبه‌، ابوبکر، طبقات‌ الشافعیه، ج۱، ص۱۷۳، به‌ کوشش‌ عبدالعلیم‌ خان‌، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/ ۱۹۸۷م‌.
اشاره‌ کرد


وی‌ کثیر السفر بود و در پهنه جغرافیایی‌ وسیعی‌ بین‌ خراسان‌ و مصر، در شهرهایی‌ همچون‌ سمرقند، بخارا، بغداد، کوفه‌، بصره‌، موصل‌، حمص‌، حلب‌، دمشق‌، صیدا، بعلبک‌، اسکندریه‌ و مصر حدیث ‌ شنیده‌ و حدیث‌ گفته‌ است‌؛
[۱۶] ابوطالب‌ یحیی‌، بسیر المطالب‌، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
[۱۷] یاقوت‌، بلدان‌، ج۲، ص۵۲.
[۱۸] سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۳، ص۲۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م‌.
[۱۹] ابن عدی‌، عبدالله‌،الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۱، ص۱۵۶، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
[۲۰] ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۱، ص۱۸۸، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
[۲۱] ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۴، ص۱۳۵۴، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
وی‌ در زادگاه ‌ خود گرگان‌ درگذشت‌.
[۲۳] یاقوت‌، بلدان‌، ج۲، ص۵۳.



ابن عدی‌ شهرت‌ خود را در علم‌ رجال‌ بیش‌تر مرهون‌ تألیف‌ کتاب‌ الکامل‌ فی‌ ضعفاءِ الرجال‌ است‌.


‌ به‌ نظر دارالقطنی‌ الکامل‌ ابن عدی‌ از ارزشمندترین‌ کتابهای‌ تألیف‌ شده‌ در زمینه ضعفاست‌. او در الکامل‌ تمامی‌ کسانی‌ را که‌ به‌ نحوی‌ - هر چند اندک‌ - تضعیف‌ شده‌اند، آورده‌ و در پایان‌ هر شرح‌ حال‌، نظری‌ را که‌ مورد قبول‌ خود اوست‌، ذکر کرده‌ است‌.
[۲۵] ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۱، ص۱۵، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
تضعیف‌ برخی‌ از سرشناسان‌ اهل‌ سنت‌ چون‌ ابوحنیفه‌
[۲۶] ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۷، ص۲۴۷۲-۲۴۷۹، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
و تقویت‌ برخی‌ از رجال‌ شیعه‌ چون‌ جعفر بن سلیمان‌ ضبعی‌
[۲۷] ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۲، ص۵۶۷، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
[۲۸] ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۲، ص۵۷۲، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
نشان‌ می‌دهد که‌ او تا حدودی‌ از اعمال‌ تعصبات‌ مذهبی‌ در آراء خود دوری‌ می‌جسته‌ است‌.


