جلب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَلْب (به فتح جیم و سکون لام) یا جَلَبَة (به فتح جیم و لام)، یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای صیحه، راندن یا سوق دادن است. جلابیب جمع
جلباب نیز از ماده جلب، به معنی ملحفه و لباس بالائی و چادر مانند می‌باشد. از این ماده در قرآن فقط همین دو صیغه آمده است.
جَلْب (به فتح جیم و سکون لام) یا جَلَبَة (به فتح جیم و لام) به معنای صیحه است.
اِجْلَاب: راندن با صیحه.
راغب جلب را راندن و اجلاب را صیحه زدن با قهر گفته است.
(وَ اسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِکَ وَ اَجْلِبْ عَلَیْهِمْ بِخَیْلِکَ وَ رَجِلِکَ وَ شارِکْهُمْ فِی الْاَمْوالِ وَ الْاَوْلادِ...) استفزاز: بلند کردن به سرعت و به کاری وادار کردن به آسانی. رجل: به فتح اوّل و کسر دوّم جمع راجل یعنی پیادگان. خیل: اسبان و مجازا به سوارها اطلاق می‌شود.
آیه درباره اعطاء قدرت به
شیطان از جانب خداست درباره اضلال مردم. یعنی هر که از آنان را می‌توانی با صدا و دعوتت به
گناه بر خیزان و با سواران و پیادگانت بر آنها صیحه بزن (برای سوق به گناه) و در اموال و اولاد با آنها شریک شو. گویا بعضی از یاران و اعوان شیطان در
وسوسه خیلی سریع‌اند و بعضی کمتر از آنها. لذا اوّلی‌ها به سواران و دوّمی‌ها به پیادگان تشبیه شده‌اند رجوع شود به «
شیطان».
یا اَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِاَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَ... جلابیب جمع جلباب و در معنی آن اختلاف هست. راغب آن را پیراهن و روسری گفته (قمیص و خمار)،
مجمع البیان در لغت فرموده: روسری زن که وقت خروج از منزل سر و صورتش را با آن می‌پوشاند.
،
صحاح آنرا ملحفه (چادر مانند) گفته است.
ابن اثیر در
نهایه آن را چادر و رداء معنی کرده و می‌گوید: گفته شده مانند چارقد و مانند ملحفه است.
در
قاموس هست که آن پیراهن و لباس گشاد کوچکتر از ملحفه یا چیزی است مثل ملحفه که زن لباس‌های خود را به آن می‌پوشاند یا آن ملحفه است.
در
نهج البلاغه خطبه۴ آمده: «
«سَتَرَنِی عَنْکُمْ جِلْبَابُ الدِّینِ»؛ جلباب
دین مرا از شما مستور کرد.»
و ایضا در حکمت۱۱۲ آمده: «
«مَنْ اَحَبَّنَا اَهْلَ الْبَیْتِ فَلْیَسْتَعِدَّ لِلْفَقْرِ جِلْبَاباً»؛ هر که ما اهل بیت را دوست دارد برای فقر لباسی آماده کند.»
و ایضا به بعضی از عمّالش در نامه۱۹ می‌نویسد: «
«فَالْبَسْ لَهُمْ جِلْبَاباً مِنَ اللِّینِ»؛ به جهت مردم لباسی از نرمی بپوش.»
با این قرائن و آنچه از نهایه و صحاح و قاموس نقل شد می‌شود گفت: جلباب ملحفه و لباس بالائی و چادر مانند است نه فقط روسری و خمار معنی آیه این است: «ای
پیغمبر به همسرانت و دخترانت و زنان مؤمنان بگو لباس‌های چادر مانند خود را به خود نزدیک کنند و خود را با آن جمع و جور کنند و جلباب را طوری از خود دور نگاه ندارند و بدن خود را از آن بیرون نکنند که پوشیدن آن مانند نپوشیدن باشد.» از ماده جلب فقط دو صیغه فوق در قرآن هست.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "جلب"، ج۲، ص۴۰-۴۲.
