شیخ ابوالصلاح حلبی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تاریخ ولادت او همانند دیگر بزرگان
فقه و ادب و علم، درست مشخص نیست و با مسلم گرفتن تاریخ وفات او، احتمالا ولادت او در حدود سال ۳۴۷ دراواسط قرن چهارم هجری صورت گرفته بـاشـد.
نام او تقی بن نجم الدین بن عبیداللّه حلبی و شهرتش تقی الدین
فقیه بزرگوار و شیخ جـلـیـل القدر، فاضل،
محدث،
مفسر، ثقه و مورد اعتماد و یكی از بزرگان و
مشایخ امامیه در قرن پـنـجـم هـجرت می باشد او در مقام علم و عمل به منزلت بس شامخ نائل آمده است تحصیلات او پیش
سید مرتضی علم الهدی و
شیخ طوسی صورت گرفته است.
شیخ ابوالصلاح، او نیز اهل شامات است شاگرد
سید مرتضی پس از درگذشت او،شاگرد
شیخ طوسی بوده است در
ریحانه الادب می نویسد كه او شاگرد سلا ر بن عبدالعزیز آتی الذكر نیز بوده اسـت اگـر ایـن نسبت درست باشد می بایست ابوالصلاح سه طبقه را شاگردی كرده باشد كتاب مـعروف او در
فقه، الكافی است در سال ۴۴۷ ه ق درگذشته است اگر عمر او صد سال بوده است و در سال ۴۴۷هم وفات كرده باشد، او ازهر دو استادش بزرگسال تر بوده است
شهید ثانی او را خلیفه المرتضی فی بلاد الحلبیه خوانده است.
او تـحـصـیلات عالیه خویش را پیش
فقیه بزرگوار،
علم الهدی (م ۴۳۶) و شیخ بزرگوار طائفه،
شیخ طوسی (م ۴۶۰) انجام داد و اندكی نیز از محضر عالم بزرگوار
عبدالعزیز دیلمی معروف به سلا ر تلمذ نموده است و از طرف
سید مرتضی علم الهدی به تدریس و قیام به وظائف دینی و شرعی در بلاد
شام و حلب منصوب گردیده است از این رو او را
خلیفه المرتضی (نماینده
سید مرتضی) نـیز گفته اند آنچنان كه پس از درگذشت او از سوی
شیخ طوسی نیز در آن مقام ابقا شده است و نیابت او راپذیرفته اند، از این رو به او خلیفه الشیخ نیز می گویند.
موضوع نیابت كه در مورد ابن براج نیز گذشت، نشان دهنده بسط ید علما وفقها، و وجود آثار مـرجـعـیت و تقلید در آن نقاط همانند امروزین می باشد كه مراجع عالیقدر تقلید نمایندگانی از سوی خویش در اطراف و اكناف تعیین می نمودند تا درامر مراجعات مردم سهولت و تسریعی ایجاد كـرده بـاشـند و مشكلات دینی مردم توسط آنان حل شده باشد و در مبادله درخواستهای خویش دچار وقفه نشوند.
مـرحـوم
میرزا عبداللّه افندی صاحب
ریاض العلما شرح حال او را به اختصار در كتاب خویش آورده است و می نویسد:
او شـیـخ تـقی الدین بن نجم الدین بن عبداللّه الحلبی، شاگرد
سید مرتضی علم الهدی و
شیخ طوسی، و استاد
قاضی ابن براج حلبی می باشد با اینكه او از شاگردان
شیخ طوسی است، باز نام او را در كتاب فهرست خویش آورده است و گفته است اوپیش ما و پیش
سید مرتضی درس خوانده است.
سپس او را توثیق كرده است و این امر نشانگر عظمت شان و اعتبار اوست.
