• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

افتنان (علم بدیع)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



یکی از اصطلاحات کاربردی ادبیات فارسی افتنان بوده که ادبای زبان فارسی به جمع شدن دو موضوع مختلف در یک جمله یا یک بیت افتنان می‌گویند.



افتنان در لغت به معنی «سخنِ گوناگون آوردن» و در اصطلاح علم بدیع آن است که دو موضوع کاملاً مختلف، نظیر «مدح» و «قدح»، یا‌ «بزم» و «رزم»، یا «غزل» و «فخر» یا «تهنیت» و «تعزیت» را در یک بیت یا در یک جمله با یکدیگر جمع کنند.
مانند:
شاهی به میان آمد و شاهی ز میان رفت •••• صد شکر که این آمد و صد حیف که آن رفت (ملک الشعراء بهار)
در این بیت، دو معنی غیر متجانس تهنیتِ جلوسِ پادشاهی و تسلیتِ درگذشتِ پادشاهی دیگر با یکدیگر جمع شده است.


صنعت افتنان (ذوالوَجْهَین) را اب ن ابی الاصبع مصری ابداع کرده است و پس از وی علمای بلاغت، جز استخراج برخی مثال‌ها، بر سخنان وی چیزی نیفزوده‌اند.
[۱] سعادت، اسماعیل، دانش‌نامه زبان و ادب فارسی، تهران، سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴، ج۱، ص۴۷۳.



۱. سعادت، اسماعیل، دانش‌نامه زبان و ادب فارسی، تهران، سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴، ج۱، ص۴۷۳.



سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «افتنان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۱۱.    






جعبه ابزار