• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حارثة بن سراقه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حارثه بن سراقه از انصار و شهدای بدر است. درباره نحوه شهادت او اختلاف است. برخی معتقدند او صاحب فرزند شده و برخی او را فاقد نسل دانسته اند.


حارثة (حارث) بن سراقة بن حارث بن عَدی انصاری، از تیره بنی‌نجار قبیله خَزرج است.
[۱] ابن‌خياط، خليفة، تاريخ خليفة، به تحقيق مصطفي نجيب فواز و حکمت کشلي فواز، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۵ق، ص۱۵۴.
[۲] عسقلانی، ابن‌حجر، الاصابة فی تمییز الصحابه‌، به کوشش علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۷۰.    
[۳] سمعانی، عبدالکریم، الانساب، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائره المعارف العثمانیة، ۱۳۸۲ق، ج۹، ص۲۵۳.    
مادرش ام‌حارثه ربیع، دختر نضر بن ضمضم، عمه انس بن مالک نیز به همان تیره نسب می‌برد.
[۴] ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۸۷.    
[۵] ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.    
[۶] ابن‌الاثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۵۵.    


از زندگی او، پیش از هجرت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به مدینه، اطلاعی در دست نیست. آن حضرت، در جریان پیمان برادری میان او و سائب بن عثمان بن مظعون جُمحی قرشی یا مَهجع پیمان برادری بست.
[۷] ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبري، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۸۷.
[۸] ابن‌جوزي، عبدالرحمن بن علي، المنتظم في تاريخ الملوک و الامم، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفي عبدالقادر عطا و نعيم زرزور، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۷۶.


حارثه در غزوه بدر، شرکت داشت و بنا بر قولی، با تیر حبان بن عَرقه
[۹] واقدي، محمد بن عمر، المغازي، به کوشش مارسدن جونس، بيروت، مؤسسة الاعلمي، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۵، ۱۴۶.
[۱۰] ابن‌خیاط، خلیفة، تاریخ خلیفة، به تحقیق مصطفی نجیب فواز و حکمت کشلی فواز، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ص۳۳.    
[۱۱] ناس، محمد بن سيد، عيون الاثر في فنون المغازي و الشمائل و السير (السيرة النبويه)، به کوشش ابراهيم محمد رمضان، بيروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۹۹.
که به گلوی وی اصابت کرد، به شهادت رسید.
[۱۲] ابن‌عبدالبر، يوسف بن عبدالله، الاستيعاب في معرفة الاصحاب، تحقيق علي محمد البجاوي، بيروت، دار الجيل، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.
[۱۳] بسهم ابن‌الاثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۵۵.    
در خبر دیگری حارثه، حین تماشای نبرد بدر یا هنگام آشامیدن از آب حوض یا هنگام بیرون آمدن برای آگاهی از وضعیت دشمن، با اصابت تیری به شهادت رسید.
[۱۴] ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۸.    
[۱۵] الحوض ابن‌الاثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۵۵.    
برخی شهادت حارثه را در غزوه احد دانسته‌اند.
[۱۶] سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینة الشریفه، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۵۳.    
پس از رسیدن خبر شهادت حارثه، مادرش که بسیار بی‌تابی می‌کرد، خطاب به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) گفت: «شما از محبت من به حارثه آگاهی! اگر بدانم فرزندم در بهشت جای دارد، صبر و شکیبایی خواهم کرد» و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در جواب او، با اشاره به وجود بهشت‌های بسیار، حارثه را در برترین آن‌ها و به عبارتی جای او را در فردوس برین دانست.
[۱۷] ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبري، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۸۸.
[۱۸] ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، مکتبة المعارف، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۲۷۴.    
[۱۹] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، تصحیح محمدباقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمدمهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۳۴۰-۳۴۱.    


به نقل برخی منابع، حارثه از همسرش شقیقه، دختر مالک بن قیس، دو فرزند به نام‌های عبدالله و ام‌عبید داشت.
[۲۰] ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۱۸.    
[۲۱] عسقلانی، ابن‌حجر، الاصابة فی تمییز الصحابه‌، به کوشش علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۰۳.    
این درحالی است که برخی این دو را برادر و خواهر حارثه و خود وی را بی‌نسل دانسته‌اند.
[۲۲] ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۲۰.    


در برخی منابع صحابه‌نگاری، مدخل دیگری با عنوان حارث بن سراقه اختصاص داده شده و تقریباً همان اطلاعات درباره حارثة بن سراقه آورده شده است. به گمان قوی، هر دو ضبط‌هایی از یک نام بوده و در استنساخ‌ها تغییر یافته است؛ چنان‌که ابن‌حجر، ضمن درست دانستن حارثه، احتمال داده است که او برادری به نام حارث داشته است.
[۲۳] عسقلانی، ابن‌حجر، الاصابة فی تمییز الصحابه‌، به کوشش علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۷۰.    
البته این استظهار، با همسانی اطلاعات دو نفر، ناسازگار است.

