امامزادگان مشهور قم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امام زادگان مشهور قم، غیر از کریمه اهلبیت (علیه‌السّلام)
حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) عبارتند از:
نخستین کسی که از فرزندان امام در سال ۲۵۶ ه. ق یا در سال ۲۵۹ هجری قمری به قم آمد، حضرت
موسی بن
امام جواد (علیه‌السّلام) است(خواهران موسی مبرقع به نامهای: زینت و امّ محمّد و میمونه و سپس دخترش بریهیّه پس از او به قم آمده و قبر آنها در جنب مرقد مطهّر حضرت معصومه (علیهاالسّلام) است.) و فرزند بلافضل امام نهم می‌باشد و قبر مبارکش به نام بارگاه شاهزاده موسی مبرقع(موسی شمایلی زیبا و صورتی نورانی داشت و به روی خود
نقاب می‌افکند، از این رو او را مبرقع خواندند.) در کنار مقبرة
چهل اختران خیابان آذر، معروف و مشهور است، وی در شب
چهارشنبه ۲۲ ربیع الثّانی سال ۲۹۶ از
دنیا رفت و اکنون مزار او با گنبد و صحن، باشکوه و مورد توجّه است.
او شخصی جلیل القدر بود،
محدّث نوری کتاب مستقل به نام بدر مشعشع در زندگانی او نگاشته است، همة
سادات رضوی از
نسل او هستند، محلّی که هم اکنون مرقد او در آن قرار گرفته، خانه او بوده است و در کنار قبرش یکی از نواده‌هایش احمد بن محمّد بن احمد بن موسی مبرقع مدفون است.
در کنار بقعة موسی مبرقع (علیه‌السّلام) مرقد بزرگ با ساختمان شکوهمندی، است که چهل اختران نام دارد، به طوری که از کتیبه‌ای که در آنجا در سال ۸۵۱ ه. ق نوشته شده،
مقبرة جمعی از
سادات و
امامزادگان است.(در نزدیک چهل اختران، اواخر خیابان آذر مزاری به نام سید سربخش هست، وی به اسماعیل بن محمّد بن جعفر الصّادق معروف می‌باشد.)
ولی بنای با شکوه ساختمان آن، در سال ۹۵۰ ه. ق توسّط
شاه طهماسب صفوی، ساخته شده است.
و در آنجا امّ سلمه و امّ کلثوم دختران محمّد بن احمد بن موسی مبرقع و جمعی دیگر، دفن شده‌اند و همچنین قبر محمّد بن احمد بن موسی مبرقع و محمّد بن موسی مبرقع در آنجا است.
یکی دیگر از امامزادگان معروف،
حمزة بن
موسی به جعفر برادر
شاه چراغ شیراز (احمد بن موسی بن جعفر) است، که در مقبرة او اختلاف است که آیا همین است که در قم در کنار خیابان آذر، بارگاه مجلّلی دارد و یا بارگاه معروف کنار بقعة شاه عبدالعظیم، و یا در اطراف شیراز بقعه‌ای است که به نام حمزة بن موسی به جعفر می‌باشد.
شاهزاده احمد (علیه‌السّلام)
در کنار قبر امامزاده حمزه، مقبرة دیگری معروف به امامزاده احمد هست که نسبت او را چنین نوشته‌اند:
احمد بن
اسحق بن
ابراهیم بن
موسی بن
ابراهیم بن
موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) .
امامزاده زید از نبیره‌های
امام سجّاد (علیه‌السّلام) است و در چهل اختران مدفون می‌باشد، صحن مخروبه آن جزء صحن بنای موسی مبرقع (علیه‌السّلام) است.
احمد بن قاسم بن علی بن جعفر الصادق (علیه‌السّلام) از مردان
عابد و با
فضیلت عصرخود بود، مزار شریف او دارای
صحن و گنبد در ناحیه جنوب قم (دروازه قلعه) معروف می‌باشد و خواهرش فاطمه علیهاالسلام هم در همانجا مدفون است.
سلطان محمّد
شریف بن
علی بن
محمد بن
حمزة بن
احمد بن
محمد بن
اسمعیل بن
محمّد بن
عبدالله الباهر بن
امام زین العابدین (علیه‌السّلام) ، در سمت دروازة قلعه،
بقعه و گنبد متوسّطی دارد و آن محلّه به نام او در
قم معروف است. آن جناب از امامزاده‌های بسیار جلیل القدر و معتبر قم است و جدّ بزرگوار امامزاده یحیی مدفون در
تهران می‌باشد، از تعبیرات عالی المضامینی که علّامه بزرگوار شیخ
منتخب الدّین در اوّل فهرس خود که به اسم
امامزاده سلطان محمّد شریف و
امامزاده یحیی تالیف نموده جلالت قدر آن دو بزرگوار معلوم می‌شود.
