اکو (سازمانی بین‌الدولی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اکو eko، (کوته‌نوشتِ نام انگلیسی «سازمان همکاری اقتصادی»)، سازمانی بین‌الدوَلی و منطقه‌ای با هدف افزایش همکاری‌های اقتصادی، فنی و فرهنگی میان کشورهای عضو (تأسیس: ۱۹۸۵ م/ ۱۳۶۴ ش).
اکو در بر گیرندۀ ۱۰ کشور آسیاییِ جمهوری آذربایجان، ازبکستان، افغانستان، ایران، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، قرقیزستان و قزاقستان است.
این سازمان را در اصل کشورهای ایران، پاکستان و ترکیه بنیاد نهادند.
اکو جایگزین سازمان همکاری عمران منطقه‌ای (آر. سی. دی) شد که با عضویت همین ۳ کشور، در ۱۹۶۴ م/ ۱۳۴۳ ش بنیاد گذارده شده، و تا ۱۹۷۹ م به کار خود ادامه داده بود. در ۷ آذر ۱۳۷۱ ش/ ۲۸ نوامبر ۱۹۹۲ م، این سازمان گسترش یافت تا ۷ عضو تازه، یعنی افغانستان و جمهوری‌های تازه استقلال‌یافتۀ آذربایجان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و قزاقستان را نیز بپذیرد. مقر دبیرخانه و بخش (دپارتمان) فرهنگی اکو در تهران، دفتر اقتصادی آن در ترکیه، و دفتر علمی آن در پاکستان است. زبان رسمی سازمان انگلیسی است.
مهم‌ترین مقام اجرایی در سازمان اکو دبیرکل آن است.
سازمان دارای این نهادها ست: ۱. شورای وزیران، بالاترین نهاد سیاست‌گذاری و متشکل از وزیران امور خارجه، یا دیگر مقام‌های کشورهای عضو در سطح وزیر که دست‌کم سالی یک‌بار تشکیل جلسه می‌دهد؛ ۲. شورای نمایندگان دائمی، متشکل از سفیران ۹ کشور دیگر عضو اکو در تهران، افزون بر مدیرکل امور اکو در وزارت امور خارجۀ ایران؛ ۳. شورای برنامه‌ریزی منطقه‌ای؛ ۴. دبیرخانه، تشکیل‌شده از ۶ مدیریت زیر نظر دبیرکل اکو و معاونان او، شامل: مدیریت ترابری و ارتباطات، مدیریت بازرگانی و سرمایه‌گذاری، مدیریت کشاورزی، صنعت و گردشگری، مدیریت نیرو، کانی‌ها و محیط زیست، مدیریت پژوهش و آمار اقتصادی و پژوهش در طرح‌ها، و مدیریت منابع انسانی و توسعۀ پایدار. دو کارگزاری (آژانس) تخصصی و ۶ بنیاد منطقه‌ای نیز زیر نظر دبیرخانه فعالیت می‌کنند.
یکی از این بنیادها بنیاد (مؤسسۀ) فرهنگی اکو است که هدف آن شناخت، پرورش و نگاهداری میراث فرهنگی کشورهای عضو، از طریق طرحهای مشترک در زمینۀ رسانه‌ها، ادبیات، هنر، فلسفه، ورزش، و آموزش است.
پیمان ازمیر که در ۱۹۷۷ م به‌عنوان چارچوب حقوقی سازمان همکاری منطقه‌ای برای توسعه، میان ایران، پاکستان و ترکیه امضا شده بود، در ۱۹۹۰ م با ایجاد تغییرهایی، به‌منزلۀ اساسنامۀ اکو پذیرفته شد. در پی پیوستن ۷ عضو تازه به اکو، نشست فوق‌العادۀ شورای وزیران اکو در ۱۹۹۶ م در شهر ازمیر ترکیه تشکیل شد و این شورا اسناد اساسی این سازمان، شامل منشور بنیادین آن، یعنی پیمان بازنگری‌شدۀ ازمیـر را بـه تصویـب رسـانـد.
موافقت‌نامۀ بازرگانی اکو نیز در ۲۰۰۳ م در اسلام‌آباد پاکستان به امضا رسید.
اکو در سالهای اخیر، روابط خود را با دیگر سازمانهای منطقه‌ای و بین‌المللی گسترش داده، و جایگاه بین‌المللی برجسته‌تری یافته است. این گسترش روابط، سازمان‌ها، کارگزاری‌ها و برنامه‌های زیر نظر سازمان ملل متحد را نیز در بر می‌گیرد، ازجمله یونسکو، یونیسف، فائو، برنامۀ عمران ملل متحد، و کمیسیون اقتصادی و اجتماعی ملل متحد برای آسیا و اقیانوس آرام. یونسکاپ هرساله نشستی مشورتی میان سران اجرایی سازمانهای منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه، از جمله اکو، آسِه‌آن، و سارک برگزار می‌کند.
اکو از ۱۹۹۳ م، جایگاه عضو ناظر را در سازمان ملل متحد دارا است.
همۀ کشورهای عضو اکو در سازمان کنفرانس اسلامی نیز عضویت دارند و اکو از ۱۹۹۵ م، دارای جایگاه عضو ناظر در سازمان کنفرانس اسلامی هم هست ( انکارتا، npn.).
مقر سازمان اکو در تهران، محلۀ
کامرانیۀ شمیران، خیابان شهید بازدار، خیابان گلبو واقع است.
•
جمالی‌مهر، مازیار، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «اکو (سازمانی بین‌الدولی)»، ص۱۷۱.
