• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حادره

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حادِره، لقب قُطْبَة بن أَوس، شاعر کم‌گوی جاهلی است.



ازتاریخ تولد و مرگ و از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. بنابه نقل سزگین
[۱] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج ۲، جزء۲، ص ۱۸۶
، حادره تا اوایل قرن اول هجری می‌زیسته است. وی به قبیله غطفان ، از قبایل کوفی، منتسب است.
[۲] ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۰.
[۳] کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۱۰، ج ۱.
در برخی منابع، نام او قطبةبن مِحْصَن ذکر شده است.
[۴] ابن‌کلبی، جمهرة النَّسب لابن الکلبی، ج۲، ص۱۲۴، ج ۲.
[۵] ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۱۴۳.
[۶] ابن‌فضل‌اللّه عمری، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، ج۱، ص۱۰۸، سفر۱۴.

در مشاجره‌ای بین او و زبّان‌بن سیار فزاری (شاعر جاهلی، متوفی ۱۰)، وی حادره، به معنای درشت اندام و ناموزون، لقب گرفت.
[۷] ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۰ـ۲۷۱.
[۸] یحیی‌بن علی خطیب تبریزی، شرح اختیارات المُفَضَّل، ج۱، ص۲۰۹ـ۲۱۰.
[۹] ابن‌کلبی، جمهرة النَّسب لابن الکلبی، ج۲، ص۱۲۴، ج ۲.
این هجو را به مُزَرَّدبن ضرار (شاعر جاهلی، متوفی ۱۰) نسبت داده است. بنابر تصغیر، او را حُوَیدَرَه نیز نامیده‌اند.
[۱۰] ، ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ص۱۵۵.
[۱۱] ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۰.



اهمیت حادره در اشعار باقی‌مانده از او، به روایت ابوسعید سُکَّری (متوفی ۲۷۵) و ابوعبداللّه محمدبن عباس یزیدی (متوفی ۳۱۰)، است که تا قبل از اواخر قرن سوم جمع‌آوری شده است
[۱۲] ابن‌ندیم (تهران)، ج۱، ص۱۷۸ـ۱۷۹.
[۱۳] کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱.
[۱۴] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۸۶ـ۱۸۷، ج ۲، جزء۲.
[۱۵] Regis Blachere, Histoire de la litterature arabe, Paris ۱۹۵۲-۱۹۶۶، ج ۲، ص ۲۶۸
. ابن‌سلام جمحی
[۱۶] ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱ص ۱۴۳، ۱۵۵ـ۱۵۶
، با ذکر چهار بیت از اشعار حادره، او را در طبقه نهم شاعران بزرگ جاهلی آورده است.
[۱۷] ابوالفرج اصفهانی، ج ۳، ص ۲۷۱ـ۲۷۵
چند بیتی از هجویات حادره و همچنین ابیاتی را که به مناسبت جنگ بنی‌عامر و یوم‌الکفافة (از جنگهای دوران جاهلی) سروده، آورده است.


سروده‌های حادره از چنان اهمیتی برخوردار بود که حسّان‌بن ثابت (متوفی ۵۴) آن را در جمع می‌خواند
[۱۸] ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۱.
و مُفَضَّل ضَبّی (متوفی ۱۶۸) قصیده‌ای از او را در مُفَضَّلِیات خود
[۱۹] مُفَضَّلِیات، ص ۴۳ـ۴۸
آورده است.
[۲۰] یحیی‌بن علی خطیب تبریزی، شرح اختیارات المُفَضَّل، ج۱، ص۲۱۰ـ۲۴۱.
این قصیده با نسیب و تغزل شروع شده و همچون قصاید عرب جاهلی به بیان مفاخره و شرح جنگهای قبیله‌ای پرداخته و هم‌پیمانی آن‌ها را متذکر شده است و شاعر، همانند اسلاف خود، شراب و ناقه و سفرهای سخت بیابانی را به تصویر کشیده که در نوع خود بی‌نظیر است.
[۲۱] پانویس، مُفَضَّل ضَبّی، ج۱، ص۴۳، المُفَضَّلیات،.
[۲۲] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۸۵، ج ۲، جزء۲.