علی بن
جعفر الصّادق عریضی، مردی عالم و پرهیزکار بوده و زمان چهار امام را درک کرده است، قبر مقدّسش در آخر خیابان چهارمردان، معروف به در بهشت است و دارای
صحن و ضریح چوبین و بارگاه مجلّل می‌باشد.
و رواقش از کاشیهای قرن هشتم آراسته شده و از کاشیها در
موزه آستانة مقدّسه حضرت معصومه (علیهاالسلام) موجود است. دو مزار دیگر نیز به او منسوب هستند.
۱. در خارج قلعه سمنان
۲. در قریه عریض در یک فرسخی مدینه.(یگانه کسی که فرموده حضرت علی بن جعفر (علیه‌السّلام) در
قم است مرحوم علّامه بزرگوار ملا محمّد تقی (مجلسی اوّل) در شرح خود بر مشیخه من لایحضره الفقیه می‌باشد.)
در نزدیک بارگاه علی بن جعفر (علیه‌السّلام) بقعه‌ای هست که در مرقد آن
ابراهیم بن
احمد بن
موسی بن جعفر نگاشته‌اند و نیز بقعه‌ای وجود دارد که به
محمّد بن
موسی الکاظم (علیه‌السّلام) معروف است.
در بیرون دروازه کاشان (آخر چهارمردان) باغی بود معروف به باغ گنبد سبز، که در آنجا سه بقعه مجلّل و ممتاز هست که منسوب به بزرگان و شخصیّتهای برجسته قم می‌باشد و اکنون آن باغ به میدان و ساختمان، تبدیل شده است.
در نزدیکی علی بن جعفر، بقعه‌ای است که در کتیبه آن نوشته شده: «مضجع
ابراهیم بن
موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) ».
مرقد این دو بزرگوار که از فرزندان امام کاظم (علیه‌السّلام) هستند، در زیر یک بقعه عالی، جنب هم مدفون می‌باشند، در پشت ایستگاه راه آهن قم معروف است.(بنای قبّه امامزاده ابراهیم با سعی حضرت آیة الله العظمی‌نجفی به
نفقه و خرج مرحوم حاج حسینعلی گرجی آشتیانی ساخته شده است نسب آن بزرگوار را حضرت آیة الله معظم، تا حضرت کاظم (علیه‌السّلام) بر سر در مقبره اش نوشته‌اند.)
معروف به شاه جعفر (علیه‌السّلام) و مرقد سیّد معصوم
در امتداد خیابان شاه ابراهیم، بارگاهی با شکوه، به نام مزار شاه جعفر است که منسوب به امام کاظم (علیه‌السّلام) می‌باشد و به عقیدة بعضی، در این مکان، سیّد جلیل، جعفر،
نقیب علویّین در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم، مدفون است.
در همین امتداد، در فاصلة حدود یک کیلومتری، مرقد کوچکی قرار دارد که به بقعه سیّد معصوم از فرزندان
امام سجّاد شهرت دارد.
معروف به شاه سید علی (علیه‌السّلام)
مرقد این امامزاده، در دروازة ری، (پشت خیابان باجک فعلی) واقع شده است، نسب نامه وی چنین است:
«
علی بن
ابراهیم بن ابی جعفر
حسن بن
عبیدالله بن ابی الفضل العباس» بنابراین حضرت عبّاس (علیه‌السّلام) ، جدّ سوم او است.
این امامزاده، مورد توجّه خاصّ مردم است و همواره زائران بسیار دارد و مردم کرامات فراوان از محضر او دیده‌اند، او نوزده پسر داشت، از جمله
عبیدالله بن علی که سیّدی شجاع بود، و کتاب جعفریّات را که دورة کامل فقه شیعه، در چند جلد است، تالیف نموده و در سال ۳۱۲ ه. ق رحلت کردند.
