• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ثنیه کداء2

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ثَنِیه کَداءگردنه‌ای در منطقه معلات مکه و میان دو کوه قعیقعان و حجون که محل ورود پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به مکه است. بخاطر این‌که گذر از این گردنه کار دشواری بود، بعضی از خلفاء از جمله معاویة بن ابی سفیان، عبدالله بن زبیر، عبدالملک‌ بن‌ مروان کار هایی برای رفع این مشکل انجام دادند. پیامبر در حجة الوداع از این گردنه وارد مکه شد. امروزه این ثنیه با نام ریع الحجون شناخته می‌شود.


ثنیه کداء گردنه‌ای است که در منطقه مَعلات مکه و در مسیر قبرستان معلات (ابوطالب) میان دو کوه قُعَیقَعان و حَجون قرار دارد.
[۱] فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۴۰۳، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.    
[۲] جمعی از نویسندگان، میقات الحج، ش۷، ص۲۲۸، «مختصر معجم معالم مکة التاریخیه»، تهران، سازمان حج و زیارت.
ورود به مکه از این گردنه، به پیروی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مستحب دانسته شده است.
[۳] مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۶۲۱، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م.
[۴] شهید اول، الدروس، ج۱، ص۳۹۲، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق.    
[۵] رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۲۶۸-۲۶۹، دار الفکر.    


این گردنه را با نام‌های متفاوت چون ثنیة المدنیین، مقبره، عُلیا، عَقَبه و معلات خوانده‌اند.
[۶] فاکهی مکی، محمد، اخبار مکه، ج۴، ص۱۴۷-۱۴۸، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.    


گذر از این گردنه دشوار بوده است و گاه برای رفع این مشکل کارهایی انجام داده‌اند. معاویة بن ابی‌سفیان (حک: ۴۱- ۶۰ق.) یا عبدالله بن زبیر (حک: ۶۴-۷۳ق.) نخستین کسانی بودند که به هموار کردن آن پرداختند.
[۷] فاکهی مکی، محمد، اخبار مکه، ج۴، ص۱۴۷-۱۴۸، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.    
[۸] ازرقی، محمد، اخبار مکه، ج۲، ص۲۸۶، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.    
عبدالملک بن مروان (حک: ۶۵-۸۵ق.) نیز در این زمینه کوشید. به دستور مهدی عباسی (حک: ۱۵۸-۱۶۹ق.) در برخی جاهای این گردنه پله‌هایی ساختند و طناب‌هایی نهادند و کناره‌های مسیر را نیز دیوارکشی کردند. در سال سال ۸۱۱ق. یکی از ساکنان مکه قسمتی از راه را که عبور از آن مشکل بود، هموار کرد. در نیمه دوم ۸۱۷ق. فردی دیگر راهی تنگ و باریک غیر از مسیر معمول گشود که بعدها توسعه یافت. ناهمواری‌های راه را نیز هموار کردند و میان دو راه، حائلی سنگی قرار دادند.
[۹] فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۴۰۴-۴۰۵.    
[۱۰] کردی، محمدطاهر، التاریخ القویم، ج۲، ص۴۰۶، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
درسال ۸۳۷ق. سودون محمدی، مسؤول بازسازی‌های مسجدالحرام از سوی سلطان جَقمَق مملوکی (حک: ۸۴۲- ۸۵۷ق.) ، با ادغام دو راه قدیم و جدید، مسیر را توسعه داد.
[۱۱] فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۴۱۳، «پاورقی».    

امروزه این ثنیه که با نام ریع الحجون شناخته می‌شود،
[۱۲] شراب، محمد، المعالم الاثیره، ص۲۳۱، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.    
وسعت یافته و دو راه سه بانده، یکی برای بالا رفتن و دیگری برای پایین آمدن، در نظر گرفته شده و با پلی به خیابان منتهی به مسجدالحرام، متصل گشته است.
[۱۳] فاکهی مکی، محمد، اخبار مکه، ج۴، ص۱۷۸، «پاورقی»، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.


