• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بازار آهنگران

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


آهنگران، بازار bāzār-e āhangarān، از راسته‌های اصلی بازار بزرگ تهران.


بازار آهنگران از قدیمی‌ترین و مشهورترین راسته‌های بازار تهران است.
[۱] کریمان، حسین، تهران در گذشته و حال، ص۳۲۱، تهران، ۱۳۵۵ ش.
این بازار برپایۀ نقشه‌های تاریخی تهران که از دورۀ قاجاریه به جا مانده است، از سه‌راهی بازار چهل‌تن، حدفاصل کاروان‌سرا یا تیمچه سلیمانخانی (امـروزه سرای سلیمانخانی) و کاروان‌سرای حاج ناد ‌علی (امروزه سرای ناد علی) آغاز می‌شد و به‌سمت شمال تا محلۀ کلیمی‌ ها در عودلاجان امتداد می‌یافت.
[۲] اطلس تهران قدیم، ص۱۸و ۳۱و ۴۷و ۸۴.


در بازار آهنگران چندین سرا وجود داشت، ازجمله سرای زغال‌فروش‌ها که بارانداز محموله‌هایی بود که آهنگرها از آن استفاده می‌کردند. هر دکان آهنگری یک کورۀ زغالی داشت که با یک دم دوطرفه (بده‌وبگیر) کار می‌کرد. در وسط دکان نیز سندان بزرگی بود که یک استادکار و معمولاً ۴ کارگر آن را اداره می‌کردند.
[۳] شهیدی مازندرانی، حسین، سرگذشت تهران، ص۳۵۷، تهران، ۱۳۸۳ ش.
سرای کهنه، سرای حاج مهدی و بازارچه احمدکور از دیگر سراها و مراکز بازرگانی بازار آهنگران بودند.
[۴] سرگذشت بازار بزرگ تهران، به کوشش حسن حبیبی، ص۱۷۴، تهران، ۱۳۸۹ ش.


بازار آهنگران مانند بازار مسگرها پرسروصدا بود و به‌دلیل بوی شدید آهن‌گداخته در کوره‌ها و جرقه‌های ریزی که به وسط بازار پرتاب می‌شد، برای عبور و مرور افراد مناسب و مطلوب نبود.
[۵] شهری، جعفر، طهران قدیم، ج۲، ص۳۱۴-۳۱۷، تهران، ۱۳۸۳ ش.
[۶] شهیدی مازندرانی، حسین، سرگذشت تهران، ص۳۵۸، تهران، ۱۳۸۳ ش.


آهنگران در این بازار به ساخت بیل، کلنگ و نعل اشتغال داشتند
[۷] نجمی، ناصر، دارالخلافۀ تهران، ص۱۰۲، تهران، ۱۳۵۶ ش.
و به‌تدریج مشاغل وابسته نیز گسترش پیدا کرد.

بازار آهنگران تا سال‌های دهۀ ۱۳۳۰ ش بسیار فعال بود و در آن سال‌ها ده‌ها کارگاه آهنگری با صدها کارگر، مشغول ساخت اشیاء و ابزار آهنی مانند قفل، قیچی، در و پنجره، ابزار، میخ، عَلَم، کارد، چاقو، شمشیر، ترازو و جز آن بودند؛ اما به‌تدریج این بازار از رونق افتاد و آهنگران بیشتر به کار خریدوفروش اشیاء آهنی یا تعمیر چرخ گاری‌های باربران، و گاهی هم به ساخت و تعمیر قطعات کاربردی می‌پرداختند.
[۸] سرگذشت بازار بزرگ تهران، به کوشش حسن حبیبی، ص۱۲۷و ۱۷۶، تهران، ۱۳۸۹ ش.
به‌طورکلی می‌توان گفت که صنف آهنگران شاخه‌های زیادی داشت که براساس ضرورت و تقاضای هر دوره شکل می‌گرفت.

با کاهش تقاضا برای محصولاتی که در کارگاه‌های سنتی آهنگری تولید می‌شد، رفته‌رفته کارگاه‌های آهنگری در بازار آهنگران جای خود را به خشکبارفروشی‌ها داد و در سال‌های دهۀ ۱۳۸۰ ش بیشتر خشکبارفروشی‌ها نیز به دکان‌های فروش عمدۀ پوشاک مردانه بدل شدند، به‌گونه‌ای که تا سال‌های نخستین دهۀ ۱۳۹۰ ش فقط ۳ یا ۴ باب دکان به عرضۀ خشکبار اختصاص داشت و بقیۀ بازار را دکان‌های پوشاک مردانه تشکیل می‌دادند.

از سراهای بازار آهنگران، تنها سرای لاله باقی مانده است که به تولیدی و فروشگاه لباس مردانه اختصاص دارد.

بخش ابتدایی بازار یعنی از سمت خیابان پانزده خرداد و کوچۀ معظم‌الدوله تا کوچۀ مسجد جامع، دیگر سرپوشیده نیست و باقی‌ماندۀ امتداد آن سقفی در حال تخریب دارد.
[۹] خبازیان، کوثر، تحقیقات میدانی.


۱. ↑ کریمان، حسین، تهران در گذشته و حال، ص۳۲۱، تهران، ۱۳۵۵ ش.
۲. ↑ اطلس تهران قدیم، ص۱۸و ۳۱و ۴۷و ۸۴.
۳. ↑ شهیدی مازندرانی، حسین، سرگذشت تهران، ص۳۵۷، تهران، ۱۳۸۳ ش.
۴. ↑ سرگذشت بازار بزرگ تهران، به کوشش حسن حبیبی، ص۱۷۴، تهران، ۱۳۸۹ ش.
۵. ↑ شهری، جعفر، طهران قدیم، ج۲، ص۳۱۴-۳۱۷، تهران، ۱۳۸۳ ش.
۶. ↑ شهیدی مازندرانی، حسین، سرگذشت تهران، ص۳۵۸، تهران، ۱۳۸۳ ش.
۷. ↑ نجمی، ناصر، دارالخلافۀ تهران، ص۱۰۲، تهران، ۱۳۵۶ ش.
۸. ↑ سرگذشت بازار بزرگ تهران، به کوشش حسن حبیبی، ص۱۲۷و ۱۷۶، تهران، ۱۳۸۹ ش.
۹. ↑ خبازیان، کوثر، تحقیقات میدانی.


• خبازیان، کوثر، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «بازار آهنگران»، ص۴۷۴.    


رده‌های این صفحه : بازارهای تهران
جعبه ابزار