فهرست منابع:

(۱) ابن‌عبدالبر، يوسف بن عبدالله، الاستيعاب في معرفة الاصحاب، تحقيق علي محمد البجاوي، بيروت، دارالجيل، ۱۴۱۲ق.
(۲) ابن‌الاثير، علي بن محمد، اسد الغابه في معرفة الصحابه، بيروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
(۳) عسقلاني، ابن‌حجر، الاصابة في تمييز الصحابه‌، به کوشش علي محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بيروت، دارالکتب العلميه، ۱۴۱۵ق.
(۴) سمعاني، عبدالکريم، الانساب، به کوشش عبدالرحمن، حيدرآباد، دائره المعارف العثمانية، ۱۳۸۲ق.
(۵) مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تصحيح محمدباقر بهبودي و سيدابراهيم ميانجي و سيدمحمدمهدي موسوي خرسان، بيروت، دار احياء التراث العربي و مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
(۶) ابن‌کثير، اسماعيل بن عمر، البداية و النهاية في التاريخ، بيروت، مکتبة المعارف، ۱۴۱۱ق.
(۷) ابن‌خياط، خليفة، تاريخ خليفة، به تحقيق مصطفي نجيب فواز و حکمت کشلي فواز، بيروت، دارالکتب العلميه، ۱۴۱۵ق.
(۸) سخاوي، محمد بن عبدالرحمن، التحفة اللطيفة في تاريخ المدينة الشريفه، بيروت، دارالکتب العلميه، ۱۴۱۴ق.
(۹) ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبري، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بيروت، دارالکتب العلميه، ۱۴۱۰ق.
(۱۰) ناس، محمد بن سيد، عيون الاثر في فنون المغازي و الشمائل و السير (السيرة النبويه)، به کوشش ابراهيم محمد رمضان، بيروت، دارالقلم، ۱۴۱۴ق.
(۱۱) واقدي، محمد بن عمر، المغازي، به کوشش مارسدن جونس، بيروت، مؤسسة الاعلمي، ۱۴۰۹ق.
(۱۲) ابن‌جوزي، عبدالرحمن بن علي، المنتظم في تاريخ الملوک و الامم، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفي عبدالقادر عطا و نعيم زرزور، بيروت، دارالکتب العلميه، ۱۴۱۲ق.

۱. ↑ ابن‌خياط، خليفة، تاريخ خليفة، به تحقيق مصطفي نجيب فواز و حکمت کشلي فواز، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۵ق، ص۱۵۴.
۲. ↑ عسقلانی، ابن‌حجر، الاصابة فی تمییز الصحابه‌، به کوشش علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۷۰.    
۳. ↑ سمعانی، عبدالکریم، الانساب، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائره المعارف العثمانیة، ۱۳۸۲ق، ج۹، ص۲۵۳.    
۴. ↑ ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۸۷.    
۵. ↑ ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.    
۶. ↑ ابن‌الاثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۵۵.    
۷. ↑ ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبري، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۸۷.
۸. ↑ ابن‌جوزي، عبدالرحمن بن علي، المنتظم في تاريخ الملوک و الامم، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفي عبدالقادر عطا و نعيم زرزور، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۷۶.
۹. ↑ واقدي، محمد بن عمر، المغازي، به کوشش مارسدن جونس، بيروت، مؤسسة الاعلمي، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۵، ۱۴۶.
۱۰. ↑ ابن‌خیاط، خلیفة، تاریخ خلیفة، به تحقیق مصطفی نجیب فواز و حکمت کشلی فواز، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ص۳۳.    
۱۱. ↑ ناس، محمد بن سيد، عيون الاثر في فنون المغازي و الشمائل و السير (السيرة النبويه)، به کوشش ابراهيم محمد رمضان، بيروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۹۹.
۱۲. ↑ ابن‌عبدالبر، يوسف بن عبدالله، الاستيعاب في معرفة الاصحاب، تحقيق علي محمد البجاوي، بيروت، دار الجيل، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.
۱۳. ↑ بسهم ابن‌الاثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۵۵.    
۱۴. ↑ ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۸.    
۱۵. ↑ الحوض ابن‌الاثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۵۵.    
۱۶. ↑ سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینة الشریفه، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۵۳.    
۱۷. ↑ ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبري، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۸۸.
۱۸. ↑ ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، مکتبة المعارف، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۲۷۴.    
۱۹. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، تصحیح محمدباقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمدمهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۳۴۰-۳۴۱.    
۲۰. ↑ ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۱۸.    
۲۱. ↑ عسقلانی، ابن‌حجر، الاصابة فی تمییز الصحابه‌، به کوشش علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۰۳.    
۲۲. ↑ ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۲۰.    
۲۳. ↑ عسقلانی، ابن‌حجر، الاصابة فی تمییز الصحابه‌، به کوشش علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۷۰.    
جعبه ابزار