به روایتی، حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) دعای مشهور (رَبَّنا اِنِّی اَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی...) پس از بر جای گذاشتن ساره و اسماعیل در مکه، بر بالای ثنیه کداء خواند.
[۱۴] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۹، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق.    
[۱۵] عروسی حویزی، عبدعلی، نور الثقلین، ج۲، ص۵۴۹، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش.    
[۱۶] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۸، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.    


گزارش‌هایی در باره ورود پیامبر به مکه از این ثنیه در دست است.
[۱۷] افتخاری گلپایگانی، علی، الحج و العمره، ص۶۳، تهران، مشعر.
در فتح مکه به سال هشتم ق. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پس از تماشای درگیری میان بخشی از نیروهای مسلمان و دسته‌ای کوچک از مکیان از بالای این ثنیه، در پی نماز خواندن در کوه حجون از ثنیه پایین آمد و وارد مکه شد.
[۱۸] بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۵، ص۳۹.    
[۱۹] ابن فهد، عمر، اتحاف الوری، ج۱، ص۵۰۲، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق.

ایشان هنگام تقسیم نیروها به زبیر بن عوام دستور داد که از ثنیه کداء به مکه وارد شود و پرچم مسلمانان را بر روی کوه حجون نصب کند.
[۲۰] ابن فهد، عمر، اتحاف الوری، ج۱، ص۴۹۶، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق.
در گزارشی دیگر آمده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به سعد بن عباده دستور داد تا نزد گروهی در ثنیه کداء برود. سعد در آن جا اشعاری درباره رسیدن زمان انتقام از مکیان سرود. رسول خدا با شنیدن این جملات، حضرت علی (علیه‌السّلام) را مامور کرد که پرچم را از وی بگیرد.
[۲۱] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۴، ص۸۶۵، مکتبة محمد علی صبیح وأولاده - بمصر.    
[۲۲] طبری، ابن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۳۳۴، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.    
در حجة الوداع به سال دهم ق. نیز پیامبر از ثنیه کداء وارد مکه شد.
[۲۳] ابن سعد، محمد، الطبقات، ج۲، ص۱۷۳، بیروت، دار صادر.    
[۲۴] مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۶۲۱، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م.
[۲۵] کردی، محمدطاهر، التاریخ القویم، ج۲، ص۵۱، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.


آورده‌اند که در سال ۷۳ق. جنازه ابن زبیر به دستور حجاج در ثنیه کداء بر دار آویخته شد و پس از مدتی به درخواست ابن عمر، جنازه او را پایین آوردند و دفن کردند.
[۲۶] ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۶۶، ۳۷۶، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.    


گردنه و ورودی دیگری در پایین مکه قرار دارد که به ثنیه کُدی معروف است.
[۲۷] فاکهی مکی، محمد، اخبار مکه، ج۴، ص۸۵، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.    
[۲۸] حازمی، محمد، الاماکن ما اتفق لفظه وافترق مسماه، ص۸۰۱.    


