بطن (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَطْن (به فتح باء و سکون طاء) یکی از مفردات
نهج البلاغه به معنای
شکم و درون هر چیزی می‌باشد که
حضرت علی (علیه‌السلام) در موارد گوناگونی از این واژه استفاده نموده است.
بَطْن (به فتح باء و سکون طاء) به معنای شکم و درون هر چیزی (جوف هر شی‌ء نهان)، آمده است.
«بطنة»: پرخوری و آن این است که معده کاملا از
طعام پر شود.
این لفظ در موارد گوناگونی در بیان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بکار رفته است که عبارتند از:
این واژه به معنای
علم نیز می‌آید چنان‌که امام (علیه‌السلام) در این خصوص فرموده است: «الحمد الله الذی بطن خفیّات الامور و دلّت علیه اعلام الظهور؛
حمد خدایی را که کارهای نهان را می‌داند و علامت‌های آشکار به وجود وی دلالت می‌کند.»
همچنین درباره‌ی
ملک الموت فرموده است: «هل تحسّ به اذا دخل منزلا، ام هل تراه اذا توفّی احدا بل کیف یتوّفی الجنین فی بطن امّه.»
که مراد از «بطن» شکم است.
آن حضرت (صلوات‌الله‌علیه) در
خطبه شقشقیّه درباره
عثمان می‌فرماید: «و قام معه بنو ابیه یخضمون مال اللّه خضمة الابل نبتة الربیع الی ان انتکث فتله و اجهز علیه عمله و کبت به بطنته؛
پدر زادگانش با او به پا خواستند،
بیت‌المال را مانند
شتری که
علف بهاری را بخورد، با همه دهان می‌خوردند، تا این‌که رشته‌اش باز شد، و اعمالش کار قتلش را تمام کرد، و پرخوری‌اش ساقطش نمود.»
«
مبطان» کسی که از پرخوری شکمش بزرگ شده است. و به معنی شکم پر نیز می‌باشد. چنان‌که در
نامه ۴۵،
آمده است. «
بطان» بر وزن کتاب (به معنای بند جهاز)
طنابی است که زیر شکم شتر می‌بندند و جهاز را نگاه می‌دارد؛ چنان‌که در
خطبه ۸۹، آمده است.
«بطانه» آستر لباس، گاهی منظور از آن همراز و محرم اسرار است. چنان‌که امام (علیه‌السلام) خطاب به
مالک اشتر نوشته است: «انّ شرّ وزرائک من کان للاشرار قبلک وزیرا... فلا یکوننّ لک بطانة.»
«
بطین»: عظیم البطن. در
خطبه ۱۰۸،
آمده است.
«
الحبّة البطینة» یعنی دانه بزرگ.
«
باطن» خلاف ظاهر و خفّی.
«
بطنان» جمع بطن و نیز به معنی وسط شی‌ء نیز می‌آید. چنان‌که در
استسقاء فرموده است: «اللهم انشر علینا غیثک ... تروی بها القیعان و تسیل البطنان؛
خدایا
باران خودت را بر ما گسترش ده تا با آن بیابان‌ها را سیراب و آب دره‌ها را جاری فرمایی.»
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بَطن»، ص۱۴۴-۱۴۳.
