اقدسیه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اقدسیه aqdasiy(yy)e ، سابقاً روستایی به نام حصارملّا و امروزه محله‌ای در منطقۀ ۱ شهرداری تهران.
این روستا به سبب آب و هوایی مطبوع مورد توجه ناصرالدین شاه قاجار بوده، و از تفرجگاه‌های وی به شمار می‌آمده است.
بعدها ناصرالدین شاه در اراضی حصارملّا باغی و عمارتی برپا داشت و آن را به نام یکی از همسران خود
زبیده خانم ملقب به امینه‌اقدس، اقدسیه خواند.
امینه‌اقدس که در گذشته از کنیزان
ناصرالدین شاه بود با ترفندهایی خاص، خود را در دل شاه جای داد و بعداً به‌عنوان یکی از زنان محبوب و مورد توجه شاه درآمد. امینه‌اقدس در ۱۳۰۲ ق به طور نامعلومی نابینا شد و در ۲۸ ذیحجۀ ۱۳۱۱ درگذشت.
ظاهراً در شرح بنای باغ و عمارت اقدسیه در منابع دورۀ قاجاریه مطلبی وجود ندارد، اما
اعتمادالسلطنه در خاطرات خود به دفعات از این باغ به‌عنوان ییلاق ناصرالدین شاه یاد کرده، و گاهی نیز آن را گردشگاهی کوچک و جدیدالاحداث معرفی نموده است.
در ۱۲۹۰ ق ناصرالدین شاه ادارۀ عمارات و باغ اقدسیه را به اعتمادالسلطنه واگذارد.
در آن دوره جادۀ اقدسیه از شمال
سلطنت‌آباد (پاسداران فعلی) به جنوب اقدسیه امتداد می‌یافت و راه دیگری نیز از ازگل به اقدسیه می‌گذشت.
همچنین اقدسیه بر سر راه تهران به مازندران قرار داشته است. ناصرالدین شاه در ۲۰ شعبان ۱۲۹۲ در طی سفر دومش به مازندران، در قصر ییلاقی خود در اقدسیه توقف کرد و سپس در ۲۴ شعبان راهی اوشان شد.
پس از آنکه اقدسیه مورد توجه ناصرالدین شاه قرارگرفت، رجال دربار و اعیان دولت هم به فکر افتادند که در آن منطقه خانه یا باغی برای خود اختیار کنند. یکی از آنان
کامران‌میرزای نایب‌السلطنه، فرزند سوم ناصرالدین شاه بود که به انحای گوناگونی می‌کوشید تا بر قسمتی از اراضی اقدسیه دست بیندازد.
مجلس شورای ملی در مصوبۀ ۲۲ شهریور ۱۳۰۴ در آخرین روزهای سلطنت قاجارها باغ و عمارت اقدسیه را به
محمدحسن میرزا، ولیعهد
احمد شاه، واگذار کرد تا از منافع آن به‌عنوان حقوق خود بهره ببرد.
با برافتادن سلطنت قاجارها، اقدسیه در دورۀ رضا شاه به محل اردوی تابستانی دانشجویان دانشکدۀ افسری بدل شد.
در ۲۹ مرداد ۱۳۲۰، رضا شاه برای دادن گواهی‌نامه به دانشجویان این دانشکده، بدانجا رفت و آخرین نطق خود را به‌عنوان شاه ایران در این محل ایراد کرد.
عمارت کلاه‌فرنگی واقع در مرکز باغ اقدسیه نیز محل زندگی فرمانده دانشکدۀ افسری بود.
در سرشماری ۱۳۳۵ ش، روستای اقدسیه دارای ۶۱ تن جمعیت بود.
این روستا در اوایل دهۀ ۱۳۴۰ ش با رشد کالبدی شهر تهران، به آن متصل شد و امروزه جزو محله‌های شمالی این کلان‌شهر به شمار می‌آید.
در محلۀ اقدسیه دو رشته قنات وجود دارد: قنات
اقدسیه که مظهر آن در محلۀ
نیاوران واقع است. مالک این قنات ادارۀ مهندسی ارتش، عمق مادرچاه آن ۴۰ متر، و طول آن ۸۰۰ متر است. قنات دیگر، قنات اقدسیۀ
باقلازار که مظهر آن در خاور اقدسیه، محل مادرچاه آن در باختر بیدستان، و طول آن ۰۰۰‘ ۳ متر است. این قنات در مسیر محله‌های
کوهپایه ـ
احتسابیه و
خاور اقدسیه جریان دارد.
محلۀ اقدسیه که امروزه جزو محله‌های اعیان‌نشین شهر تهران است از شمال به دارآباد، از جنوب به
اراج، از باختر به
کاشانک و از خاور به
حدیقه محدود است.
دانشکدۀ علوم پزشکی بقیةالله،
دانشکدۀ نیروی زمینی ارتش و
مجتمع صنعتی شهید شاه‌آبادی وابسته به صنایع دفاع در اقدسیه واقع‌اند.
•
موسوی‌زاده، حسن، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «اقدسیه»، ص۱۶۹.