۱) اتحاف الوری: عمر بن محمد بن فهد (م،۸۸۵ق.) ، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق؛
۲) اخبار مکه: الازرقی (م،۲۴۸ق.) ، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق؛
۳) اخبار مکه: الفاکهی (م،۲۷۹ق.) ، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق؛
۴) الاماکن او ما اتفق لفظه و افترق مسماه من الامکنه: محمد الحازمی (م،۵۸۴ق.) ؛
۵) بحار الانوار: المجلسی (م،۱۱۱۰ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق؛
۶) البدایة و النهایه: ابن کثیر (م،۷۷۴ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف؛
۷) بهجة النفوس و الاسرار: عبدالله المرجانی (م،۶۹۹ق.) ، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م؛
۸) التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق؛
۹) تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م،۳۱۰ق.) ، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛
۱۰) الحج و العمرة و معرفة الحرمین الشریفین: علی افتخاری گلپایگانی، تهران، مشعر؛
۱۱) الدروس الشرعیه: الشهید الاول (م،۷۸۶ق.) ، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق؛
۱۲) دلائل النبوه: البیهقی (م،۴۵۸ق.) ، به کوشش عبد المعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق؛
۱۳) السیرة النبویه: ابن هشام (م،۲۱۳/۲۱۸ق.) ، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه؛
۱۴) شفاء الغرام: محمد الفاسی (م،۸۳۲ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق؛
۱۵) الطبقات الکبری: ابن سعد (م،۲۳۰ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛
۱۶) فتح العزیز: عبدالکریم بن محمد الرافعی (م،۶۲۳ق.) ، دار الفکر؛
۱۷) مجمع البیان: الطبرسی (م،۵۴۸ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق؛
۱۸) المعالم الاثیره: محمد بن محمدحسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق؛
۱۹) نور الثقلین: العروسی الحویزی (م،۱۱۱۲ق.) ، به کوشش رسولی محلاتی، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش؛
۲۰) میقات الحج (نصف سنویه): تهران، سازمان حج و زیارت.

۱. ↑ فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۴۰۳، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.    
۲. ↑ جمعی از نویسندگان، میقات الحج، ش۷، ص۲۲۸، «مختصر معجم معالم مکة التاریخیه»، تهران، سازمان حج و زیارت.
۳. ↑ مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۶۲۱، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م.
۴. ↑ شهید اول، الدروس، ج۱، ص۳۹۲، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق.    
۵. ↑ رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۲۶۸-۲۶۹، دار الفکر.    
۶. ↑ فاکهی مکی، محمد، اخبار مکه، ج۴، ص۱۴۷-۱۴۸، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.    
۷. ↑ فاکهی مکی، محمد، اخبار مکه، ج۴، ص۱۴۷-۱۴۸، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.    
۸. ↑ ازرقی، محمد، اخبار مکه، ج۲، ص۲۸۶، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.    
۹. ↑ فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۴۰۴-۴۰۵.    
۱۰. ↑ کردی، محمدطاهر، التاریخ القویم، ج۲، ص۴۰۶، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
۱۱. ↑ فاسی، محمد، شفاء الغرام، ج۱، ص۴۱۳، «پاورقی».    
۱۲. ↑ شراب، محمد، المعالم الاثیره، ص۲۳۱، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.    
۱۳. ↑ فاکهی مکی، محمد، اخبار مکه، ج۴، ص۱۷۸، «پاورقی»، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
۱۴. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۹، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق.    
۱۵. ↑ عروسی حویزی، عبدعلی، نور الثقلین، ج۲، ص۵۴۹، اسماعیلیان، ۱۳۷۳ش.    
۱۶. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۸، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.    
۱۷. ↑ افتخاری گلپایگانی، علی، الحج و العمره، ص۶۳، تهران، مشعر.
۱۸. ↑ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، ج۵، ص۳۹.    
۱۹. ↑ ابن فهد، عمر، اتحاف الوری، ج۱، ص۵۰۲، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق.
۲۰. ↑ ابن فهد، عمر، اتحاف الوری، ج۱، ص۴۹۶، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق.
۲۱. ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۴، ص۸۶۵، مکتبة محمد علی صبیح وأولاده - بمصر.    
۲۲. ↑ طبری، ابن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۳۳۴، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.    
۲۳. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات، ج۲، ص۱۷۳، بیروت، دار صادر.    
۲۴. ↑ مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۶۲۱، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م.
۲۵. ↑ کردی، محمدطاهر، التاریخ القویم، ج۲، ص۵۱، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
۲۶. ↑ ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۶۶، ۳۷۶، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.    
۲۷. ↑ فاکهی مکی، محمد، اخبار مکه، ج۴، ص۸۵، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.    
۲۸. ↑ حازمی، محمد، الاماکن ما اتفق لفظه وافترق مسماه، ص۸۰۱.    


دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «ثنیه کداء»، تاریخ بازیابی۹۹/۲/۵.    



جعبه ابزار