آراء و نقل‌ قولهای‌ ابن عدی‌ در این‌ کتاب‌ مورد استفاده آثار رجالی‌ متأخر چون‌ تهذیب‌ التهذیب‌ الکمال‌ مزّی‌
[۲۹] مزی‌، یوسف‌، تهذیب‌ الکمال‌، ج۱، ص۲۵۸، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.
[۳۰] مزی‌، یوسف‌، تهذیب‌ الکمال‌، ج۱، ص۲۶۶، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.
میزان‌ الاعتدال‌ ذهبی
[۳۱] ذهبی‌، محمد، میزان‌ الاعتدال‌، ج۱، ص۲، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد بجاوی‌، قاهره‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م‌.
[۳۲] ذهبی‌، محمد، میزان‌ الاعتدال‌، ج۱، ص۸، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد بجاوی‌، قاهره‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م‌.
لسان‌ المیزان‌ ابن حجر
[۳۳] ابن حجر، احمد، لسان‌ المیزان‌، ج۱، ص۲۳، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۳۰ق‌.
[۳۴] ابن حجر، احمد، لسان‌ المیزان‌، ج۱، ص۶۳، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۳۰ق‌.
و تهذیب‌ التهذیب‌ همو
[۳۵] ا بن حجر، احمد، تهذیب‌ التهذیب‌، ج۲، ص۱۰۴، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۲۵ق‌.
[۳۶] ا بن حجر، احمد، تهذیب‌ التهذیب‌، ج۲، ص۱۸۲، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۲۵ق‌.
قرار گرفته‌ است‌. کتاب‌ الکامل‌ علاوه‌ بر این‌، به‌ عنوان‌ یک‌ منبع‌ حدیثی‌ در جوامع‌ حدیثی‌ چون‌ الجامع‌ الصغیر سیوطی‌،
[۳۷] سیوطی‌، الجامع‌ الصغیر، ج۱، ص۳، قاهره‌، ۱۳۷۳ق‌/۱۹۵۴م‌.
[۳۸] سیوطی‌، الجامع‌ الصغیر، ج۱، ص۵۰، قاهره‌، ۱۳۷۳ق‌/۱۹۵۴م‌.
جامع‌ الاحادیث‌ِ همو،
[۳۹] سیوطی‌، جامع‌ الاحادیث‌، ج۱، ص۴۷۵، به‌ کوشش‌ عباس‌ احمد صقر و احمد عبدالجواد، دمشق‌، مطبعة هاشم‌ الکتبی‌.
[۴۰] سیوطی‌، جامع‌ الاحادیث‌، ج۱، ص۴۸۰، به‌ کوشش‌ عباس‌ احمد صقر و احمد عبدالجواد، دمشق‌، مطبعة هاشم‌ الکتبی‌.
کنوز الحقائق‌ مناوی‌
[۴۱] مناوی‌، عبدالرؤف‌، کنوز الحقائق‌، ج۱، ص۴، در حاشیة الجامع‌ الصغیر (نک: سیوطی‌ در همین‌ مآخذ).
[۴۲] مناوی‌، عبدالرؤف‌، ج۱، ص۶۳، کنوز الحقائق‌، در حاشیة الجامع‌ الصغیر (نک: سیوطی‌ در همین‌ مآخذ).
و همچنین‌ کتب‌ تفسیر روایی‌ مثل‌ الدر المنثور سیوطی
[۴۳] سیوطی‌، الدر المنثور، ج۱، ص۲۳، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.
[۴۴] سیوطی‌، الدر المنثور، ج۱، ص۱۲۹، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.
مورد استفاده‌ قرار گرفته‌ است‌. قابل‌ ذکر است‌ که‌ ابن عدی‌ از راویان‌ کتاب‌ اشعثیّات‌، یکی‌ از منابع‌ حدیثی‌ متقدم‌ شیعه ‌ به‌ شمار می‌رود..
[۴۵] ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۶، ص۲۳۰۳، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
[۴۶] ابوطالب‌ یحیی‌، بسیر المطالب‌، ج۱، ص۱۶۵، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.





۹.۱ - الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرجال‌

الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرجال‌، که‌ به‌ اهمیت‌ آن‌ اشاره‌ شد. مقدمه این‌ اثر اول‌ بار به‌ کوشش‌ صبحی‌ سامرایی‌ در ۱۹۷۷م‌ در بغداد منتشر شد و متن‌ کامل‌ آن‌ در ۱۴۰۴ق‌/۱۹۸۴م‌ و مجدداً در ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌ به‌ کوشش‌ گروهی‌ از محققان‌ در ۷ مجلد در بیروت‌ به‌ چاپ‌ رسید.

۹.۲ - اسامی‌ من‌ روی‌ عنهم‌ البخاری‌

اسامی‌ من‌ روی‌ عنهم‌ البخاری‌ که‌ نسخه‌ای‌ خطی‌ از آن‌ در کتابخانه ظاهریه دمشق‌ موجود است‌
[۴۷] ظاهریه‌، خطی‌، ج۱، ص۳۱۶، (مجامیع‌).