عـلامـه مـتـتبع مرحوم
میرزا محمد باقر خوانساری (ره) مؤلف روضات، درتالیف منیف خود فصلی را در مورد زندگی این
فقیه نامدار بازگشوده است و مطالبی را در مورد او بازگو می كند كه بخشی از تقریرات او را در ذیل می آوریم او می گوید:
فقیه نامدار و بزرگوار، ابوالصلاح تقی الدین بن نجم بن عبداللّه حلبی،
فقیه ومورد اعتماد اهل
رجال از اعـیان
امامیه و از مشاهیر
فقها ی حلب و موصوف به
خلیفه المرتضی است و آن بر اساس نیابتی است كه از سوی استاد بزرگوارش داشته است،آن چنان كه ابن براج از سوی
شیخ طوسی اعـلـی اللّه مـقـامه داشته است این گونه نیابت بر اساس
قضاوت یا جنبه نیابت در تدریس داشته است، چون هر دو نیابت مورد نص و تصریح قرار گرفته اند این امر نشانگر عظمت و شان این
فقیه بزرگوار می تواند باشد.
طـریـحی می نویسد: نام صاحب گفتار ما تقی بن نجم الدین می باشد و هر وقت تقی به صورت مطلق گفته شود، منظور ایشان می باشد.
در
مجمع البحرین هنگامی كه نامی از سلا ر می برد، در شرح حال او می نویسد:ابوالصلاح حلبی نـیز از او فرا گرفته است، و هنگامی كه از شهر حلب مورداستفتا و پرسش فقهی قرار می گرفت، در پاسخ می گفت: پیش شما تقی وجوددارد یعنی به او مراجعه كنید.
مـرحـوم
آیه اللّه خویی در شرح حال او كلام
شیخ طوسی را می آورد كه او پیش ما و
سید مرتضی درس خوانده است، فرد موثقی است و دارای تالیفاتی می باشد اسامی كتابهای او را این چنین نام می برد:
۱ ـ البدایه (در فقه).
۲ ـ الكافی (در فقه).
۳ ـ شرح ذخیره سید مرتضی (در كلام).
ایـن فقیه بزرگوار مورد توثیق بزرگان
فقه و
فقاهت قرار گرفته است
شیخ طوسی در الفهرست خـویـش و
شیخ منتجب الدین نیز در فهرست خویش، و
ابن شهر آشوب در
معالم العلما او را ستوده اند.
ابـن داود صـاحـب رجـال گفته است: او دارای عظمت قدر و از بزرگان
شیعه است محقق در المعتبر او را به عنوان اعیان
فقها ی ما توصیف كرده است.
در كـتـاب
امل الامل در مـورد او آمده است: ابوالصلاح حلبی كه
ابن براج از او
روایت می كند، مـعاصر
شیخ طوسی بود و او مورد وثوق، عالم، فاضل،
فقیه و
محدث بوده است و كتابهایی دارد، و كـتـاب
تقریب المعارف او بسیار نیكو و زیبا است و من كتاب الكافی او را مشاهده كرده ام كه ابواب فقهی را به صورت منظم آورده است وكتاب بسیار زیبا و مورد استناد در فقه ماست و بیش از بـیـسـت هـزار سطر می باشد، ولی آن نسخه ای را كه من مطالعه كرده ام، سكته ها و سقطها در بـردارد، و تنها نسخه ای است كه از آن كتاب در دست می باشد و كتاب المعراج كه در مورد حدیث است، به اونسبت داده می شود، شاید مؤلف آن ابوصالح حلبی باشد، نه ابوالصلاح.
او دارای آثـار و تالیفات متعددی است كه نوعا در زمینه
فقه و
کلام می باشد واسامی برخی از آنها به این ترتیب می باشد:.
۱ ـ البدایه (فقه).
۲ ـ تقریب المعارف (كلام).
۳ ـ دفع شبه الملاحده (كلام).
۴ ـ شرح ذخیره استاد خود، علم الهدی (كلام).
۵ ـ الشافیه.
۶ ـ العده (فقه).
۷ ـ الكافی (فقه).
۸ ـ اللوامع (فقه).
۹ ـ المرشد فی طریق المتعبد (احكام).
او پـس از یك عمر طولانی و پربركت كه همه را در راه خدا و احیای شریعت اوصرف نمود، در صد سالگی به سال ۴۴۷ ه ق در شهر حلب به رحمت ایزدی شتافت و در همانجا مدفون گردید.
عقيقي بخشايشي - تلخيص از كتاب فقهاي نامدار شيعه، ص ۹۵.
سایت اندیشه قم
