بزرگراه آزادگان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آزادگان، بزرگراه bozorg-rāh-e āzādegān، از طولانی‌ترین بزرگراه‌ها و معابر اصلی شهر تهران.
بـزرگـراه آزادگـان بـا ۵/ ۳۶ کمـ درازا از مهم‌تـریـن محورهای ارتباطی شهر تهران به شمار می‌رود.
این بزرگراه کـه در امتداد شمال غربی ـ جنوب شرقی کشیده شده است، در حال حاضر (۱۳۹۴ ش)، از شمال غربی به
بزرگراه همت و از جنوب شرقی به سه‌راه افسریه (بسیج مستضعفین) منتهی می‌شود.
پیشینه ساخت بزرگراه آزادگان به سال‌های پیش از انقلاب اسلامی بازمی‌گردد.
برپایه اسناد موجود در معاونت فنی و عمرانی شهر تهران، در ۱۳۵۰ ش/ ۱۹۷۱ م، برای تکمیل شبکۀ آزادراهی بین‌استانی کشور در محدودۀ شهر تهران و همچنین تقویت شبکۀ سریع حمل‌و‌نقل شهر تهران، طرح اجرایی آزادراه کمربندی جنوب آغاز شد.
این بزرگراه در زمان افتتاح، مسیر تندرو نداشت و تمامی بار ترافیک به محور کندروِ آن تحمیل می‌شد. سال‌ها بعد، ساخت تندروهای آن در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت و بنا شد تا پیش از آغاز سال ۱۳۹۲ ش، به بهره‌برداری برسد.
مسیر کندروهـای بزرگراه بـا ۱۵ کمـ درازا و ۶ خط کندرو، سال‌ها زیر بخش قابل توجهی از بار ترافیک شهری و بین‌شهری قرار داشت.
در طرح اولیۀ ساخت بزرگراه آزادگان، پیش‌بینی شده بود که این بزرگراه از سه‌راه افسریه تا جاده
آبعلی ادامه یابد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی با پیگیری شهرداری تهران و همکاری سازمان برنامه‌و‌بودجه و وزارت راه‌و‌ترابری این بزرگراه و جاده‌های کناری آن احداث شد تا حریم آن حفظ شود.
مهم‌ترین ورودی و خروجی‌های بزرگراه آزادگان از شمال غربی به جنوب شرقی این‌ها است:
بزرگراه شهید همت، آزادراه تهران ـ کرج،
بزرگراه شهید لشکری،
بزرگراه فتح، آزادراه تهران ـ سـاوه،
بزرگراه آیت‌الله سعیدی (جـادۀ ساوه)، آزادراه خلیج فـارس (تهران ـ قم)،
بزرگراه بهشت زهرا،
بزرگراه شهید رجایی،
بزرگراه دولت‌آباد،
بزرگراه امام علی (ع) و سه‌راه افسریه (بسیج مستضعفین). افزون‌بر موارد یادشده، بزرگراه آزادگان دسترسی‌های فرعی پرشماری را با پل‌ها و خیابان‌های اصلی و فرعی دارد.
بخش عمده‌ای از بزرگراه آزادگان از ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۲ ش، راه‌اندازی شد که به‌ترتیب بدین قرار است:
- پل غیرهمسطح آزادراه تهران ـ کرج بـا آزادگان که دسترسی‌های شرقی و غربی هر دو مسیر آزادراه تهران ـ کرج را به بزرگراه آزادگان فراهم کرده است. این پل ۶۵ متر درازا دارد و دارای ۸ باند رفت‌و‌برگشت تندرو و ۴ باند رفت‌و‌برگشت کندرو است که در ۸ آبان ۱۳۸۵ افتتاح گردید.
- بزرگراه آزادگان در حدفاصل شهید دستواره تا مقابل بوستان توسکا در ۲۷ شهریور ۱۳۸۵ احداث شد.
- حدفـاصل آزادراه تهران ـ کرج تـا بزرگراه فتح به درازای ۴ کمـ ، که دارای ۴ باند توزیع در تقـاطع آزادراه تهران ـ کرج بـا کمربندی آزادگـان است. ایـن بخش در ۲۶ آبان ۱۳۸۶ افتتاح شد.