۹.۳ - اسماء الصحابه

اسماء الصحابه، که‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ در مدینه‌ موجود است.


(۱) ا بن حجر، احمد، تهذیب‌ التهذیب‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۲۵ق‌.
(۲) ابن حجر، احمد، لسان‌ المیزان‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۳۰ق‌.
(۳) ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
(۴) ا بن عماد، عبدالحی‌، شذرات‌ الذهب‌، قاهره‌، ۱۳۵۰ق‌.
(۵) ابن قاضی‌ شهبه‌، ابوبکر، طبقات‌ الشافعیه، به‌ کوشش‌ عبدالعلیم‌ خان‌، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/ ۱۹۸۷م‌.
(۶) ابوطالب‌ یحیی‌، بسیر المطالب‌، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
(۷) ذهبی‌، محمد، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق‌.
(۸) ذهبی‌، محمد، میزان‌ الاعتدال‌، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد بجاوی‌، قاهره‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م‌.
(۹) سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م‌.
(۱۰) سهمی‌، حمزه‌، تاریخ‌ جرجان‌، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.
(۱۱) سیوطی‌، جامع‌ الاحادیث‌، به‌ کوشش‌ عباس‌ احمد صقر و احمد عبدالجواد، دمشق‌، مطبعة هاشم‌ الکتبی‌.
(۱۲) سیوطی‌، الجامع‌ الصغیر، قاهره‌، ۱۳۷۳ق‌/۱۹۵۴م‌.
(۱۳) سیوطی‌، الدر المنثور، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.
(۱۴) ظاهریه‌، خطی‌، (مجامیع‌)؛ مزی‌، یوسف‌، تهذیب‌ الکمال‌، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌؛
(۱۵) مناوی‌، عبدالرؤف‌، کنوز الحقائق‌، در حاشیة الجامع‌ الصغیر (نک: سیوطی‌ در همین‌ مآخذ).
(۱۶) یاقوت‌، بلدان‌.
(۱۷) مزی‌، یوسف‌، تهذیب‌ الکمال‌، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.