در نزدیکی مزار شاهزاده سیّد علی، مزار
شاهزاده احمد (علیه‌السّلام) است، از قرار آنچه در روی قبرش نوشته شده: این بزرگوار از نوادگان
محمّد بن حنفیّه است، دارای بقعه و صحن متوسّط و گنبدی از کاشی می‌باشد، و در صفحه سقف آن، نامهای مبارک چهارده معصوم علیهمالسلام را به خطّ ثلث از گچ، بیرون آورده‌اند.
در انتهای خیابان خاک فرج، مرقد شریف دو امامزاده (پدر و پسر) به نامهای: امامزاده احمد و امامزاده علی، ملقّب به حارث، از نوادگان امام سجّاد (علیه‌السّلام) قرار گرفته، که دارای بارگاه مجلّل و صحن و سرای زیبا است.
نسب نامه پدر عبارت است از:
ابوالحسین
احمد بن ابی الخیر
محمّد بن
علیّ بن
عمر بن
حسن الافطس بن علی اصغر بن امام سجّاد (علیه‌السّلام) .
نسب نامه پسر نیز چنین است:
علی الحارث بن ابوالحسن
احمد بن ابی الخیر....
در پشت بارگاه امامزاده خاک فرج، بقعه‌ای وجود دارد، معروف به بقعة صفورا، که از نوادگان
حضرت علی (علیه‌السّلام) می‌باشد، در جنب مرقد حضرت صفورا (علیهاالسلام) مرقد عموی او، معروف به امامزاده محمّد (علیه‌السّلام) از نوادگان حضرت علی (علیه‌السّلام) قرار گرفته است، بنای گنبد این مرقد، در سال ۳۷۸ ه. ق ساخته شده، که کلمة صفورا به حساب ابجد، مطابق با ۳۷۸ است که نشان دهندة سال وفات
سیّده صفوراء، و سال بنای بقعه و گنبد او است.
یکی از امامزادگان از نوادگان
امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) امامزاده ناصر، معروف به
شاهزاده ناصر (علیه‌السّلام) است، که بقعة او در خیابان آذر، روبروی در بزرگ مسجد امام، نزدیک پل قرار دارد.
نسب نامه او چنین است:
ناصرالدّین
علی بن
مهدی بن
محمّد بن
حسین بن
زید بن
محمّد بن
احمد بن
جعفر بن
محمّد بن
عبدالرّحمن بن
محمّد البطحایی بن
قاسم بن
حسن بن
زید بن
امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) .
که در اواخر قرن هشتم و آغاز قرن نهم می‌زیسته و از شخصیتهای برجسته آن زمان بوده است.
و اینکه به زبان عوام، معروف است که در این بقعه مرقد احمد بن اسحاق قمی‌وکیل امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) در قم قرار دارد، نادرست است، این توهّم از اینجا ناشی شده که گفته‌اند
احمد بن اسحاق، مسجد امام را به امر امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) ساخت، و قبرش را در کنار همین مسجد قرار داد، ولی حقیقت این است که
احمد بن اسحاق (رحمة‌الله‌علیه) هنگام بازگشت از سامرّا، در سرزمین سرپل ذهاب (نزدیک اسلام آباد غرب) وفات یافت و در همانجا به خاک سپرده شد.
از جمله امامزادگان معروف قم، شاهزاده احمد، فرزند
قاسم بن
احمد بن
علی بن
جعفر الصّادق (علیه‌السّلام) است. او مردی پرهیزکار و
عابد بود. قبر شریفش در جنوب قم، در محلّه دروازه قلعه، واقع است، و فاطمه خواهر گرامیش نیز در همانجا دفن است، بقعه و صحن متوسّطی دارد و تاریخ بنای آن را سال ۷۰۸ هجری قمری، نوشته‌اند.
امامزادگان دیگری نیز در قم و اطراف قم وجود دارند که ما به خاطر رعایت اختصار به همین مقدار اکتفا می‌کنیم. مرقد بسیاری از این امامزادگان را نگارنده از نزدیک دیده است، ولی شرح حال آنها در کتابهای زیر آمده است:
مختار البلاد در تاریخ قم، تالیف
ناصرالشریعه،
راهنمای قم، تالیف آقای برقعی،
گنجینة آثار قم، تالیف عبّاس فیض، ترجمه
تاریخ قم، و باب الرّضوان فی مناقب سلطان خراسان و... که ما در تدوین امامزادگان معروف قم، از این کتابها، استفاده کرده‌ایم.
سایت‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «امام زادگان مشهور قم» تاریخ بازیابی ۹۵/۰۵/۳
