احادیث اسباب نزول (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
احادیث اسباب نزول، احادیث مربوط به رخدادهای زمینه ساز نزول
آیه را می‌گویند.
احادیث اسباب نزول، احادیثی هستند که سبب نزول آیات را یادآور شده‌اند.
اسباب نزول در
حقیقت همان رخدادهای خارجی زمینه ساز نزول آیات قرآن است، و تنها راه آگاهی از چنین اسباب و زمینه‌هایی، گزارش‌های شاهدان عینی آن عصر است؛ لذا تنها منبع معتبر برای آگاهی از اسباب نزول، همان «احادیث اسباب نزول» است.
با این که در کتاب‌های روایی و تفسیری
شیعه ، روایات و احادیث اسباب نزول ذکر شده‌اند؛ اما عمده احادیث موجود در این باب، از منابع
اهل سنت نقل شده است. علی رغم تلاش فراوان محققان و اهمیت فوق العاده این احادیث در کشف معانی قرآن، متاسفانه امروزه از سبب نزول بسیاری از آیات آگاه نیستیم. و نیز بسیاری از روایات موجود، نه از نظر
سند قابل اعتمادند و نه از نظر محتوا؛ تا جایی که این سخن نزد اهل تحقیق به مثابه یک «اصل» پذیرفته شده است که: «احادیث مربوط به جنگ‌ها (
مغازی ) و فتنه‌ها (
ملاحم ) ریشه و پایه‌ای ندارند».
در این میان، نباید از نقش ویرانگر دو عامل یعنی «
منع تدوین احادیث تا نود سال پس از
رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم» و «انگیزه‌های نیرومند سیاسی و غیرسیاسی جعل و
تحریف در احادیث اسباب نزول» غافل شد. از این رو، محققان برای بازشناسی احادیث معتبر از غیرمعتبر، ملاک‌هایی ذکر کرده‌اند، که مهم‌ترین و کارآمدترین ملاک در اینجا آن است که روایت ماثور، صرف نظر از اسناد آن بتواند به خوبی نقاط ابهام و سؤال برانگیز آیه را توضیح دهد و در عین حال محتوای آن با
بدیهیات عقل و
دین مخالف نباشد.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «احادیث اسباب نزول».
