ابوعلی اسماعیل بن علی عمّی بصری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعلی اسماعیل بن علی عمّی بصری (م قرن سوم هجری)، از دانشمندان و محدثان موثق
شیعه در
قرن سوم هجری بود، ولی با اینکه در عصر
ائمه (علیهم‌السّلام) بوده در شمار اصحاب و راویان امامان قرار نگرفته است.
ابوعلی اسماعیل بن علی عمّی بصری، اهل
بصره و از دانشمندان موثق شیعه است.
داده‌های چندانی در باب زیست‌نامه وی گزارش نشده و با اینکه در عصر ائمه می‌زیست، اما در شمار اصحاب و راویان امامان قرار نگرفته است.
نائل بن نجیح و
فضیل بن یسار نهدی را استاد عمّی برشمرده‌اند.
محمد بن ابی‌عمیر هم یکی از دو راوی شناسایی شده برای او می‌باشد.
به گفته
شیخ طوسی، اسماعیل کتاب‌های بسیاری داشته که «ما اتفقت علیه العامة بخلاف الشیعة من اصول الفرائض» از آن جمله است و
عبدالعزیز بن
یحیی بن احمد جلودی این کتاب را از خود مؤلف شنیده و
روایت کرده است.
وفات عمّی در منابع نیامده است، اما از آنجا که راوی فضیل نهدی صحابی
امام صادق (علیه‌السّلام) است که در زمان آن حضرت درگذشت
و از سویی محمد بن ابی‌عمیر (م ۲۱۷ هـ) راوی اوست، به دست می‌آید که وی در قرن دوم و شاید اوایل قرن سوم می‌زیسته است.
قابل ذکر آنکه عبدالعزیز جلودی که مدعی استماع از عمّی است، پس از سال ۳۳۲ هـ درگذشته است
و با در نظر داشتِ عمر طبیعی، این استماع حداکثر می‌تواند در نیمه قرن سوم رخ داده باشد و این با عمر طبیعی اسماعیل عمّی سازگار نیست، چرا که او خود راوی فضیل است که پیش از سال ۱۴۸ هـ وفات یافته و قاعدتاً اسماعیل در این زمان در سنی بوده که شاخصه‌های فراگیری را داشته است، بنابراین به قرینه روایت جلودی و از سویی دیگر، روایت اسماعیل با سه واسطه از
امام باقر (علیه‌السّلام)،
ما را بر آن وا می‌دارد که عمری نسبتاً طولانی برای وی قائل شده و درگذشتش را در قرن سوم بدانیم.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۸۴، برگرفته از مقاله «ابوعلی اسماعیل بن علی عمّی».