دیوان حادره به خط ابن‌بَوّاب (متوفی ۴۲۳)، خطاط مشهور بغدادی، به نگارش درآمد و از آن پس مورد توجه خطاطان، صحافان و تذهیب‌کاران قرار گرفت.
[۲۳] ابن‌فضل‌اللّه عمری، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، سفر۱۴.
نسخه‌های خطی دیوان حادره در کتابخانه‌های معتبری چون کتابخانه دانشگاه لیدن، کتابخانه دانشگاه کیمبریج، کتابخانه ملی فرانسه، و کتابخانه دولتی برلین موجود است. نسخه خطی موجود در کتابخانه دولتی برلین به خط یاقوت مستعصمی (متوفی ۶۸۹) است.
[۲۴] کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱.
[۲۵] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۸۶ـ۱۸۷، ج ۲، جزء۲.
دیوان حادره، با شرح و تعلیقات محمدبن عباس یزیدی و ترجمه لاتینی آن، در ۱۲۷۴/ ۱۸۵۸ در لیدن به چاپ رسید.
[۲۶] یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة،ج ۱، ستون ۷۳۵،.
[۲۷] کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱.



(۱) ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، چاپ محمود محمدشاکر، (قاهره ۱۹۵۲).
(۲) ابن‌فضل‌اللّه عمری، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، سفر۱۴، چاپ عکسی از نسخه خطی کتابخانه بریتانیا، ش ۹۵۸۹ Add، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۳) ابن‌کلبی، جمهرة النَّسب لابن الکلبی، ج ۲، چاپ محمود فردوس‌العظم، دمشق (بی‌تا).
(۴) ابن‌ندیم (تهران).
(۵) ابوالفرج اصفهانی.
(۶) کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱، نقله الی العربیة عبدالحلیم نجار، قاهره ۱۹۷۴.
(۷) یحیی‌بن علی خطیب تبریزی، شرح اختیارات المُفَضَّل، چاپ فخرالدین قباوه، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۸) یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰.
(۹) فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج ۲، جزء۲، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، (ریاض) ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۰) چاپ افست قم ۱۴۱۲.
(۱۱) مُفَضَّل ضَبّی، المُفَضَّلیات، چاپ احمد محمد شاکر و عبدالسلام محمد هارون، قاهره (۱۳۸۳/ ۱۹۶۳ (.
(۱۲) Regis Blachere, Histoire de la litterature arabe, Paris ۱۹۵۲-۱۹۶۶.


۱. فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج ۲، جزء۲، ص ۱۸۶
۲. ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۰.
۳. کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۱۰، ج ۱.
۴. ابن‌کلبی، جمهرة النَّسب لابن الکلبی، ج۲، ص۱۲۴، ج ۲.
۵. ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۱۴۳.
۶. ابن‌فضل‌اللّه عمری، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، ج۱، ص۱۰۸، سفر۱۴.
۷. ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۰ـ۲۷۱.
۸. یحیی‌بن علی خطیب تبریزی، شرح اختیارات المُفَضَّل، ج۱، ص۲۰۹ـ۲۱۰.
۹. ابن‌کلبی، جمهرة النَّسب لابن الکلبی، ج۲، ص۱۲۴، ج ۲.
۱۰. ، ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ص۱۵۵.
۱۱. ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۰.
۱۲. ابن‌ندیم (تهران)، ج۱، ص۱۷۸ـ۱۷۹.
۱۳. کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱.
۱۴. فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۸۶ـ۱۸۷، ج ۲، جزء۲.
۱۵. Regis Blachere, Histoire de la litterature arabe, Paris ۱۹۵۲-۱۹۶۶، ج ۲، ص ۲۶۸
۱۶. ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱ص ۱۴۳، ۱۵۵ـ۱۵۶
۱۷. ابوالفرج اصفهانی، ج ۳، ص ۲۷۱ـ۲۷۵
۱۸. ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۷۱.
۱۹. مُفَضَّلِیات، ص ۴۳ـ۴۸
۲۰. یحیی‌بن علی خطیب تبریزی، شرح اختیارات المُفَضَّل، ج۱، ص۲۱۰ـ۲۴۱.
۲۱. پانویس، مُفَضَّل ضَبّی، ج۱، ص۴۳، المُفَضَّلیات،.
۲۲. فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۸۵، ج ۲، جزء۲.
۲۳. ابن‌فضل‌اللّه عمری، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، سفر۱۴.
۲۴. کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱.
۲۵. فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۸۶ـ۱۸۷، ج ۲، جزء۲.
۲۶. یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعات العربیة و المعربة،ج ۱، ستون ۷۳۵،.
۲۷. کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۱.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حادره»، شماره۵۶۷۸.    



جعبه ابزار