- حدفاصل بزرگراه فتح تا قبل از جادۀ تهران ـ سـاوه که به‌منظور روان‌سازی تردد در کمربندی غرب تهران و همچنین جمع‌آوری آب‌های سطحی و انتقال آن به کانال کن احداث شده است، در سال ۱۳۸۷ ش، گشایش یافت.
- تقاطع بزرگراه آزادگان ـ حکیم که شامل ۴ رمپ راست‌گرد و ۴ لوپ چپ‌گرد با ۴ باند توزیع و مسیر دوچرخه‌سواری است، در ۱۳۸۹ ش افتتاح شد. در همان سال پس از مشخص‌شدن کاستی‌های این پروژه، به دستور شهردار تهران عملیات ساخت تندروها در این محور در دستور کار قرار گرفت.
- قطعه نهایی تندروهای این بزرگراه، حدفاصل شمالِ کن تـا پل شهید کاظمی، به طول تقریبی ۷ کمـ که دارای ۷ مسیر رابط اصلی و دو مسیر رابط موقت است، در ۲۷ اسفند ۱۳۹۱ افتتاح شد.
- تقاطع غیرهمسطح بزرگراه آزادگان با بزرگراه سعیدآباد، در جنوب غرب تهران که به‌صورت شبدری کامل احداث گردیده، و تأمین مجموعۀ دسترسی‌ها در تمام جهات ترافیکی در آن پیش‌بینی شده است، افزون‌بر برقراری ارتباط بزرگراه آزادگان با بزرگراه سعیدآباد و مجموعۀ گذرگاه‌های منتهی به آن، کمربندی جنوب تهران را نیز به آزادراه تهران ـ ساوه پیوند می‌دهد. ایـن تقاطع غیرهمسطح از طریق دو پل روگذر، از روی عرض بزرگراه گذشته و به بزرگراه سعیدآباد متصل می‌شود. این پل ۱۰۸ متر درازا و ۵۰ متر پهنا دارد. این تقاطع در تاریخ ۲ شهریور ۱۳۹۲ افتتاح شده است.
محورهای شهید کاظمی، شقایق و آیت‌اللٰه سعیدی از محورهای مهمی‌اند که در تقاطع با بزرگراه آزادگان، راههای ورودی و خروجی شهر تهران را تعیین می‌کنند. گفتنی است که ۶۰٪ از ترافیک جنوب شهر تهران در ۱۳۹۲ ش، در این بزرگراه جریان داشته است.
بار اصلی ترافیک این بزرگراه در روزهای تعطیل و پایانی هفته است که بیشترین حجم این تراکم مربوط بـه ورودی و خروجی‌های آزادراه تهران ـ کرج و بهشت زهرا است. کارکرد سفرهای بین‌شهری آن به‌مراتب بیش از سفرهای درون‌شهری است. این بزرگراه بار ترافیکی بسیار زیادی دارد و افزون‌بر خودروهای سبک، خودروهای سنگین نیز به‌دلیل وجود شهرک‌های صنعتی که در امتداد مسیر وجود دارند، می‌توانند از این مسیر تردد کنند.
تمامی لایه‌های آسفالتی در بزرگراه آزادگان از نوع آسفالت اصلاح‌شده‌ای است که با مواد ضد عریان‌شدگی مصالح سنگی ترکیب شده است تا روکش مسیر در طول زمان گرفتار فرسودگی زودرس نشود، زیرا مسیر ساخت بزرگراه آزادگان سال‌ها محل برداشت شن و ماسه و مکان تجمع نخاله بوده است. افزون‌بر ریزدانگی و پایین‌بودن میزان باربری خاک منطقه، دپوی خاک دستی و نخاله‌های ساختمانی در دهه‌های گذشته، سبب اجرای عملیات خاک‌برداری تا عمق حدود ۸متری در بخش‌هایی از مسیر تندروهای بزرگراه آزادگان شده بود؛ به همین منظور، هنگام ساخت، خاک مناسب جایگزین خاک پیشین شده است. عملیات روکش آسفالت بزرگراه آزادگان در ۳ لایه صورت گرفته که از جنس مصالح کوهی شکسته است.
•
خسروی آدینه‌وند، فهیمه، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «بزرگراه آزادگان»، ص۳۴۹.
