• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوعلی اسماعیل بن علی عمّی بصری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ابوعلی اسماعیل بن علی عمّی بصری (م قرن سوم هجری)، از دانشمندان و محدثان موثق شیعه در قرن سوم هجری بود، ولی با اینکه در عصر ائمه (علیهم‌السّلام) بوده در شمار اصحاب و راویان امامان قرار نگرفته است.



ابوعلی اسماعیل بن علی عمّی بصری، اهل بصره و از دانشمندان موثق شیعه است. داده‌های چندانی در باب زیست‌نامه وی گزارش نشده و با اینکه در عصر ائمه می‌زیست، اما در شمار اصحاب و راویان امامان قرار نگرفته است.
نائل بن نجیح و فضیل بن یسار نهدی را استاد عمّی برشمرده‌اند. محمد بن ابی‌عمیر هم یکی از دو راوی شناسایی شده برای او می‌باشد.


به گفته شیخ طوسی، اسماعیل کتاب‌های بسیاری داشته که «ما اتفقت علیه العامة بخلاف الشیعة من اصول الفرائض» از آن جمله است و عبدالعزیز بن یحیی بن احمد جلودی این کتاب را از خود مؤلف شنیده و روایت کرده است.


وفات عمّی در منابع نیامده است، اما از آنجا که راوی فضیل نهدی صحابی امام صادق (علیه‌السّلام) است که در زمان آن حضرت درگذشت و از سویی محمد بن ابی‌عمیر (م ۲۱۷ هـ) راوی اوست، به دست می‌آید که وی در قرن دوم و شاید اوایل قرن سوم می‌زیسته است.
قابل ذکر آنکه عبدالعزیز جلودی که مدعی استماع از عمّی است، پس از سال ۳۳۲ هـ درگذشته است و با در نظر داشتِ عمر طبیعی، این استماع حداکثر می‌تواند در نیمه قرن سوم رخ داده باشد و این با عمر طبیعی اسماعیل عمّی سازگار نیست، چرا که او خود راوی فضیل است که پیش از سال ۱۴۸ هـ وفات یافته و قاعدتاً اسماعیل در این زمان در سنی بوده که شاخصه‌های فراگیری را داشته است، بنابراین به قرینه روایت جلودی و از سویی دیگر، روایت اسماعیل با سه واسطه از امام باقر (علیه‌السّلام)، ما را بر آن وا می‌دارد که عمری نسبتاً طولانی برای وی قائل شده و درگذشتش را در قرن سوم بدانیم.


برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
[۱۸] فیض کاشانی، محمد بن محسن، نضد الایضاح، ص۵۹.



۱. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۳۰.    
۲. حلی، حسن بن یوسف، ایضاح الاشتباه، ج۱، ص۹۱.    
۳. ابن‌داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۵۱.    
۴. حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، ص۵۵.    
۵. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۴۷.    
۶. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۴۵۲.    
۷. عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۴۲۳.    
۸. امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۹۱.    
۹. اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۱۰۰.    
۱۰. اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۱۰۰.    
۱۱. طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۱۲.    
۱۲. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۴۷.    
۱۳. امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۹۱.    
۱۴. آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۹، ص۱۴.    
۱۵. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۳۰۹.    
۱۶. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ج۱، ص۱۴۵.    
۱۷. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۱۲۳.    
۱۸. فیض کاشانی، محمد بن محسن، نضد الایضاح، ص۵۹.
۱۹. ابن‌داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۵۱.    
۲۰. استرابادی، محمد بن علی، منهج المقال، ج۲، ص۳۴۷.    



پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۸۴، برگرفته از مقاله «ابوعلی اسماعیل بن علی عمّی».



جعبه ابزار