۱. سهمی‌، حمزه‌، تاریخ‌ جرجان‌، ج۱، ص۲۶۶، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.
۲. سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۳، ص۲۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م‌.
۳. ذهبی‌، محمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۹۴۰، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق‌.
۴. یاقوت‌، بلدان‌، ج۲، ص۵۲.
۵. سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۳، ص۲۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م‌.
۶. سهمی‌، حمزه‌، تاریخ‌ جرجان‌، ج۱، ص۲۶۷، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.    
۷. ابن عماد، عبدالحی‌، شذرات‌ الذهب‌، ج۳، ص۵۱، ج۳، ص۵۱، قاهره‌، ۱۳۵۰ق‌.
۸. ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
۹. سهمی‌، حمزه‌، تاریخ‌ جرجان‌، ج۱، ص۲۶۶- ۲۶۸، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.    
۱۰. ابوطالب‌ یحیی‌، بسیر المطالب‌، ج۱، ص۴۶، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
۱۱. ابوطالب‌ یحیی‌، بسیر المطالب‌، ج۱، ص۱۴۴، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
۱۲. ابوطالب‌ یحیی‌، بسیر المطالب‌، ج۱، ص۱۶۵، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
۱۳. یاقوت‌، بلدان‌، ج۲، ص۵۲.
۱۴. ابن قاضی‌ شهبه‌، ابوبکر، طبقات‌ الشافعیه، ج۱، ص۱۷۳، به‌ کوشش‌ عبدالعلیم‌ خان‌، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/ ۱۹۸۷م‌.
۱۵. سهمی‌، حمزه‌، تاریخ‌ جرجان‌، ج۱، ص۲۶۷، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.    
۱۶. ابوطالب‌ یحیی‌، بسیر المطالب‌، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
۱۷. یاقوت‌، بلدان‌، ج۲، ص۵۲.
۱۸. سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۳، ص۲۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م‌.
۱۹. ابن عدی‌، عبدالله‌،الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۱، ص۱۵۶، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
۲۰. ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۱، ص۱۸۸، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
۲۱. ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۴، ص۱۳۵۴، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
۲۲. سهمی، حمزه‌، تاریخ‌ جرجان‌، ج۱، ص۲۶۶، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.    
۲۳. یاقوت‌، بلدان‌، ج۲، ص۵۳.
۲۴. سهمی‌، حمزه‌، تاریخ‌ جرجان‌، ج۱، ص۲۶۷، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/۱۹۸۷م‌.    
۲۵. ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۱، ص۱۵، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
۲۶. ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۷، ص۲۴۷۲-۲۴۷۹، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
۲۷. ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۲، ص۵۶۷، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
۲۸. ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۲، ص۵۷۲، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
۲۹. مزی‌، یوسف‌، تهذیب‌ الکمال‌، ج۱، ص۲۵۸، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.
۳۰. مزی‌، یوسف‌، تهذیب‌ الکمال‌، ج۱، ص۲۶۶، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.
۳۱. ذهبی‌، محمد، میزان‌ الاعتدال‌، ج۱، ص۲، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد بجاوی‌، قاهره‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م‌.
۳۲. ذهبی‌، محمد، میزان‌ الاعتدال‌، ج۱، ص۸، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد بجاوی‌، قاهره‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م‌.
۳۳. ابن حجر، احمد، لسان‌ المیزان‌، ج۱، ص۲۳، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۳۰ق‌.
۳۴. ابن حجر، احمد، لسان‌ المیزان‌، ج۱، ص۶۳، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۳۰ق‌.
۳۵. ا بن حجر، احمد، تهذیب‌ التهذیب‌، ج۲، ص۱۰۴، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۲۵ق‌.
۳۶. ا بن حجر، احمد، تهذیب‌ التهذیب‌، ج۲، ص۱۸۲، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۲۵ق‌.
۳۷. سیوطی‌، الجامع‌ الصغیر، ج۱، ص۳، قاهره‌، ۱۳۷۳ق‌/۱۹۵۴م‌.
۳۸. سیوطی‌، الجامع‌ الصغیر، ج۱، ص۵۰، قاهره‌، ۱۳۷۳ق‌/۱۹۵۴م‌.
۳۹. سیوطی‌، جامع‌ الاحادیث‌، ج۱، ص۴۷۵، به‌ کوشش‌ عباس‌ احمد صقر و احمد عبدالجواد، دمشق‌، مطبعة هاشم‌ الکتبی‌.
۴۰. سیوطی‌، جامع‌ الاحادیث‌، ج۱، ص۴۸۰، به‌ کوشش‌ عباس‌ احمد صقر و احمد عبدالجواد، دمشق‌، مطبعة هاشم‌ الکتبی‌.
۴۱. مناوی‌، عبدالرؤف‌، کنوز الحقائق‌، ج۱، ص۴، در حاشیة الجامع‌ الصغیر (نک: سیوطی‌ در همین‌ مآخذ).
۴۲. مناوی‌، عبدالرؤف‌، ج۱، ص۶۳، کنوز الحقائق‌، در حاشیة الجامع‌ الصغیر (نک: سیوطی‌ در همین‌ مآخذ).
۴۳. سیوطی‌، الدر المنثور، ج۱، ص۲۳، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.
۴۴. سیوطی‌، الدر المنثور، ج۱، ص۱۲۹، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.
۴۵. ابن عدی‌، عبدالله‌، الکامل‌ فی‌ ضعفاء الرّجال‌، ج۶، ص۲۳۰۳، بیروت‌، ۱۹۸۵م‌.
۴۶. ابوطالب‌ یحیی‌، بسیر المطالب‌، ج۱، ص۱۶۵، بیروت‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
۴۷. ظاهریه‌، خطی‌، ج۱، ص۳۱۶، (مجامیع‌).



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابواحمد ابن‌عدی»،ج۴، ص۱۴۹۸.    



جعبه ابزار